Morgunblaðið - 13.06.2003, Blaðsíða 32

MINNINGAR
32 FÖSTUDAGUR 13. JÚNÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
J
æja, mamma mín, nú er
ég farinn á sjóinn. Við
sjáumst seinna í sum-
ar. Þá kem ég með
eitthvað gómsætt
handa þér í soðið.“
Svona hljómuðu kveðjuorð
sonar míns á mánudaginn, ann-
an í hvítasunnu. Hann er farinn
á sjóinn með afa sínum og við
ræddum um það áður en hann
fór að hann kæmi til baka sem
karlmaður, tilbúinn að taka mun
meiri ábyrgð á heimilinu.
Ábyrgðin sú mun felast í að
reyna að muna (alla vega ein-
staka sinnum!) eftir að skipta á
naggrísnum og fara út með rusl-
ið án þess að ég þurfi að biðja
hann tuttugu sinnum um það.
Hún felst sum sé ekki í því að
færa bókhald,
dytta að hús-
inu eða slíkt
enda er son-
urinn ein-
ungis tíu
vetra. Og orð-
inn sjómaður.
Það hefði vart þótt saga til
næsta bæjar fyrir nokkrum ára-
tugum ef tíu ára drengur hefði
farið til róðra með afa sínum.
En í dag finnst fólki uppátækið
ýmist stórsniðugt eða stór-
hættulegt. Þegar ég bæti við að
drengurinn standi tólf tíma
vaktir með afa þyngist nú brún-
in á sumum.
En ég blæs á svona viðhorf,
enda flestir sem heyra af sjó-
mannslífi sonarins yfir sig hrifn-
ir. Sá sem er hrifnastur af öllum
er stráksi. Þegar hann hringdi í
mig í gær, þá staddur á smá-
bátnum Sæfara sem afi hans á,
vestur af Malarrifi á Snæfells-
nesi, skildi ég varla hvað hann
sagði því það kom allt upp úr
honum í belg og biðu því allt
sem á dag hans hafði drifið var
svo merkilegt. Góða veðrið, góð-
ur afli og góður nestisbiti með
afa var meðal þess sem hann
sagði mér frá en ekkert toppaði
þó hvali og háhyrninga sem
sáust við sjóndeildarhringinn.
„Þetta voru örugglega svona
milljón háhyrningar,“ sagði sjó-
maðurinn ungi og gat vart orða
bundist yfir stórhveli sem var
víst margfalt stærri en báturinn.
Tilkomumikil sjón það.
Pabbi og vinir hans voru farn-
ir að vinna sér inn aur löngu
fyrir fermingu (eða svo segir
sagan!) Uppaldir í Vogahverfinu
sem þá var sambærilegt Graf-
arholti nútímans með nýbygg-
ingum á hverju strái, þar var
nóg um að vera og gera fyrir
duglega og verklagna pilta. Nú
er öldin svo sannarlega önnur.
Það er reyndar feikinóg að gera
fyrir drengi og stúlkur í Reykja-
vík og eiginlega er framboðið of
mikið. Ekki er það þó atvinna
sem svo mikið fer fyrir heldur
ótal námskeið í hinu og þessu.
Reiðnámskeið, sundnámskeið,
siglinganámskeið, fjallahjóla-
námskeið, skátanámskeið, leikja-
námskeið, fótboltanámskeið og
önnur íþróttanámskeið, auk
fjölda annarra, standa ungum
Reykvíkingum til boða.
Á meðan er sonur minn, tíu
vetra, á sjónum. Beitir með afa
og flokkar karfann frá þorsk-
inum þegar aflinn er dreginn á
land. Og hann skemmtir sér
konunglega. Ekkert leikja-
námskeið kæmist með tærnar
þar sem sjómannslífið hefur
hælana að hans mati.
Breytingin á sumarstörfum
barna hefur einnig teygt anga
sína í sveitirnar. Það er mun erf-
iðara og nær ómögulegt að koma
barni í sveit í dag enda sveita-
störfin víst talin orðin svo
hættuleg með öllum nýju og
hraðvirku vélunum að það væri
óðs manns æði að senda barn í
sveit (liggur við). Litlar hendur
eru ekki lengur álitnar gott
vinnuafl, það lætur frekar nærri
lagi að borga þurfi fyrir að leyfa
börnunum að fara í sveitina,
mjólka, reka kýrnar og stinga út
úr fjárhúsum.
