Morgunblaðið - 29.10.2002, Síða 25

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 29. OKTÓBER 2002 25
Í DAG hefst 50 ára afmælisþing
Norðurlandaráðs í Helsingfors og
verður mikið um að vera til þess að
fagna þessum tímamótum í norrænu
samstarfi. Eins og vænta má verður
litið yfir farinn veg og hinum ríka ár-
angri af norrænni samvinnu fagnað.
Um leið verður þó horft fram á við og
reynt að greina þau krefjandi verk-
efni sem varða munu norrænt sam-
starf í framtíðinni. Norrænt sam-
starf er lifandi ferli og í sífelldri
þróun. Það stendur okkur nærri og
varðar okkur öll.
Samstarf Norðurlanda –
Ávinningur Íslands
Norðurlandasamstarfið byggist á
skyldleika þjóðanna, sameiginlegum
menningararfi og svipuðum lífsgild-
um. Ekki er ætlunin að tíunda ár-
angur hins viðamikla samstarfs hér
enda tekur það til margra sviða en
vil ég þó nefna nokkur atriði sem
standa upp úr og hafa reynst okkur
Íslendingum einstaklega heilla-
drjúg. Norðurlöndin hafa um ára-
tuga skeið átt með sér sameiginleg-
an vinnumarkað og það hafa
Íslendingar notfært sér þúsundum
saman og oftar en ekki snúið heim
með dýrmæta þekkingu og reynslu
sem hefur eflt íslenskt atvinnulíf.
Sama má segja um sameiginlega
menntamarkaðinn þar sem íslenskir
námsmenn hafa notið sömu réttinda
og heimamenn í hinum löndunum. Í
verknámi og háskólanámi höfum við
sótt þekkingu í skólakerfi hinna
Norðurlandanna, oftar en ekki í
námsgreinum sem ekki hafa verið
kenndar hér heima, og hefur sú
þekking sem þannig hefur borist
hingað heim ekki síður verið mikil-
væg fyrir þjóðarhag. Gott dæmi um
þetta er nám íslenskra mjólkurfræð-
inga í Danmörku.
Þótt möguleikar á menntun eða
vinnureynslu erlendis hafi aukist
mjög með tilkomu EES-samningsins
sækjum við enn mest til Norður-
landanna. Þar vegur væntanlega
þyngst tungumálaskilningur og sú
staðreynd að okkur líður svolítið eins
og heima hjá okkur þegar við dvelj-
umst á Norðurlöndunum.
Auk samstarfs á sviði vinnumark-
aðs- og menntamála spannar norræn
samvinna yfir fjöldamörg svið. Næg-
ir í því sambandi að nefna jafnólíka
málaflokka og umhverfisvernd, jafn-
réttismál, byggðamál, fíkniefna-
vandann og málefni fatlaðra, þar
sem sameiginleg stefnumótun Norð-
urlandanna hefur sparað hverju
landi fyrir sig fjár- og tímafreka
grunnvinnu. Ýmis lagasetning og
stjórnsýslustofnanir byggja á nor-
rænum fyrirmyndum og þekkingar-
miðlun á milli stofnana á Norður-
löndum tryggir að vitneskju um
tilraunaverkefni sem hafa reynst
farsæl í einu landanna er jafnharðan
komið á framfæri við hin löndin. Þá
má ekki gleyma menningarsam-
skiptum sem ætíð hefur verið einn
hornsteina Norðurlandasamvinn-
unnar.
Norræn lífsgildi
á alþjóðavettvangi
Síðast en ekki síst ber að nefna að
í alþjóðamálum eru Norðurlöndin
okkar nánustu bandamenn. Þegar
mikilvæg hagsmunamál Íslands eru
á dagskrá alþjóðasamfélagsins þá
leitum við fyrst til frændþjóða okkar
á Norðurlöndum og tryggjum okkur
stuðning þeirra, áður en lengra er
haldið með málin. Þessi stuðningur
nágranna okkar á Norðurlöndum
hefur verið einkar mikilvægur allt
frá lýðveldisstofnun.
