Morgunblaðið - 29.10.2002, Side 24

LISTIR
24 ÞRIÐJUDAGUR 29. OKTÓBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
HIN stórmerka sögulega sýning á
ljósmyndum úr eigu Moderna Mus-
eet í Stokkhólmi í öllum sölum Lista-
safns Íslands hefur trauðla með öllu
farið framhjá nokkrum. Minnist þess
naumast að fylgt hafi verið eftir ann-
arri framkvæmd safnsins af jafn
gagngerðri markaðssetningu. Boðar
vonandi tímamót um alla mikilsverð-
ari viðburði á myndlistarvettvangi á
landi hér. Ekki einasta hefur safnið
staðið fyrir víðtækri fræðslustarf-
semi með röð fyrirlestra, mynd-
bandasýningum og leiðsögn sér-
fróðra heldur hafa hér í blaðinu birst
vel skrifaðar og stórfróðlegar grein-
ar um sýninguna og sögu ljósmynd-
arinnar. Ber hér að nefna þau Einar
Fal Ingólfsson og Hönnu Guðlaugu
Guðmundsdóttur. Þetta heitir að
gera hlutina sýnilega, og ekki vonum
fyrr að menn geri sér grein fyrir að á
tímum hraðans og fjölmiðlafársins
eru nær allir viðburðir dæmdir úr
leik ef markaðssetningu er ábóta-
vant. Því miður þarf enn að koma til
fjölmiðlanna þegar um alla innlenda
listviðburði er að ræða, þeir ekki í
viðbragðsstöðu líkt og um svokallað
dægurefni, léttmeti og íþróttir. Þessi
mál ekki í föstum skorðum eins og
víðast meðal hinna stærri fjölmiðla
ytra, sem marka sér ákveðnar
starfsreglur er skara vægi og hlut-
lægni. Leitast um leið við að halda
athyglinni vakandi á hinum mark-
verðari framkvæmdum, telja það
sjálfsagða og mikilvæga þjónustu við
almenning, einkum á nýjum tímum
sívaxandi ásóknar á háleit og lífræn
gildi í heiminum.
Með hliðsjón af hinum prýðilegu
greinum er skara sögu ljósmyndar-
innar og birst hafa í blaðinu, væri
það hrein endurtekning að fara í
saumana á þeim atriðum í þessu
skrifi, nærtækara að gera sýning-
unni skil eins og hún leggur sig.
Hvernig staðið hefur verið að upp-
hengingu hennar og umbúðum, al-
mennri skilvirkni ljósmyndanna á vit
skoðandans svo og ýmsum atriðum
til hliðar, en þau eru mjög á milli
tannanna á mönnum. Einkum og sér
í lagi vegna þess að miðað við eðli og
vægi sýningarinnar og þeirrar
markaðssetningar sem hún hefur
notið nýtur hún hvergi nærri þeirrar
aðsóknar sem eðlileg má teljast.
Þá er fyrst að taka það fyrir að
sýningin er í það heila ákaflega hörð,
tilbreytingarlaus og ferköntuð, ekki
nógsamlega gert til að auðvelda
skoðandanum aðgengi að myndefn-
inu með skýringum og sveigjanleika.
Þá eru trérumgerðirnar ekki til þess
fallnar að auðvelda auganu leið um
um hinar veiktónaðri myndheildir,
því þær taka of mikið í og trufla sjón-
skynjunina. Fyrir margt löngu var
það til að mynda lenska að ramma
inn grafíkmyndir í dökka og svera
tréramma, jafnvel í þeim mæli að til
þráhyggju má telja. Varðaði jafnvel
heimsendi að bregða út af venjunni á
söfnum. En menn eru löngu fallnir
frá því og leitast við að laga umgerð-
ina eftir eðli hvers vinnuferlis fyrir
sig, svo hún raski sem minnst sjón-
svið skoðandans. Beint og ómengað
samband við myndheildina það sem
gildir. Þá er tilbreytingarleysið í
upphengingunni, skortur á rofum og
áherslum slíkt að hinn almenni skoð-
andi lýjast fljótlega og verður er á
líður æ tilfinningasljórri, athyglis-
gáfan fer á flökt. Kórónast í vest-
ursalnum uppi þar sem tómleikinn
eins og hellist yfir gestinn. Rýmið
eitt og sér ásamt speglunum í gljá-
fægðu gólfinu stelur senunni í þá
veru að útkoman verður sem inn-
setning tómleikans.
