Morgunblaðið - 19.10.2002, Side 35

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 19. OKTÓBER 2002 35
F
yrir nokkrum dögum
ákvað Orkuveita
Reykjavíkur sem á
Línu.net að lang-
stærstum hluta –
eða um 70% – að kaupa ljósleið-
ara fyrirtækisins og tengd kerfi.
Fyrir þessi kerfi greiddi OR um
1.750 milljónir króna og hefur
núna eytt í Línu.net og fyrirtæki
tengd því alls 3.200 milljónum
króna frá því að fyrirtækið var
stofnað fyrir réttum þremur ár-
um.
Það er nokkuð sérstakt í ljósi
þess að við stofnun fyrirtækisins
lýstu forystumenn R-listans því
yfir að lagðar yrðu 200 milljónir
að hámarki í félagið.
Þrjú þúsund og tvöhundruð
milljónir er upphæð sem er 30%
hærri en það kostaði að byggja
Perluna og hærri upphæð en sem
nemur öllum tekjum af sölu
Orkuveitunnar á heitu vatni til
Reykvíkinga og reykvískra fyr-
irtækja á heilu ári.
Fyrir þessa upphæð mætti
byggja allt að fjögur mislæg
gatnamót eða 25 leikskóla sem að
rúmuðu samanlagt 2.200 börn.
Athyglisvert er að skoða
hvernig málið var sett fram þeg-
ar fyrirtækið var stofnað fyrir
um þremur árum. Í ræðu í borg-
arstjórn sagði borgarfulltrúinn
Helgi Hjörvar að sjaldan eða
aldrei hefði neitt mál verið betur
undirbúið en þetta mál! Mark-
aðurinn hefði verið þaulkannaður
og niðurstaðan sú að tæknilausn,
sem opnaði möguleika á að flytja
tölvuboð í gegnum rafstrengi,
kallaði sérstaklega á að Orkuveit-
an haslaði sér völl á sviði gagna-
flutnings og fjarskipta. Áfram
hélt borgarfulltrúinn: ,,Hin nýja
tækni við að flytja gögn eftir raf-
orkulínum gerir okkur kleift að
flytja til og frá neytandanum
gögn sem nema eitt til tvö þús-
und kílóbætum á sekúndu.“
Þetta stóra stökk átti að marg-
falda þann hraða sem Reykvík-
ingar færu á inn í upplýsingaöld-
ina, eins og það var orðað.
Fyrirtækið átti ekki aðeins að
vera fýsilegur kostur heldur
ágætlega arðbært og það átti að
setja það á markað við fyrsta
tækifæri þannig að eignaraðildin
yrði sem dreifðust. Ætlunin var
sögð að Orkuveitan myndi draga
sig út úr rekstrinum þegar fram
liðu stundir.
Brösulega gekk að koma raf-
magnstengingum á og ári eftir
stofnun fyrirtæksins var tekist á
um málið í borgarstjórn og þá full-
yrðir borgarfulltrúi R-listans og
stjórnarmaður Línu.nets að samn-
ingur fyrirtækisins við Íslands-
síma um lagningu ljósleiðarans
gerði að verkum að hægt væri að
leggja ljósleiðarann nokkurn veg-
inn án áhættu! Ljósleiðarahring-
urinn einn og sér ætti næga mark-
aðsmöguleika til þess að
fjárfestingin gæti staðið undir sér.
Einnig sagði sami borg-
arfulltrúi að velgengni fyrirtæks-
ins hefði verið ótrúleg og borg-
arsjóður væri tveimur
milljörðum ríkari vegna þess að
farið var út í stofnun Línu.nets.
Síðar, þegar ársreikningar fé-
lagsins voru lagðir fram, kom
þessi ótrúlega velgengni fram í
tölum. Áætlun gerði ráð fyrir 149
milljóna króna tapi en það varð
472 milljónir eða þrisvar sinnum
meira. Áætlanir gerðu ráð fyrir
391 milljónar króna skuldum en
niðurstaðan varð 1.653 milljónir
eða fjórfalt það sem áætlað var.
Áfram var haldið á braut vel-
gengninnar og það fullyrt á
blaðamannafundi í apríl 2001 að
þá um sumarið yrðu 20% heimila
á höfuðborgarsvæðinu tengd
Netinu í gegnum raflínur! Sú fyr-
irætlun náði aldrei fram að
ganga. Einkafyrirtæki, þ.e. sam-
keppnisaðilar á þessum markaði
voru keypt; Loftnet Skýrr,
Gagnaveitan, Landsnet og fyr-
irtækið Irja sem var keypt á litl-
ar 250 milljónir. Það fyrirtæki
var lítið annað en samningur við
lögregluna og slökkviliðið um
þjónustu í gegnum talstöðv-
arkerfi sem eftir var að setja upp.