Skyldleiki Norðurlandaþjóðanna
og svipuð lífsgildi endurspeglast
jafnframt í stöðu og stefnumiðum
Norðurlandanna á alþjóðavettvangi
og er eftir því tekið. Hvarvetna á al-
þjóðavettvangi þar sem norrænu
ríkin fimm eru virkir þátttakendur,
hvort sem um er að ræða Sameinuðu
þjóðirnar, Evrópuráðið eða Öryggis-
og samvinnustofnun Evrópu, svo fá-
ein dæmi séu nefnd, hefur tekist
mikil samstaða og samvinna milli
Norðurlandaþjóðanna. Norðurlönd-
in eru ennfremur einkar vel kynnt út
á við og í alþjóðasamfélaginu velkist
enginn í vafa um þá lýðræðishefð,
áherslu á réttarríkið og mannrétt-
indi og manngildisstefnu sem Norð-
urlöndin standa fyrir. Þetta eru nor-
ræn gildi sem samstarf þjóðanna
hefur átt sinn þátt í að formfesta.
Samstarf til framtíðar
Norrænt samstarf hefur verið í
mikilli þróun síðustu 10 árin eða allt
frá endalokum kalda stríðsins.
Breyttri heimsmynd fylgdu ný og
krefjandi verkefni og hefur Norður-
landaráð í auknum mæli látið að sér
kveða í alþjóðamálum sem liggja ut-
an hins hefðbundna samstarfs. Næg-
ir þar að nefna sem dæmi samstarf
og aðstoð við Eystrasaltsríkin eftir
að þau hlutu sjálfstæði sitt að nýju.
Sú aðstoð hefur einkum beinst að
uppbyggingu lýðræðislegra stofn-
ana, umskiptingu til frjáls markaðs-
hagkerfis, bættu umhverfi og bar-
áttu gegn skipulagðri
glæpastarfsemi. Af öðru starfi Norð-
urlandaráðs með alþjóðlegum
áherslum má nefna Evrópumál, mál-
efni hinnar norðlægu víddar ESB,
norðurskautsmál og friðargæslu.
Auk nýrra verkefna á alþjóðavett-
vangi hafa ný úrlausnarefni knúið
dyra í hinu hefðbundna Norður-
landasamstarfi. Nokkur þessara
knýjandi efna verða tekin fyrir á
þingi Norðurlandaráðs, svo sem
hvernig afnema beri landamæra-
hindranir á Norðurlöndum en þrátt
fyrir sáttmála um margvísleg gagn-
kvæm réttindi Norðurlandabúa hef-
ur nýlega komið í ljós að þessum
sáttmálum er ekki alltaf fylgt og enn
eru ýmsar tæknilegar hindranir sem
gera flutninga innan Norðurlanda
erfiðari. Annað dæmi er aðlögun ný-
búa að norrænum samfélögum en
það er efni sem Norðurlandaráð hef-
ur vakið máls á og verður megin-
áherslumál Svía í formennskutíð
þeirra í Norrænu ráðherranefndinni
á næsta ári.
Um leið og við fögnum fimmtíu ára
afmæli Norðurlandaráðs er því ljóst
að enn eru brýn verkefni sem krefj-
ast úrlausna og að norræn samvinna
hefur mikilvægu hlutverki að gegna.
Það er von mín að samstarfið haldi
áfram að vera okkur Íslendingum
heilladrjúgt, hér eftir sem hingað til.
Norrænt samstarf
á tímamótum
Eftir Ísólf Gylfa
Pálmason
Höfundur er formaður Íslands-
deildar Norðurlandaráðs.
„Svipuð lífs-
gildi end-
urspeglast í
stöðu og
stefnu-
miðum Norðurlandanna
á alþjóðavettvangi.“
SAMKVÆMT könnun Gallup
segir að þrír af fjórum telji RÚV
mikilvægasta fjölmiðil landsins.
(Könnunin var gerð á tímabilinu 19.
ágúst til 2. september.)
