Morgunblaðið - 15.09.2003, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 15. SEPTEMBER 2003 19
F
ramkvæmdastjóri
Heimssýnar, Birgir
Tjörvi Pétursson,
skrifaði grein í Morg-
unblaðið hinn 1. sept-
ember sl. og sagði Evrópusinnum
heldur betur til syndanna.
Birgir Tjörvi heldur því fram að
þeir sem eru þeirrar skoðunar að
Ísland eigi að sækja um aðild að
ESB hafi engin rök máli sínu til
stuðnings – aðildarumsókn sé
„hvílíkt feigðarflan“. Hann beinir
sjónum sínum sérstaklega að sjáv-
arútvegi og að hans mati bólar lít-
ið á hugmyndum um hvernig leysa
mætti þann gordíonshnút. Birgir
Tjörvi spyr „hvernig getur fólk
barist fyrir aðild Íslands að Evr-
ópusambandinu án þess að hafa
hugmynd um hvernig tryggja
skuli mikilvægustu hagsmuni Ís-
lendinga? Er fólkinu kannski bara
alveg sama um þessa hagsmuni?“
Vitanlega hafa komið fram hug-
myndir að lausn fyrir sjávarútveg-
inn. Halldór Ásgrímsson utanrík-
isráðherra hefur t.d. viðrað þá
hugmynd að hafsvæðið umhverfis
Ísland verði sérstakt stjórn-
unarsvæði. Birgir Tjörvi gefur
ekki mikið fyrir þetta útspil frekar
en önnur sem rata af vörum Evr-
ópusinna. Hann reynir að telja
okkur í trú um að Halldór, sem
borið hefur hitann og þungann af
samstarfi okkar við ESB hátt í
áratug, viti ekkert hvað hann er
að segja! Við yrðum eftir sem áð-
ur fórnarlömb kvótahopps og kerf-
iskarla sem myndu níða af okkur
skóinn. Ég gef lítið fyrir þá kenn-
ingu að okkur yrði troðið um tær
innan ESB. Við erum, af aug-
ljósum ástæðum, frekastir þjóða
þegar sjávarútvegur er annars
vegar og það myndi ekki breytast.
Birgir Tjörvi byggir gagnrýni
sýna á hugmynd Halldórs á mis-
heppnaðri tilraun Norðmanna til
að ná slíku ákvæði í gegn. Hann
lítur hins vegar framhjá því að
efnahags- og landfræðilegar að-
stæður eru með öðrum hætti hér
en í Noregi og að sjávarútvegsmál
voru ekki efst á forgangslista
Norðmanna í aðildarviðræðum
þeirra.
Noregur
Noregur hefur um árabil átt í
víðtæku samstarfi við ESB á sviði
sjávarútvegs og deilir flestum af
mikilvægustu nytjastofnum sínum
með sambandinu eða Rússum –
um 80% af afla Norðmanna er úr
síkum deilistofnum. Samvinna um
ákvörðun á leyfilegum heildarafla
í þessum sameiginlegu stofnum og
um fyrirkomulag veiða er því mik-
ilvæg. Í aðildarviðræðunum fóru
Norðmenn fram á að fisk-
veiðistjórnunarkerfið norðan 62.
breiddargráðu héldist óbreytt.
Máli sínu til stuðnings bentu þeir
á góðan árangur við stjórnun á
svæðinu og mikilvægi norska kerf-
isins fyrir strandhéruð Noregs.
Niðurstaðan varð sú að Norð-
mönnum hefði verið veitt fullt for-
ræði yfir þessu hafsvæði fram til
30. júní 1998. Samningsaðilar
stóðu að sameiginlegri yfirlýsingu
þar sem kveðið var á um að svæð-
ið norðan 62. breiddargráðu væri
viðkvæmt og því væri nauðsynlegt
að viðhalda þar traustri fisk-
veiðistjórnun. Þá var einnig tekið
fram að við nýtingu fiskistofna á
svæðinu eftir 30. júní 1998 skyldi
byggt á því stjórnkerfi sem fyrir
væri og kerfi Norðmanna fellt inn
í sjávarútvegsstefnu ESB sem
sérlausn. Nú deila menn um hvort
um varanlega sérlausn hafi verið
að ræða.