Lína.net keypti hinsvegar ekki
fyrirtækið vegna samningsins
heldur til að ná í tækninýjungar
frá Motorola sem seinna kom á
daginn að fylgdu ekki með í
kaupunum. Lína.net fór í mál við
seljendur og krafðist 90% af-
sláttar af kaupverði án árangurs.
Viðskiptablaðið kallaði kaupin
verstu kaup þess árs.
Þjónustu við borgarbúa var
lofað og fór fyrirtækið mikinn á
auglýsingamarkaði og í mars
2001 fékk fjöldi heimila frétta-
bréf og vídéóspólur frá fyrirtæk-
inu þar sem að lofað var stafrænu
sjónvarpi með ótrúlegustu þjón-
ustu. Nefna má þáttasölu-
sjónvarp og margt fleira. Einnig
var þetta auglýst í sjónvarpi og
prentmiðlum og kostaði auglýs-
ingaherferðin milljónir eða millj-
ónatugi. Ekkert af þeirri þjón-
ustu sem kynnt var, var til staðar
og í ágúst sama ár, eða fimm
mánuðum síðar, kom yfirlýsing
frá Línu.net um að hætt væri við
allt saman!
Í maí 2001 var því lýst yfir
af forystumanni R-listans að
ekki færu meiri fjármunir frá
borginni í fyrirtækið en það
stóðst ekki því að rúmur millj-
arður var settur í fyrirtækið
það árið. Alfreð Þorsteinsson,
stjórnarformaður Línu.nets
frá upphafi, svaraði því, að-
spurður hvers vegna Reykja-
víkurborg væri að auka hlutafé
sitt í Línu.net, að ekkert hefði
breyst og að allt stæðist sem sagt
hefði verið. Borgin myndi draga
sig út úr rekstrinum þegar fyr-
irtækið væri komið á „fastan
grunn“ eins og það var orðað.
Sambærilegar yfirlýsingar
komu frá forystumönnum R-
listans fyrir kosningar Stutt var í
hagnað hjá fyrirtækinu og öll
gagnrýni á fyrirtækið og tilurð
þess niðurrifsstarfsemi. Í síðustu
viku bar það til tíðinda að kall-
aður var saman fundur í stjórn
Orkuveitunnar, á dagskránni var
meðal annars málefnið Lína.net.
Engin gögn voru send með þess-
um dagskrárlið en á fundinum
var kynnt að Orkuveitan áform-
aði að kaupa ljósleiðarann og
fleiri kerfi af Línu.net og leigja
fyrirtækinu þau aftur.
Í stuttu máli gengu samning-
arnir út á að Orkuveitan tók yfir
allar skuldir Línu.nets og nær
allar eignir en Lína.net gat áfram
farið með þessar eignir eins og
fyrirtækið hafði gert áður og
byrjar ekki að greiða leigu af að-
stöðunni fyrr en eftir næstu ára-
mót. Fram að þeim tíma eru eng-
ar tekjur af kerfinu fyrir
Orkuveituna. Engar upplýsingar
lágu fyrir um hvað lá til grund-
vallar kaupverði eða leiguverði.
Engar upplýsingar lágu fyrir um
hvaða kostnaður legðist á Orku-
veituna vegna þessara samninga.
Engar viðskiptaáætlanir höfðu
verið gerðar fyrir þessa nýju
starfsemi Orkuveitunnar en
stjórnarmönnum var ætlað að
samþykkja kaup upp á tæplega
tvo milljarða án þess að hafa neitt
í höndunum. Stjórnarmönnum
var neitað þegar beðið var um
frest og málið keyrt í gegn. Til að
bjarga fyrirtækinu er öllum
brögðum beitt og allt siðferði er
látið lönd og leið.
Siðleysi og sóun
Eftir Guðlaug Þór Þórðarson
’ Fyrir þessa upphæðmætti byggja allt að
fern mislæg gatnamót
eða 25 leikskóla sem
rúmuðu samanlagt
2.200 börn. ‘
Höfundur er borgarfulltrúi og
situr í stjórn Orkuveitu
Reykjavíkur.
tvö ríki
að er sigur
na til mark-
óðar SÞ.
leggja
in að því,
Samein-
ins, sem
u af því, að
m toga. Hún
ð sjálf-
m stóla í al-
örfum hjá
gar keppt
eins og
fnanir
lendingar
unum, sem
ndiherra
sningarnar
er að
um en áður
öri í örygg-
rfi í New
r og þrjá til
ns 2008.
r að breyt-
yggist hins
r í alþjóð-
g góðum
kosningu í
ndi trausts
ylgja
flokkum en
uðu þjóð-
aman
krafta þeirra, sem starfa á vegum fastanefndarinnar í
New York, og stjórnvalda heima fyrir. Þótt yfirstjórn sé
í höndum utanríkisráðuneytisins, er nauðsynlegt að
nýta sérþekkingu innan alls stjórnarráðsins til að efla
alhliða þátttöku í störfum SÞ.