Í heildina minnir sýningin á fleiri
norrænar sérfræðingaframkvæmdir
í útlandinu, þar sem í þeim mæli er
reynt á þanþol gestsins með sér-
viskulegheitum að hann er fullkom-
lega útkeyrður eftir eina yfirferð.
Fer þeim mun hraðar yfir sem meira
er skoðað, verður svo fegnastur er
hann lítur aflanga skiltið, Udgang,
Exit eða Sortie, á vegg. Á besta tíma
sunnudags varð ég greinilega var við
hve gestir stóðu stutt við í áður-
nefndum sal, en hann er yfirleitt síð-
astur í röðinni. En svo eru aðrar ljós-
myndasýningar sem eru gæddar
slíkri skilvirkni og töfrum í uppheng-
ingu að maður ætlar aldrei að geta
slitið sig frá þeim þrátt fyrir end-
urteknar yfirferðir og vill helst koma
sem fyrst aftur er haldið er á brott.
Þannig var mér farið eftir skoðun á
ljósmyndasýningu sem haldin var í
tilefni þess að 100 ár voru frá fæð-
ingu snillingsins Ansels Adams í Ha-
yward Gallery í London á sl. sumri.
Gefum okkur einungis að myndir
Alfreds Stieglitz hefðu hangið sér
með skýringum á hinu sérstaka og
nákvæma vinnuferli er hann viðhafði
við gerð þeirra, ásamt því að hér og
hvar hefði verið vitnað í orðræðu
tímanna, eins og víða er gert og er
mjög upplýsandi. Má vera víst að þá
hefði runnið upp ljós fyrir mörgum
og áhuginn vaknað.
Ég læt vera að það er víðast hálf-
rokkið í sölunum, enda nauðsyn í
sumum tilvikum. Það sem máli skipti
er hinn himinhrópandi skortur á
slagkrafti og stigmögnun sem er
gegnumgangandi og nær hámarki í
nefndum vestursal uppi.
Þetta mátti allt koma fram, því
ekki viðkomandi að sjálfar myndirn-
ar eru hver annarri merkilegri og
guðsþakkarvert að fá slíkt úrval í
frumgerð sinni hingað á hjara ver-
aldar. Má því mikið á sig leggja til að
nálgast þær meðan tækifæri er til.
Þó verður maður fyrir vonbrigðum
um framlag einstakra snillinga eins
og Man Ray og í fleiri tilvikum veit
maður að ljósmyndararnir hafa gert
betur.
Í ljós-
smiðju
MYNDLIST
Listasafn Íslands
Opið alla daga frá 11–17. Lokað mánu-
daga. Til 3. nóvember. Aðgangur 400
krónur, sýningarskrá 700 krónur.
ÞRÁ AUGANS
LJÓSMYNDIR FRÁ MODERNA MUSEET
Gioaccino Altobelli: Fiskimenn við Tíber. Englaborg og Péturskirkjan í bakgrunninum.
Ekki verður séð að hinir fyrstu
portrett-ljósmyndarar hafi staðið
neitt að baki eftirkomendunum.
Nadar: Portrett af Charles
Baudelaire.
Bragi Ásgeirsson
á milli tveggja hugmynda, þ.e.
þeirra, sem kennd eru við tólftóna-
kenningu Schönbergs og þá tema-
tísku og tónmiðlægu aðferð, sem
voru sterk einkenni þess tónmáls,
sem Shostakovitsj var frægur fyrir.
Að þessu leyti er strengjakvartett
nr. 12 tvískiptur en þrátt fyrir
þennan margbreytileika tónhug-
myndanna og kontrapúnktíska úr-
vinnslu þeirra, er verkið heildstætt
og áhrifamikið.
Flytjendur, sem voru Hildigunn-
ur Halldórsdóttir, Sigurlaug Eð-
valdsdóttir, Guðmundur Krist-
mundsson og Sigurður Halldórsson,
léku þennan marglita og sérkenni-
lega kvartett mjög vel og áttu fal-
lega leiknar tónhendingar bæði ein-
leiknar og tvíraddaðar, en
kvartettinn hófst á sérkennilegu
Á TÓNLEIKUM Kammermúsík-
klúbbsins í Bústaðakirkju voru flutt
tvö verk, það fyrra kvartett op. 133,
eftir Shostakovitsj en það seinna,
klarinettukvintett op. 115, eftir
Brahms.