Í grein í Common Market Law
Review (1995) láta þeir Dierk
Booss og John Forman, fulltrúar
við lögfræðiþjónustu fram-
kvæmdastjórnarinnar, í ljós þá
skoðun að sumar greinar og yf-
irlýsingar í norska aðildarsamn-
ingnum séu frábrugðnar fyrri að-
ildarsamningum og hefðu getað
haft mótandi áhrif á þróun sjáv-
arútvegsstefnunnar. Nefna þeir
sem dæmi grein 49 og sameig-
inlega yfirlýsingu nr. 10 í samn-
ingnum þar sem kveðið var á um
að áfram skyldi byggt á því
stjórnkerfi sem fyrir væri norðan
62. breiddargráðu og það fellt inn
í sjávarútvegsstefnuna eins og áð-
ur sagði. Rökin fyrir því voru þau
að við inngöngu yrði Noregur eina
strandríki ESB á þessu svæði.
Koen Lenaerts og Van Nuffel
fjalla um sameiginlegar yfirlýs-
ingar undir fyrirsögninni „Aðrar
gerðir“ (Other Acts) í bók-
inni Constitutional Law of
the European Union (1999).
Þar kemur fram að í sátt-
mála sambandsins sé ekk-
ert sem hindri stofnanir
þess í að stofna til skuld-
bindinga á annan hátt en
með reglugerðum, tilskip-
unum eða ákvæðum. Þessar
„aðrar gerðir“, og þar með talið
sameiginlegar yfirlýsingar, eru
hins vegar ekki alltaf lagalega
bindandi.
Það er alveg ljóst að það eru
skiptar skoðanir um hvort sér-
ákvæði Norðmanna norðan 62.
breiddargráðu væri ígildi laga-
legrar skuldbindingar. Norsk
stjórnvöld, og sérfræðingar á
hennar snærum, túlkuðu ákvæðin
bindandi og þeim yrði ekki breytt
nema með þeirra samþykki. Norð-
menn hefðu eftir sem áður lagt
línurnar um hvernig fiskimiðin
yrðu nýtt á hafsvæðinu norðan 62.
breiddargráðu. Í sameiginlegu yf-
irlýsingunni var sérstaða Noregs
sem eina strandríki ESB á þessu
svæði áréttuð. Það var því mat
norskra stjórnvalda að öll helstu
markmið þeirra varðandi sjáv-
arútvegsmál hefðu náð fram að
ganga og væru staðfest í aðild-
arsamningnum.
Frá því að Norðmenn og ESB
sátu við samningaborðið hefur
áhersla sambandsins á staðbundna
stjórnun fiskistofna aukist. Slík
stjórnun á við þar sem sérstakar
aðstæður ríkja og miklir hags-
munir eru í húfi. Hvort tveggja á
við um íslenska hafsvæðið sem
liggur hvergi að lögsögu ESB.
Hin einu sönnu rök
Birgir Tjörvi slær því fram að
ekki sé „nóg að þykjast viss um
viðunandi niðurstöðu í mikilvæg-
asta úrlausnarefni slíkra við-
ræðna“. Hann telur að maður
verði að vera fyrirfram viss um
niðurstöðu samningaviðræðna!
Vitanlega getur enginn verið full-
viss um niðurstöðu aðild-
arviðræðna fyrirfram. Slík krafa
er algerlega fáránleg. Það er jafn-
framt kjánalegt af Birgi Tjörva að
gefa í skyn að Evrópusinnum sé
„kannski bara alveg sama“ um
hagsmuni Íslands. Auðvitað gildir
einu hvort um er að ræða Evr-
ópusinna eða Evrópuandstæðing –
báðir telja sig vera að vinna að
hagsmunum Íslendinga. Sá hópur
sem var á móti aðild Íslands að
EFTA og EES á sínum tíma var
sannfærður um að þannig væri
hagsmunum Íslands best borgið.
Það ber að virða. Andstæð sjón-
armið takast á og hópur fólks er á
þeirri skoðun, og færir fyrir því
rök, að hagsmunum Íslands sé
best borgið innan ESB. Það ber
að virða.
Hin einu
sönnu rök!
Eftir Úlfar Hauksson
Höfundur er aðjúnkt í stjórn-
málafræði við HÍ.