Ef litið er á málaskrá öryggisráðsins, snerta um 70%
viðfangsefna þess Afríku. Virkari þátttaka Íslendinga í
starfi SÞ krefst því til dæmis meiri þekkingar á mál-
efnum Afríku. Öryggisráðið fjallar einnig um frið-
argæslu og beitingu hervalds í nafni SÞ. Fulltrúar innan
þess eru lítils megnugir ráði ríkin, sem að baki þeim
standa, ekki yfir þekkingu og reynslu á þessum sviðum.
x x x
Fimmtán ríki eiga fulltrúa í öryggisráðinu. Fimm eru
þar með fast sæti og hafa neitunarvald: Bandaríkin,
Bretland, Frakkland, Kína og Rússland. Ofurvald þess-
ara ríkja má rekja beint til loka síðari heimsstyrjald-
arinnar og þeirra, sem komu saman í Potsdam til að
skipta með sér herfanginu á rústum Þýskalands nasism-
ans.
Öryggisráðið gekk í endurnýjun lífdaga með lyktum
kalda stríðsins. Á tímum þess var niðurstaða í ráðinu al-
mennt fyrirsjáanleg, ef skarst í odda milli Rússa og
Bandaríkjamanna eða bandamanna þeirra. Nú er annað
uppi á tengingnum, þótt neitunarvaldið vegi jafnþungt
og áður, er því beitt með öðrum hætti.
Gagnrýnendur Sameinuðu þjóðanna segja það til
marks um staðnað Potsdam-hugarfar og tímaskekkju,
að þrátt fyrir allar breytingar í alþjóðamálum síðan
1945, sé valdapýramídi samtakanna óbreyttur. Kína tók
að vísu hamskiptum innan Sameinuðu þjóðanna á átt-
unda áratugnum, þegar kommúnistar frá Peking settust
í kínverska stólinn í stað fulltrúa frá Taívan. Að kröfu
Peking-stjórnarinnar er Taívan haldið utan SÞ.
Nefnd á nefnd ofan hefur fjallað um breytingar á ör-
yggisráðinu og í vikunni voru tillögur þeirrar, sem nú
situr, þar sem Þorsteinn Ingólfsson er annar tveggja
varaformanna, til umræðu á allsherjarþingi SÞ.
Norðurlöndin eru ekki einu sinni einhuga um, hvernig
staðið skuli að því að breyta öryggisráðinu. Svíar vilja,
að ríkjum í ráðinu sé fjölgað með því, að fleiri ríkja-
fulltrúar séu kjörnir í það. Hin Norðurlöndin fjögur
vilja, að stækkun ráðsins hefjist á því að fjölga fasta-
fulltrúunum. Tvö iðnvædd ríki til viðbótar fái föst sæti
(Þýskaland og Japan?) síðan verði einn fastur fulltrúi
frá Asíu (Indland?), frá Suður-Ameríku (Brasilía?) og
Afríku (Nígería eða S-Afríka?).
x x x
Löngum var rætt um Ísland sem fámennustu þjóð
Sameinuðu þjóðanna. Það er liðin tíð. Mörg fámennari
ríki eiga þar fulltrúa, eins og Andorra, Liechtenstein og
San Marínó frá Evrópu. Á allsherjarþinginu vega at-
kvæði allra ríkja jafnt, án tillits til íbúafjölda, ríkidæmis
eða hernaðarmáttar. Hlustað er jafnt á hina stóru sem
smáu og athyglin ræðst ekki síður af því, hvað sagt er en
hver segir það.
Ísland er síður en svo einangrað á vettvangi Samein-
uðu þjóðanna. Íslensku fulltrúarnir taka þátt í fundum
ýmissa ríkjahópa og þrátt fyrir aðild þriggja Norð-
urlanda að Evrópusambandinu (ESB) hefur mikilvægi
norræna samstarfsins ekki minnkað. Sérstaða Íslands
utan ESB og án umsóknar um ESB-aðild veldur því, að
leitað er til sendiherra Íslands til að leita lausna eða
miðla málum á hlutausum forsendum, eins og þegar
Þorsteini Ingólfssyni var falið að leita leiða til tryggja
Bandaríkjunum á ný setu í mannréttindanefnd SÞ.
Að eignast fulltrúa í öryggisráðinu verður kostn-
aðarsamt. Sum auðug ríki skuldbinda sig til aukinna út-
gjalda til þróunarmála í því skyni að afla sér stuðnings.