Svona breytast tímarnir og
við því er lítið að gera. En þó er
tilefni til að staldra við og rýna í
hugsanlegar afleiðingar. Ég veit
ekki hvort vinnusiðferði ís-
lenskra ungmenna sé í hættu
eftir að þau fóru að stunda
leikjanámskeið í stað sveita-
starfa og sjómennsku en það er
svo sem hugsanlegt. Þau hafa í
það minnsta meiri frítíma, þ.e.
börn sem ekki mega enn sam-
kvæmt lögum vinna. Þá falla
færri störf þeim í skaut á heim-
ilinu svo enn hefur skapast
rýmri tími til að „slæpast“ eins
og sumir myndu orða það.
Það sem ég hins vegar álít að
gæti verið verst við þessa breyt-
ingu er að í seinni tíð eyða börn
sífellt minni tíma í samneyti við
fullorðið fólk. Vissulega eru leið-
beinendur með þeim á leikja-
námskeiðunum en það er enginn
afi sem segir sögur frá því í
gamla daga eða skrýtnir karlar
á bryggjunni sem kalla nú ekki
allt ömmu sína. Það er því
kannski ekki furða að ungviðið
sýni eldra fólki ekki viðhlítandi
virðingu. Það þekkir ekki fortíð
þess, lífsbaráttuna og allar sög-
urnar. Fyrir þeim er eldra fólk á
allt öðru plani, að gera allt aðra
hluti.
Það er ekki ýkja langt síðan
sonur minn áttaði sig á að til að
fá peninga þyrfti maður að vinna
heilmikið og að greiðslukort
þýddi ekki að maður ætti enda-
laust af seðlum. Blessuð börnin
sjá nú ekki peningana verða til
og kannski bera þau því ekki
sömu virðingu fyrir þeim og áð-
ur? Hluti af afla og væn flís af
feitum sauð hefur líka sennilega
oft fylgt borgarbörnunum á möl-
ina eftir dvöl í sveitinni. Núna
vita borgarbörnin sum hver ekki
hvaðan kjötið kemur. Ágæt
dæmisaga um það er þegar ung
dama benti á sviðakjamma í
auglýsingabæklingi mat-
vöruverslunar og sagði: „Sjáðu,
pabbi, kjöt með andlit!“ Þá hef
ég heyrt börn (og reyndar full-
orðna) fullyrða að skinka sé ekki
kjöt og það séu pylsur nú ekki
heldur.
En það er samt alls óvíst að
þessi breyting sé alfarið af hinu
verra. Kannski er það ágætt að
börnin okkar fá nú meiri tíma til
að leika sér og vissulega læra
þau ýmislegt á námskeiðunum
sem er þeim ágætis veganesti út
í lífið.
Sumar
á sjónum
Ég veit ekki hvort vinnusiðferði
íslenskra ungmenna sé í hættu
eftir að þau fóru að stunda leikjanám-
skeið í stað sveitastarfa og sjómennsku
en það er svo sem hugsanlegt.
VIÐHORF
Eftir
Sunnu Ósk
Logadóttur
sunna@mbl.is
✝ Guðrún Sigur-björg Þorkels-
dóttir fæddist 6. mars
1920 á Arnórsstöðum
á Jökuldal.
Hún lést 6. júní síð-
astliðinn á Landspít-
alanum við Hring-
braut.
Foreldrar Guðrún-
ar voru hjónin Bene-
dikta Bergþóra
Bergsdóttir frá
Hjarðarhaga á Jökul-
dal, f. 8. júní 1885, d.
7. apríl 1978, og Þor-
kell Jónsson frá
Fjallsseli í Fellum, f. 1. júní 1877,
d. 6. des. 1922. Þau bjuggu á Arn-
órsstöðum á Jökuldal og eignuð-
ust tólf börn.
Systkini Guðrúnar eru: 1)
Guðný, f. 1905, d. 1999; 2) Solveig,
f. 1907, d. 1934; 3) Jón, f. 1908, dó á
fyrsta ári; 4) Elín Margrét, f. 1909,
d. 2003; 5) Jón, f. 1911, d. 1996; 6)
Bergur, f. 1912, d. 1961; 7) Sigríð-
ur, f. 1914, d. 1930; 8) Jón, f. 1916,
dó nokkurra daga
gamall; 9) Loftur f.