Það sem er sameiginlegt þessum
tveimur verkum, er að tónskáldin
eru að ljúka starfsdegi sínum og því
er um að ræða einhvers konar list-
rænt uppgjör í báðum verkunum.
Hjá Shostakovitsj skiptist tónmálið
sellóstefi, er Sigurður lék mjög
veikt og fallega. Eitt af því sem oft
gat að heyra hjá flytjendum var
mildileg mótun tónhugmyndanna,
er náðu að mynda sterka andstæðu
við átakameiri tónhendingar verks-
ins, án þess að yfirkeyra í styrk.
Klarinettukvintettinn, op. 115,
eftir Brahms er eitt af meistara-
verkum þessa sérstæða og alvöru-
gefna snillings. Tónmál verksins er
ekki aðeins margbrotið og glæsilega
unnið, heldur og þrungið innhverf-
um dulúðugum skáldskaparleik með
fegurðina og innileikann, er fær
sérstaka merkingu í hæga þættin-
um, sem skipt er í tvenns konar
stemmningar en miðþátturinn er
með „rapsódískum“ blæ. Þriðji þátt-
urinn er leikrænn og allt að því
glaðlegur, sérstaklega í „staccató“-
stefinu, sem er tilbrigði við fjóra
upphafstóna kaflans. Lokakaflinn er
að formi til stef og fimm tilbrigði en
í lokin spinnur Brahms saman til-
brigðastefið og upphafsstef verksins
og lokar þar með hringnum. Verkið
var einstaklega fallega flutt og var
klarinettuleikur Ármanns Helga-
sonar glæsilega mótaður og féll
ótrúlega vel að leik strengjanna,
þar sem fínleikinn og samstillingin
voru ráðandi og blómstraði í hæga
þættinum og einnig í fjórða tilbrigð-
inu, sem er í dúr og einsatklega efn-
isríkt listaverk. Þetta voru góðir
kammertónleikar. Flytjendurnir
eru að ná þeirri samstillingu í tón-
taki og blæmótun, sem á að vera að-
all góðra kammertónleika.
Samstilling í tóntaki og tónmótun
Jón Ásgeirsson
TÓNLIST
Bústaðakirkja
Ónefndur strokkvartett flutti tvö kamm-
erverk, op.133, eftir Shostakovitsj og
op.115, eftir Brahms. Sunnudagurinn 20.
október 2002.
KAMMERTÓNLEIKAR
BJARNI Daníelsson óperu-
stjóri segir ekki líklegt að
frönsk ópera, Le Payes, eða
Föðurlandið, eftir Joseph Guy
Ropartz verði sett upp í Ís-
lensku óper-
unni í bráð.
Þó sé hugsan-
legt að óperan
verði kynnt
þar á annan
hátt.
„Ég hef velt
því fyrir mér
hvort það eigi
að setja hana
upp í fullum
skrúða, en er
ekki alveg sannfærður um að
það sé fýsilegt. Það væri þó
óneitanlega gaman að kynna
hana. Þetta er ósköp notaleg
músík og mikið drama í henni.
Ég sé þó ekki fyrir mér
hvernig sögunni verður komið
vel fyrir á sviði, þannig að hún
haldi athygli og spennu. Það
væri þó hugsanlegt að flytja
útdrátt úr henni annað hvort í
tónleikaformi eða í uppsetn-
ingu, til dæmis í hádeginu.“
Óperan Le Payes, var sam-
in á árunum 1908–1910 og sett
á svið 1912 í Borgarleikhúsinu
í Nancy í Frakklandi við góð-
ar undirtektir. Sagan segir
frá frönskum skútusjómanni
sem kemst einn af er skip
hans ferst við Íslandsstrend-
ur, og dvöl hans hér veturinn
eftir skipsskaðann. Þar kynn-
ist hann bónda nokkrum og
dóttur hans og snýst dramað
um kynni sjómannsins af
þeim, ástir hans og bónda-
dóttur, heimþrá, aðskilnað og
fleira. Óperan var gefin út á
geisladiski hjá Timpani útgáf-
unni í Frakklandi í fyrra.
Franska óperan
Föðurlandið
Líklega
ekki sett
upp hér
Bjarni
Daníelsson
óperustjóri.