Nái íslenska ríkisstjórnin markmiði sínu og komist
Ísland í ólympíulið alþjóðastjórnmála, reynir fyrst á inn-
viði íslenska stjórnkerfisins svo um munar. Fulltrúi Ís-
lands verður í forsæti ráðsins að minnsta kosti einn
mánuð á kjörtímabili sínu. Íslensk utanríkistefna og
framkvæmd hennar verður mæld með nýjum og strang-
ari hætti en nokkru sinni.
Íslenska utanríkisþjónustan hefur verið að færa út
kvíarnar undanfarin ár. Þegar fé er ráðstafað til hennar,
þarf að gera upp við sig, hvort eigi að teygja sig víðar
eða leggja meiri rækt við það, sem fyrir er, dýpka starf-
ið frekar en breikka. Krafa um meiri dýpt fylgir setu í
öryggisráðinu. Áhrif þar eins og annars staðar ráðast af
góðum undirbúningi, þekkingu og hæfileika til að kynna
skoðun sína.
yggisráðinu
bjorn@centrum.is
egnum evrópska efnahagssvæðið.
tir þessi vinna Íslendinga einnig
áli.
íðarráðstefnan samanstendur af
m frá ríkisstjórnum aðildarríkjanna
óknarríkjanna 13, þingmönnum
ingsins, og meðlimum þjóðþinga
kjanna og umsóknarríkjanna.
m hins borgaralega samfélags (e.
civil society) gefst einnig kostur á að taka
verulegan þátt ístörfum ráðstefnunnar á
sérstöku málþingi þar sem ýmsum aðilum
úr þjóðfélaginu er boðið að leggja sitt af
mörkum. Settir hafa verið upp vinnuhópar
milli ýmissa slíkra aðila og meðlima Fram-
tíðarráðstefnunnar.
Framtíðarráðstefnan vinnur bæði í hefð-
bundnum þingsal og í föstum vinnuhópum
Gögn ráðstefnunnar eru öllum aðgengileg á
Netinu og borgurum Evrópu er þar jafn-
framt gefinn kostur á að gera athugasemdir
og senda inn tillögur. Í júlí síðastliðnum var
komð á æskuþingi þar sem 210 ungir íbúar
ESB komu saman og unnu að tillögum sem
sendar hafa verið til meðferðar á ráðstefn-
unni. Á umliðnum árum hefur sú tilfinning
vaxið meðal íbúa ESB að stofnanir sam-
bandsins séu reknar af skriffinnum, sem
vinna á lokuðum kontórum, störf sem séu
venjulegu fólki lokuð bók. Framtíðarráð-
stefnan er hinsvegar opin í alla enda þar fá
hugmyndir að þroskast í opinni umræðu
sem flestra í samfélaginu.
Umboð Málefnaþingsins
Leiðtogafundur Evrópusambandsins í
Laeken fól málefnaþinginu að einbeita sér
að fjórum meginsviðum.
Í fyrsta lagi var ráðstefnunni gert að fara
yfir hlutverkaskiptingu milli aðildaríkjanna
og stofnana ESB á ólíkum sviðum með það
fyrir augum að skýra hlutverkaskiptinguna,
svo ljóst sé hvaða verkefni skuli vera í
höndum aðildarríkjanna og hvaða verkefni í
höndum stofnana ESB. Nálægðarreglan
svokallaða er lykilþáttur í þessari vinnu og
miðað skal við að stofnanir ESB séu ekki að
fást við hluti sem aðildarríkin geta auðveld-
lega leyst á eigin spýtur.
Í öðru lagi er framtíðarráðstefnunni ætl-
að að leita leiða til að einfalda grundvall-
arstoðir ESB, bæði hvað varðar lagagerðir
og stofnanir.
Í þriðja lagi er lögð rík áhersla á að auka
lýðræði, gagnsæi og skilvirkni í öllu starfi
ESB. Finna þarf leiðir til að tryggja betur
lögmæti stofnana ESB, skýra hlutverk
þinganna og tryggja að stofnanir ESB geti
starfað á skilvirkan hátt með allt að 25–30
aðildarríki innanborðs.
Í fjórða lagi er framtíðarráðstefnunni
ætlað að leggja drög að nýjum grundvall-
arsáttmála, eða stjórnarskrá, fyrir Evrópu-
sambandið. Samið hefur verið um nýja sátt-
mála ESB með mislöngu millibili en nú er
kominn tími á heildarendurskoðun á öllum
grundvallartextunum.
Ofangreindir fjórir þættir fela í sér end-
urskoðun á flestum grundvallarþáttum í
starfi ESB. Tillögur Málefnaþingsins verða
svo lagðar fyrir ríkisstjórnir aðildarríkj-
anna á ríkjaráðstefnu Evrópusambandsins
árið 2004.
a ESB
Reuters
ti, stjórnar Framtíðarráðstefnu Evrópusambandsins.
Höfundur fer með dóms- og innanríkismál í
framkvæmdastjórn ESB.