1917; 10) Svanfríður,
f. 1919; 11) Arnór f.
1921. Systir Guðrún-
ar, sammæðra, er
Ragna S. Gunnars-
dóttir, f. 1929.
Guðrún bjó í
Reykjavík, lengst af
á Leifsgötu 7, en
dvaldist síðustu ævi-
árin á elliheimilinu
Grund.
Guðrún starfaði
við margt um dag-
ana, hún var í vistum
og kaupavinnu á sumrin, vann í
efnalaug og þvottahúsum, lengst
við Landspítalann, en einnig um
árabil á elliheimilinu Grund. Síð-
ast starfaði hún við heimilisaðstoð
hjá Reykjavíkurborg.
Guðrún var ógift og barnlaus.
Jarðarför Guðrúnar Sigur-
bjargar Þorkelsdóttur fer fram
frá Hallgrímskirkju í dag og hefst
athöfnin klukkan 15.
Kær systir mín, Guðrún Sigur-
björg Þorkelsdóttir, hefur nú hlotið
kærkomna hvíld, hún átti við van-
heilsu að stríða síðustu æviár sín og
var því áreiðanlega mjög sátt við
brottförina.
Gunna, eins og hún var alltaf köll-
uð, var rúmlega níu árum eldri en ég
og auðvitað leit maður upp til eldri
systkina sinna, þótt hlýðnin við þau
væri kannski ekki alltaf upp á marga
fiska.
Ég minnist Gunnu fyrst sem ákaf-
lega viljasterkrar og ákveðinnar í að
láta mig hlýða sér.
Gunna var mikill bókavinur og las
allt sem hún komst yfir, hún var
minnug og fróðleiksfús og lét sér fátt
óviðkomandi. Hún hefði eflaust orðið
hörkugóður námsmaður ef aðstæður
hefðu verið til framhaldsnáms en svo
var ekki á þeim tímum hjá fátæku
barnafólki. Gunna fór strax að vinna
fyrir sér en fór síðan til náms í hús-
mæðraskólann að Hverabökkum í
Ölfusi. Þar var hún hálfan vetur en
var svo óheppin að stíga í hver og
brenndist upp að hné. Þar með lauk
hennar skólagöngu.
Gunna var svo vel lesin og fróð um
menn og málefni að stundum var eins
og að fletta upp í fræðibókum að tala
við hana, hún var ákaflega föst á
meiningunni og þýddi þá lítið á móti
að mæla. Gunna var ljóðelsk með af-
brigðum og kunni óhemju mikið af
ljóðum, hún var svo hrifin af Einari
Benediktssyni að það lá við tilbeiðslu.
Gunna var mikill húmoristi og oft
var hún bráðfyndin án þess að reyna
nokkuð til þess og oftast var mjög
stutt í brosið hjá henni.
Þó að Gunna virtist oft vera hörð af
sér var hún innst inni viðkvæm sál
sem mátti ekkert aumt sjá og setti sig
ótrúlega mikið inn í bágindi annarra.
Gunna fékkst við margt um dag-
ana, fyrst og fremst voru það erfiðis-
verk, hún var í vistum og stundum í
kaupavinnu á sumrin, vann í efnalaug
og þvottahúsum, lengi við Landspít-
alann og í eldhúsi þar, einnig vann
hún um árabil í þvottahúsinu á elli-
heimilinu Grund og fleira mætti telja.
Síðustu vinnuárin vann hún við
heimilisaðstoð hjá Reykjavíkurborg.
Gunna var hörkudugleg enda eft-
irsótt til vinnu og alltaf var hún fús til
að leysa af á vöktum ef einhver þurfti
að fá frí.
Gunna giftist ekki né eignaðist af-
komendur en hún lét sér mjög annt
um systkinabörn sín og þeirra börn, í
augum þeirra var hún góða frænkan
sem oft laumaði aur í lófa ef því var að
skipta.
Afkomendur systkinanna reyndust
henni sérlega vel þegar hún þurfti
þess með og hefur trúlega fundist hún
eiga það skilið.