Samtals kemur fram að 47%
þátttakenda telja að mikilvægasta
hlutverk RÚV í heild sé frétta-
hlutverk, nálægt 29% telja að það
sé öryggishlutverk og rösklega 9%
segja menningarhlutverk. Þetta eru
góðar fréttir. Sérstaklega það að
RÚV veit núna hvers landsmenn
vænta af því sem miðill allra lands-
manna. Við þessa niðurstöðu vakn-
ar sú spurning hvort ekki sé kom-
inn tími fyrir RÚV að svara þeirri
spurningu hvenær samfelld textun
á innlendu sjónvarpsefni verði að
veruleika í þessum mikilvægasta
miðli þjóðarinnar? Það verður að
segjast eins og er að það er hreint
ótrúlega skammarlegt að engin
textun sé á innlendu efni, þrátt fyr-
ir að tæknilega sé það alveg hægt.
Það verður að segjast eins og er að
textavarpstextun (síða 888) virkar
ekki sem skyldi, textinn dettur oft
út og er útsending textans fyrir of-
an garð og neðan. Nú síðast var
sent út á sunnudagkvöldið 22. sept.
Þetta er ekki hægt að bjóða fólki,
því verður að finna aðrar leiðir eða
kaupa ný tæki. Það hefði verið gert
strax ef hljóðtækin myndu bila. Það
ætti jafnvel ekki að vera svo erfitt
þar sem við lifum á tækniöld og
hröð þróun er allstaðar í tækni-
heiminum þannig að textavarps-
tækin ættu skilið endurnýjun hið
snarasta, jafnvel ætti að vera auð-
veldara að senda út textun með
stafrænni tækni. Hafa þau mál ver-
ið könnuð? Það ætti jafnvel að
skylda alla framleiðendur sjón-
varpsmynda og -þátta að efni frá
þeim verði ekki sent út nema text-
að, sú breyting yrði þá víst að koma
í útvarpslögunum, jafnvel líka í
fjarskiptalögunum. Hvað gera þing-
menn í þessu? Er pólitískur vilji að
fá þetta textunarmál í gegn? Fyrir
10% þjóðarinnar? Þingmenn okkar
samþykktu þingsályktunartillögu á
Alþingi 19. maí 2001 þess efnis að
það yrði nú í höndum menntamála-
ráðherra að koma á textun á inn-
lendu efni heyrnarlausum/skertum
til hagsbóta. Þáverandi mennta-
málaráðherra, Björn Bjarnason,
sendi þar að lútandi bréf til sjón-
varpsstöðvanna og spurðist fyrir
hvað þær hygðust gera í textunar-
málum og hvort þær hefðu tækja-
búnað til þess. Svör þeirra voru á
þann veg að það væri ekki á döfinni
hjá þeim og munur á kostnaðar-
áætlun milli stöðva var 30 milljónir.
Menntamálaráðherra lét þar við
sitja og gerði ekki neitt meira í
málinu heyrnarlausum/skertum til
hagsbóta eins og stóð í þingsálykt-
unartillögunni. Hann lét þetta bara
gott heita. Hafa þingmenn fylgt
þessu máli eitthvað eftir? Gott væri
að vita núna hvað núverandi
menntamálaráðherra, Tómas Ingi
Olrich, ætlar að gera í textunarmál-
inu. Nú er þetta mál sem sagt
stopp og RÚV, mikilvægasti fjöl-
miðillinn í huga þjóðarinnar, sendir
út mikið af innlendu efni ótextuðu
til meginþorra þjóðarinnar. Það
finnst mér skammarlegt og móðgun
við fólkið sem hefur gefið RÚV háa
einkunn í því að vera mikilvægasti
miðillinn.
RÚV mikilvæg-
asti miðillinn
Eftir Sigurlín Margréti
Sigurðardóttur
Höfundur er táknmálskennari og í
þrýstihópi um textun á íslensku
sjónvarpsefni.
„Það ætti
jafnvel að
skylda alla
framleið-
endur sjón-
varpsmynda og -þátta
að efni frá þeim verði
ekki sent út nema text-
að...“
flísar
Stórhöfða 21, við Gullinbrú,
sími 545 5500.
www.flis.is
netfang: flis@flis.is
meistar inn. is
GULL ER GJÖFIN