Morgunblaðið - 15.09.2003, Síða 14

LISTIR
14 MÁNUDAGUR 15. SEPTEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
hvað
vill fólkið?
Í UPPHAFI þessa leikrits ríkir
óöld í Hálsaskógi. Hin smærri dýr
eiga fótum fjör að launa undan
ásælni rándýranna, Mikka refs, ugl-
unnar og Patta broddgaltar. Eftir að
amma Marteins skógarmúsar slepp-
ur fyrir tilviljun úr klóm Patta finnst
Marteini kominn tími til að koma á
fót samfélagi þar sem farið verður
eftir lögum. Vandinn felst í því að
lögin taka ekki tillit til þess minni-
hluta dýranna sem ekki getur nærst
af gróðri jarðar (Mikki refur) eða
hafa ekki áhuga á að eyða dýrmæt-
um tíma sínum í að safna sér mat
(Lilli klifurmús). Leiknum lýkur á
því að þessir tveir fyrrverandi fjand-
menn vinna saman gegn vá sem
steðjar að hinu litla samfélagi, leysa
vandann og sanna að þó að þeir falli
ekki inn í ramma hins þrönga sam-
félags þá hafi þeir sannað gildi sitt
sem fullgildir meðlimir í því.
Dýrin í Hálsaskógi er best samið
þeirra verka norska leikskáldsins
Thorbjörns Egners sem hafa verið
leikin hér á landi. Verkið er byggt
upp af fjölbreyttum og eftirminni-
legum atriðum sem öll eru nauð-
synlegur hlekkur í keðjunni. Samúð
höfundarins er greinilega með ut-
angarðsmönnunum í þessu sam-
félagi, þeim sem falla utan hóps
þeirra sem reyna að fara sérstak-
lega snemma að sofa til að geta farið
sem allra fyrst á fætur á morgnana,
svo vitnað sé í ömmu skógarmús.
Enda fer ekki framhjá neinum að
þeir sem eru frábrugðnir fjöldanum
í verkinu eru athyglisverðustu per-
sónurnar.
Það þarf varla að taka fram að
Dýrin í Hálsaskógi hafa ásamt öðru
verki Egners, Kardimommubænum,
haft gríðarleg áhrif á íslenska barns-
hugi í yfir fjörutíu ár. Dýrin í Hálsa-
skógi sáust fyrst á sviði Þjóðleik-
hússins 1962 og hljóðritun sem gerð
var 1966 er enn fáanleg, síðustu 9
árin á geisladisk. Bók með sögunni
og teikningum höfundar hefur einn-
ig verið fáanleg síðan 1978.
Þjóðleikhúsið setur nú þessa sýn-
ingu upp í fjórða sinn, hún hefur
einnig verið leikin af Leikfélagi Ak-
ureyrar auk þess sem leikritið er
sennilega það verkefni sem áhuga-
leikfélög á landinu taka oftast til
sýninga.
Það er ekki einfalt mál fyrir Sig-
urð Sigurjónsson að takast á hendur
leikstjórn þessa verks. Hann verður
að standa undir kröfum um að ná á
sama tíma að skapa nýja og ferska
sýningu án þess að missa tengslin
við frumuppfærsluna sem er meitluð
í huga stórs hluta þjóðarinnar. Með
hjálp Brians Pilkingtons sem hann-
ar leiktjöldin og Þórunnar Maríu
Jónsdóttur búningahönnuðar, Jó-
hanns G. Jóhannssonar tónlistar-
stjóra og Halldórs Arnar Óskars-
sonar sem hannaði lýsinguna hefur
Sigurði tekist hvort tveggja. Hann
hefur notað til hins ýtrasta þá mögu-
leika sem hvert atriði fyrir sig gefur
og notar hvert tækifæri til að bregða
á leik með skrípalátum og hama-
gangi ef nokkurt tækifæri gefst til.
Það er ekkert til sparað að gera
þessa lit- og safaríku sýningu sem
best úr garði.
Skógurinn verður í meðförum
Brians Pilkingtons töfraveröld ljóss
og lita. Laufformið er ráðandi, jafnt
á baktjöldunum sem á regnhlíf
ömmu skógarmúsar. Svo er brugðið
á leik þegar kemur að arkitektúr
íverubústaða: bakarí Hérastubbs,
greni Mikka og heimili Marteins eru
geipilega skemmtilegar byggingar.