Meðan Gunna hélt sæmilegri heilsu
hringdi hún reglulega í fjölskyldu-
meðlimina til að vita hvort allir væru
hressir og liði vel. Þetta er ein af þeim
dyggðum sem við stundum ekki nóg í
þessu önnum kafna samfélagi okkar.
Gunna var yfirleitt heilsuhraust
þar til nokkur síðustu æviár sín og
vegna heilsubrests dvaldi hún á elli-
heimilinu Grund síðustu árin. Vil ég
færa starfsfólkinu þar þakkir fyrir al-
úð og umhyggju við hana.
Ég bið Guðs blessunar öllum skyld-
um og vandalausum sem sýndu henni
alúð og vináttu.
Góða ferð inn á ókunnar slóðir,
kæra systir mín.
Ragna Gunnarsdóttir.
Fullorðin kona hefur lokið lífs-
göngu sinni. Gunna frænka var sú
sem sameinaði stórfjölskylduna, hún
fylgdist með öllum, hringdi í fólkið og
lét vita hvað væri að frétta af öllum
hinum.
Gunna var stórskemmtileg kona
sem batt ekki bagga sína sömu hnút-
um og við allflest, sem höldum að við
bindum þá á eina rétta veginn. Hún
var af þeirri kynslóð sem ólst upp í
torfbæ þar sem hvorki var rennandi
vatn né rafmagn. Hún skildi ekki
þörfina fyrir að eiga allt og hvað þá að
alla hluti þyrfti að kaupa nýja áður en
það gamla væri ónýtt.
Þegar við hjónin hófum búskap
hringdi Gunna og vildi endilega lána
okkur gamalt sófasett sem hún átti og
einnig borð og fjóra stóla. Öll voru
þessi húsgögn komin til ára sinna.
Nokkrum árum seinna fannst okkur
unga fólkinu kominn tími til að kaupa
nýtt, þá vildi Gunna fá sín gömlu og
enn slitnari húsgögn aftur því að þau
voru nógu góð fyrir hana og svo gat
alltaf einhver í fjölskyldunni haft not
fyrir þau tímabundið. Svona var
Gunna, hún gerði litlar kröfur fyrir
sjálfa sig, allt var nógu gott handa
henni en ekkert of gott fyrir okkur
frændfólkið. Að geta lætt peninga-
seðli í lófa barns var hennar munaður
í lífinu.
Gunna giftist ekki né átti börn en
því betur fylgdist hún með okkur
systkinabörnum sínum og svo börn-
um okkar og barnabörnum. Margt
spaugilegt kom frá Gunnu. Eitt sinn
barst í tal að systur í fjölskyldunni
væru ekki líkar, Gunna var því ósam-
mála og máli sínu til stuðnings sagði
hún: „Sjáið þið ekki að þær eru með
alveg eins hæla.“ Einhvern tímann
kom hún heim til okkar í Akurgerði
og fannst við systur sjálfsagt bæði
lágvaxnar og feitar því hún ráðlagði
okkur að hanga á hurð, þá yrðum við
hávaxnar!
Haft er á orði í fjölskyldunni ef ein-
hver er mikið að flýta sér hvort hann
sé á „skiptimiða“. Það kom til af því að
einu sinni sem oftar kom Gunna í
heimsókn og var óvenju mikill flýtir á
henni. Mamma bauð henni kaffi en
hún mátti ekki vera að því, hún væri á
skiptimiða og ætlaði líka að „kikka“ á
bróður sinn og hans fjölskyldu. Svona
var Gunna, ekki átti að hafa fyrir
henni en hún var að fullvissa sig um
að allir hefðu það gott.
Það kom fyrir að Gunna passaði
okkur, við vorum mikil fyrir okkur en
aðferð Gunnu til að ná athygli var að
segja okkur sögur um þjóðlegan fróð-
leik sem svo smámagnaðist og endaði
í skelfilegum draugasögum, við þorð-
um ekki að hreyfa okkur og til þess að
komast hjá að hlusta var ekki um ann-
að að ræða en klemma aftur augun og
sofna sem allra fyrst.