’ Auðvitað gildir einuhvort um er að ræða Evr-
ópusinna eða Evrópu-
andstæðing – báðir telja
sig vera að vinna að hags-
munum Íslendinga. ‘
r skyldug til að sækja sinn hverf-
að sjálfstæðismenn virðist stund-
það. Þau geta farið annað og stað-
sú að um 12% reykvískra
abarna kjósa að sækja annan
nn hverfisskóla. Staðreyndin er
æplega 84% reykvískra foreldra
ða frekar ánægð með skóla barns
Hönnu Birnu finnst ástæða til að
að börn eigi að hafa val um skóla,
etu“, er engu líkara en að henni sé
ugt um þetta. Og þegar hún ræðir
gja eigi aukna áherslu á faglega
milli leik- og grunnskólastigs
ni líka vera ókunnugt um öll þau
rkefni sem Reykjavíkurborg hef-
yrir víðs vegar um borgina með
tta að augnamiði og má nefna
lík verkefni í Seljahverfi, Árbæ,
rfi og Seláshverfi.
Hanna Birna ræðir síðan um upp-
ið fimm ára aldur, beint á eftir
umræðu um faglega samfellu, hljóta að
vakna spurningar um faglega samfellu. Þeg-
ar ég hugsa um faglega samfellu sé ég fyrir
mér samfellt nám frá tveggja ára aldri upp í
10. bekk þar sem áherslan er lögð á að laga
námið að þörfum hvers og eins. Ein-
staklingsmiðað nám er eitt af leiðarljósum í
skólastefnu Reykjavíkurborgar sem unnin
hefur verið undir forystu Reykjavíkurlist-
ans og nú er unnið að því að koma því sem
víðast á um alla borg. Þar af leiðandi hlýtur
það að verða óþarft að hugsa alltaf um nám í
hólfum – hver nemandi á að fá nám við sitt
hæfi í leik- og grunnskóla og í því hlýtur hið
raunverulega valfrelsi að felast.
Enn ein hugmynd Hönnu Birnu er að
skipta þurfi borginni upp í fleiri
skólahverfi, hvert með sinni fræðsluskrif-
stofu. Þessi hugmynd er lýðræðisleg en líka
mætti velta því upp hvort sömu markmiðum
verði ekki náð með enn meira faglegu frelsi
grunnskóla borgarinnar: Raunverulegu
frelsi sem felist í því að skólum sé í sjálfs-
vald sett hvort þeir kjósi að kenna tungumál
í sex ára bekk, sleppa kennslu í smíðum eða
náttúrufræði eða hvað sem helst. Líklegt er
reyndar að margir skólar myndu áfram vilja
gefa góðan grunn en þeir hefðu frelsi til að
gera annað innan síns fjárhagsramma.
Hér liggur hundurinn einmitt grafinn.
Reykjavíkurborg hefur gengið langt í að
veita skólum faglegt frelsi innan tiltekins
ramma. Hins vegar eru skólar skyldugir til
að kenna samkvæmt aðalnámskrá sem
menntamálaráðuneytið gefur út en það
ráðuneyti hefur einmitt verið í höndum
Sjálfstæðisflokksins í 17 af seinustu 20 ár-
um. Því er kátlegt að heyra Sjálfstæð-
isflokkinn tala um frelsi. Þeim er nefnilega
bara umhugað um eina tegund frelsis sem
er hið fjárhagslega frelsi. Reykjavíkurlist-
anum er hins vegar umhugað um hið faglega
frelsi en vill líka tryggja trausta fjár-
málastjórnun til að tryggja að útsvari borg-
arbúa sé vel varið. Enda sýna kannanir að
borgarbúum hugnast vel stefna Reykjavík-
urlistans í skólamálum.
Áhugi Hönnu Birnu á skólamálum er lofs-
verður en virðist þó snúast meira um form
en innihald. Hennar helsta markmið er að
auka vægi einkarekstrar í skólakerfinu.
Heildstæð skólastefna hlýtur á hinn bóginn
fyrst og fremst að snúast um það hvernig
við tryggjum börnum okkar góða menntun.
Við í Reykjavíkurlistanum viljum standa
vörð um skólakerfi okkar sem vissulega er
ekki fullkomið en er þó eigi að síður gott
kerfi þar sem reynt er að hlúa að hverjum
og einum, stuðla að jöfnuði og fjölbreytni.