Sem dæmi um þá natni er lögð er í
sýninguna má nefna atriðið þar sem
Mikki stelur svínslærinu úr skemm-
unni. Leitað er í smiðju hryllings-
myndasmiða til að skapa viðeigandi
umhverfi; þokuslæðingur, fullt tungl
og viðeigandi tónlist minna áhorf-
endur á hve mikið hættuspil er að
eiga samskipti við mannfólkið.
Þröstur Leó Gunnarsson leikur
Mikka ref af miklum krafti og út-
sjónarsemi. Það greip um sig mikil
skelfing meðal allra yngstu áhorf-
endanna þegar hann birtist á sviðinu
í upphafi leiks og hræðsla hinna per-
sónanna endurspeglaðist gjarnan í
viðbrögðum í salnum. Annars reyn-
ist Mikki í meðförum Þrastar Leós
oftar seinheppinn og fyndinn en
ógnvekjandi. Hann öðlast á endan-
um samúð áhorfenda óskipta eftir
stórkostlega hetjudáð enda ekki
hægt annað en að hrífast af hinum
viðkvæma en þrautseiga utangarðs-
manni sem Þröstur Leó skapar á
sviðinu með þessa líka rymjandi
söngrödd. Auk þessa reynir mikið á
líkamlega fimi í hlutverkinu, vanur
áhættuleikari ætti sennilega fullt í
fangi með að taka þarna hvern skell-
inn á fætur öðrum.
Atli Rafn Sigurðarson er fæddur í
hlutverk Lilla klifurmúsar. Hann
túlkar vel lífsgleði hans og sköpun-
arþrá, en jafnframt græðgi hans og
sjálfsánægju. Hér er lögð áhersla á
þó að Lilli brjóti ekki beint lögin þá
er hegðun hans greinilega á skjön
við anda laganna. Söngurinn er til
fyrirmyndar og verður eins og allt
annað Lilla að leik. Gítarsólóið og
rokktaktarnir færðu Lilla svo nær
nútímanum og brugðu upp í svip-
mynd hvar Lilla væri helst að finna í
þjóðfélagi okkar.
Kjartan Guðjónsson túlkaði vel
reglufestu, smásmygli og tilfinn-
ingasemi Marteins skógarmúsar.
Þarna er lifandi komið dæmi um
baráttumann fyrir almennum rétt-
indum sem er svo lífsins ómögulegt
að setja sig í annarra spor að hann
treður óafvitandi á þeim sem falla
ekki innan þess þrönga ramma sem
hann gefur sér um rétthegðun og
rétthugsun.
Ragnheiður Steindórsdóttir lék
ekki bara ömmu skógarmús heldur
gegndi hún hlutverki tengiliðs við
fortíðina. Búningur, dans, raddbeit-
ing og leikur ömmunnar taka mið af
gamla revíustílnum sem aðdáendur
Nínu Sveinsdóttur í frumuppfærsl-
unni ættu að kannast við. Í raun eru
Dýrin í Hálsaskógi að formi til revía,
sem kannski skýrir að nokkru leyti
hinar gífurlegu vinsældir sem verkið
hefur notið í tímans rás. Frammi-
staða Ragnheiðar gaf innsýn í og
tengsl við þann bakgrunn sem verk-
ið er sprottið úr og er meistaraleg.
Hérastubbur bakari og bakara-
drengurinn eru leiknir af Pálma
Gestssyni og Friðriki Friðrikssyni.
Útlit persónanna og persónusköpun
tekur mið af hugmyndum Thor-
björns Egners en þeir félagar Pálmi
og Friðrik leika hlutverkin af mikl-
um krafti og innlifun og bæta við
smáskotum frá eigin brjósti með frá-
bærum árangri.
Bangsafjölskyldan er leikin af
Erni Árnasyni, Lilju Guðrúnu Þor-
valdsdóttur og Sigurði Þórhallssyni.