Síðastliðin þrjú ár var Gunna á elli-
heimilinu Grund, þar fór vel um hana
og allir voru henni góðir. Þá var kom-
ið að okkur að „kikka“ á Gunnu. Hún
vildi ekki að við stoppuðum lengi,
enda vissi hún að í nútímanum eru jú
allir á skiptimiða.
Ég þakka Gunnu samfylgdina og
umhyggjuna og veit að hún heldur
áfram að fylgjast með okkur öllum.
Helga Eyjólfsdóttir.
Það ættu allir að eiga Gunnu
frænku, maður verður nefnilega rík-
ari á að þekkja svoleiðis fólk.
Síðustu samverustundirnar okkar
einkenndust af notalegheitum. Ég var
að hugsa um það síðustu ævidaga
þína frá hverju ég ætti að segja en þar
sem þú hefur alltaf verið í lífinu mínu,
þá er af svo miklu að taka. Gunna mín,
þú kenndir okkur fullt, fórst með
kvæði og ljóð. Þú kunnir svo ótrúlega
mikið.
Ég hélt að þú yrðir að minnsta
kosti 93 ára, eins og kerlingarnar í
þessari ætt verða flestar, ég ætti svo
sem ekki að vera hissa því það var svo
sem auðvitað að þú færir öðruvísi að,
þínar eigin leiðir. Þú með þinni
þrjósku og festu reyndir jú stundum á
þolrifin en það var alltaf með ljúfu yf-
irbragði þar sem þú varst ákaflega
blíð, örlát og góð við alla og máttir
ekkert aumt sjá.
Þú áttir þó alltaf nokkur gullkorn,
svo sem þegar þú varst að fylgjast
með HM í handbolta og hringdir í mig
uppveðruð eftir flottan sigur Íslend-
inga og sagðir: „Þessi yndislegi ynd-
islegi blökkumaður Duran Duran
skoraði svo mikið!“ Ég er þér innilega
þakklát fyrir þær stundir sem við höf-
um átt í gegnum tíðina og allt sem þú
hefur verið fyrir mig og mína. Hjart-
ans hjartans þakkir elsku Gunna mín.
Þín
Kristín Ösp.
Ókunnur piltur kemur að máli við
mig og segir að við séum náskyld. Ég
vil endilega fá að giska á tengiliðinn,
sem er auðvitað „Gunna frænka“. Síð-
an kom allt af sjálfu sér.
Þetta er Gunna í hnotskurn.
Frænka okkar allra í gegnum
bernsku- og unglingsár, hluti af upp-
eldi okkar og reynslubrunni, tengilið-
ur kynslóðanna sem fallast núna í
faðma af því að okkur þótti öllum svo
ósköp vænt um hana.
Enginn fjölskylduatburður varð án
Gunnu frænku, oft var hún með seinni
skipunum, stundum var hátíð gengin í
garð, en alltaf gaf hún stærstu gjaf-
irnar og síðar, þegar við fullorðin
þurftum mikils við, leituðum við eftir
láni eða styrk hjá Gunnu.
Ekkert sumar man ég heima á
Skjöldólfsstöðum án þess að Gunna
kæmi. Flausturslega innpakkaðar
gjafir, rennandi úr böndunum hjá
henni, glöddu hana ekki síður en okk-
ur systkinin, hún var gjafmilda
frænkan og glaða, sem við löðuðumst
að.
Ég man Gunnu liggjandi uppi í
bekk í borðstofunni heima. Hún les
hátt og skýrt eitthvert ljóð sem mér,
lítilli, finnst hljóma fallega. Mamma
kemur svuntuklædd í dyrnar og lýkur
lofsorði á lesturinn, en nú kemur
pabbi inn að utan og segir eitthvað um
einmuna þurrk og að aldeilis sé þörf á
fólki til að snúa í flekknum.
Elín Snædal.
Frænka mín og nafna, Guðrún Sig-
urbjörg Þorkelsdóttir, var fædd á
Arnórsstöðum á Jökuldal árið 1920 í
fjölmennan barnahóp hjónanna Þor-
kels Jónssonar og Benediktu Berg-
þóru Bergsdóttur. Systkinin urðu 13,
Gunna var næstyngst alsystkinanna
en þau eiga eina hálfsystur. Fjögur
Arnórsstaðasystkina eru nú á lífi,
GUÐRÚN
SIGURBJÖRG
ÞORKELSDÓTTIR