Þessar persónur eru frá höfundarins
hendi frekar einhliða týpur, útlitið
og látbragðið gefur til kynna að
þetta séu umfram allt bestu skinn en
ekkert umfram það. Það vantaði
meiri innlifun í bangsahjónin þegar
bangsi litli hvarf, það virtist lítil al-
vara á bak við kveinstafina en
bangsi litli var fullkominn sem hið
krúttlega fórnarlamb.
Brynhildur Guðjónsdóttir lék og
söng með prýði hlutverk húsamús-
arinnar, sem þrátt fyrir að hún sé
smádýr finnst best að borða kjöt.
Hún er söngstjarna í leit að aðdá-
endum og þó að samdráttur hennar
og Mikka refs hafi komið áhorfend-
um í opna skjöldu gefur hann ein-
hverja von um að hlutur Mikka verði
skaplegri í framtíðinni en hefðbund-
in túlkun leikritsins býður upp á.
Björgvin Franz Gíslason var
óvenju illilegur sem Patti broddgölt-
ur og átti góða spretti, í orðsins
fyllstu merkingu, sem hundurinn
Habakúk. Margrét Guðmundsdóttir
og Sigríður Þorvaldsdóttir léku hin
undarlegu hlutverk uglunnar og
krákunnar, sem virðast helst lifandi
eftirlitsmyndavélar. Jóhann Sigurð-
arson lék elginn, tókst vel að sýna
stærð hans og stirðleika og tjáði sig
fjálglega um hve stærri dýrin líta í
raun niður á mýsnar – enn einn
punkturinn um að fleira skilji að
íbúa Hálsaskógar en á hverju þeir
kjósa að nærast. Randver Þorláks-
son og Anna Kristín Arngrímsdóttir
léku manninn og konuna á bænum
eins og hægt er að ætlast til af jafn
vanþakklátum hlutverkum nema
hvað þau virtust of sein í einni inn-
komunni á sviðið sem setti losara-
brag á lokahluta frumsýningarinn-
ar.
Sindri Már Ágústsson, Hildur
Margrét Jóhannsdóttir, Sigurbjart-
ur S. Atlason, Erna Ósk Arnardótt-
ir, Gunnhildur Eva Gunnarsdóttir,
Ragnheiður Lóa Stefánsdóttir og
Sólrún María Arnardóttir léku mýs
og íkornabörn og settu mikinn svip á
sýninguna og vöktu óspillta kátínu
sýningargesta með uppátækjum sín-
um.
Hljómsveitin náði góðri og oft
þéttri sveiflu í þessum alkunnu lög-
um. Hljómlistin í sýningunni var að
mestu leyti í hefðbundinni útsetn-
ingu sem hæfir revíustílnum þó að á
stundum sé brugðið á leik í takt við
annað í heildarbrag sýningarinnar.
Margir búningar Þórunnar Maríu
Jónsdóttur tóku t.d. greinilega mið
af hugmyndum og stíl höfundar
sjálfs þó að hún leyfði sér töluvert
frelsi innan þess ramma. Þeir eru
gott dæmi um hve vel hefur tekist að
sameina í einni sýningu gamalt og
nýtt. Annað sem mætti nefna er frá-
bærir söngtextar Kristjáns frá
Djúpalæk og kjarnyrta, fallega þýð-
ingin hennar Huldu Valtýsdóttur
sem standa enn fullkomlega fyrir
sínu og þola alveg að það sé snúið út
úr einstaka atriði til að fá útrás fyrir
sprellihneigð leikstjóra og leikara.
Þessi sýning er frábært dæmi um
hvernig er hægt að færa alþekkta,
sígilda sýningu í nýjan og ferskan
búning án þess að missa sjónar á
þeim þáttum hennar sem öfluðu
henni vinsælda í upphafi.
LEIKLIST
Þjóðleikhúsið
Höfundur: Thorbjörn Egner. Höfundur tón-
listar: Christian Hartmann og Thorbjörn
Egner. Þýðing leiktexta: Hulda Valtýs-
dóttir. Þýðing söngtexta: Kristján frá
Djúpalæk. Leikstjóri: Sigurður Sig-
urjónsson. Leikmynd: Brian Pilkington.
Búningar: Þórunn María Jónsdóttir. Leik-
gervi: Þórunn María Jónsdóttir og Árdís
Bjarnþórsdóttir. Lýsing: Halldór Örn Ósk-
arsson. Sviðshreyfingar: Ástrós Gunn-
arsdóttir. Tónlistarstjóri: Jóhann G. Jó-
hannsson. Hljóðfæraleikarar: Arna
Kristín Einarsdóttir (flauta og piccolo-
flauta), Ármann Helgason (klarinett),
Guðmundur Pétursson (gítar), Jóhann G.
Jóhannsson (píanó), Pétur Grétarsson
(slagverk) og Richard Korn (kontra-
bassi). Leikarar: Anna Kristín Arngríms-
dóttir, Atli Rafn Sigurðarson, Björgvin
Franz Gíslason, Brynhildur Guðjónsdóttir,
Erna Ósk Arnardóttir, Friðrik Friðriksson,
Gunnhildur Eva Gunnarsdóttir, Hildur
Margrét Jóhannsdóttir, Jóhann Sigurð-
arson, Kjartan Guðjónsson, Lilja Guðrún
Þorvaldsdóttir, Margrét Guðmundsdóttir,
Pálmi Gestsson, Ragnheiður Lóa Stef-
ánsdóttir, Ragnheiður Steindórsdóttir,
Randver Þorláksson, Sigríður Þorvalds-
dóttir, Sigurbjartur S. Atlason, Sigurður
Þórhallsson, Sindri Már Ágústsson, Sól-
rún María Arnardóttir, Þröstur Leó Gunn-
arsson og Örn Árnason. Laugardagur 13.
september.
DÝRIN Í HÁLSASKÓGI
Utangarðsmenn í fyrir-
myndarsamfélagi
Morgunblaðið/Ásdís
„Þessi sýning er frábært dæmi um hvernig er hægt að færa alþekkta, sígilda sýningu í nýjan og ferskan búning án
þess að missa sjónar á þeim þáttum hennar sem öfluðu henni vinsælda í upphafi.“
Sveinn Haraldsson
Á KJARVALSSTÖÐUM gefst nú
kostur á að sjá verk myndhöggvar-
ans Sæmundar Valdimarssonar.
Verk hans hafa náð miklum vinsæld-
um meðal þjóðarinnar fyrir sérstak-
an stíl. Trémyndir sínar vinnur lista-
maðurinn úr rekaviðardrumbum og
sýna þær ævintýraverur hulduheima
sem standa landsmönnum nærri í
gegnum þjóðtrú og sagnaminni.
Myndhöggvarinn, sem fagnaði 85
ára afmæli sínu á dögunum, hefur nú
opnað heimasíðu á veraldarvefnum
þar sem nálgast má fróðleik um ævi
hans og störf.
Slóðin er: http://www.saemundur-
vald.is.
Í tengslum við sýninguna, hinn 5.
október, verður efnt til námskeiðs í
tréskurði í samstarfi við Skógrækt
ríkisins.
Alla sunnudaga kl. 15 er leiðsögn
um sýningar á Kjarvalsstöðum.
Sýningin stendur til 12. október.
Verk eftir Sæmund Valdimarsson.
Trémyndir
Sæmundar
á Kjarvals-
stöðum
UPPFÆRSLA
Staatstheater
Braunschweig á
óperunni Carm-
en eftir Georges
Bizet undir ber-
um himni í mið-
borg Braun-
schweig, hefur
fengið afbragðs
dóma en Ólafur
Árni Bjarnason,
tenór, söng hlutverk Don José í
uppfærslunni við afbragðs mót-
tökur.
„Að lokinni sýningunni stóðu
sumir frumsýningargestanna á önd-
inni og svo varð þeim orða vant. Það
sem þeir sáu og heyrðu í uppfærslu
leikhússins í Braunschweig undir
berum himni þetta kvöld gerði þá
um stund algerlega orðlausa,“ segir
í umsögn Braunschweiger Zeitung
um uppfærsluna og um Ólaf segir
blaðið að hann hafi einnig „heillað
sýningargesti með afbragðs leik,
fallegri röddu, glæstum hátónum
og miklum krafti“.
Ólafur Árni
fær lof sem
Don Jósé
Ólafur Árni
Bjarnason
♦ ♦ ♦