Við höfum
notað öll tækifæri til að bæta kerfið en lít-
um á það sem opinbert kerfi í
sameign okkar allra og þannig viljum við
hafa það áfram.
m við hæfi
Höfundur er formaður Ungra vinstri grænna
er nemandi á að
m við sitt hæfi í
g grunnskóla og í
ýtur hið raunveru-
alfrelsi að fel-
s vegar ekki raunin í gær. Jafnvel
aði höfðu fulltrúar fylkinganna
ig og höfðu ekki frumkvæði að því
amband við kjósendur. Einstaka
ar mátti sjá í blöðum frá fulltrúum
lkinga en þær voru hófstilltar.
við Svía á kjördegi og flestir virt-
meiri áhuga á að sitja á útikaffi-
a fara í hjólreiðatúr en að velta
ekar fyrir sér.
Áfall fyrir Persson
aðan er mikið áfall fyrir Göran
orsætisráðherra sem hefur barist
að Svíar samþykktu að ganga í
alagið. Nú verður stjórnin að end-
tefnu sína en á þriðjudag verður
ýsing stjórnarinnar kynnt
Er hennar beðið með mikilli eft-
u.
orðið á Lindh var talið líklegt að
ssons myndi veikjast ef úrslitin
sa leið. Hann er hins vegar talinn
t stöðu sína mjög á síðustu dögum
túlka tilfinningar þjóðarinnar á
ndu í ræðum og ávörpum.
Þá er enginn augljós eftirmaður til staðar
eftir andlát Önnu Lindh, en gengið var út
frá því sem vísu að hún yrði næsti formaður
Jafnaðarmannaflokksins. Einnig munu
jafnaðarmenn nú væntanlega leggja
áherslu á samstöðu í stað þess að efna til
óvinafagnaðar og innanflokksátaka.
Raunar er þetta ekki einungis áfall fyrir
sænsku stjórnina og Jafnaðarmannaflokk-
inn heldur hin ráðandi öfl sem heild. Fjórir
stjórnmálaflokkar og öll helstu samtök jafnt
atvinnurekenda sem launþega börðust fyrir
upptöku evrunnar. Þrír af hverjum fjórum
þingmönnum á sænska þinginu eru hlynntir
upptöku evrunnar. Þrýstingurinn var gífur-
legur á að samþykkja evruna. Þjóðin lét sér
hins vegar ekki segjast.
K.G. Bergström, helsti stjórnmálaskýr-
andi sænska ríkissjónvarpsins, sagði í gær-
kvöldi að í niðurstöðunni fælust einstök
mótmæli gegn hinu pólitíska og efnahags-
lega yfirvaldi. Líklega væri þetta í fyrsta
skipti í stjórnmálasögu Svíþjóðar sem eitt-
hvað þessu líkt gerðist. Hann taldi að það
hefði komið greinilega í ljós að það væri erf-
itt að sannfæra almenning um ágæti evr-
unnar, rétt eins og hefði sýnt sig í Dan-
mörku. Þá hugsuðu greinilega margir að
þeir vissu hvað þeir hefðu en ekki hvað tæki
við ef evran yrði tekin upp.
Í upphafi snerist kosningabaráttan um
tæknileg, efnahagsleg útfærsluatriði og
mikil umræða átti sér stað um stöðu og hlut-
verk seðlabankans. Kjósendur áttu hins
vegar erfitt með að ná áttum í hinni efna-
hagslegu umræðu enda voru hagfræðingar
og aðrir sérfræðingar ekki síður klofnir í af-
stöðu sinni en almenningur. Þegar á reyndi
létu kjósendur tilfinningar sínar ráða ferð-
inni. Eftir því sem leið á baráttuna fór um-
ræðan að snúast um Evrópusambandið al-
mennt. Hefur komið greinilega í ljós að
margir Svíar eru langt í frá sáttir við aðild-
ina að Evrópusambandinu og telja hana
ekki hafa staðið undir væntingum, þrátt fyr-
ir að tæpur áratugur er liðinn frá því Svíar
gerðust aðilar.
Það eru algeng viðbrögð Svía þegar þeir
eru spurðir um afstöðu sína að segja að
„krónan er ágæt, við þurfum ekki annan
gjaldmiðil“ eða þá að „við viljum ekki aukin
völd til Brussel og Frankfurt“.
Evru-aðild fyrr eða síðar
Hvert framhaldið verður mun koma í ljós
á næstu misserum. Flestir gera ráð fyrir að
Svíar muni fyrr eða síðar ganga í mynt-
bandalagið þó svo að Persson hafi lýst því
yfir að næsta tækifæri muni ekki bjóðast
fyrr en árið 2013. Kannanir benda til að stór
hluti þeirra er hugðust greiða atkvæði gegn
evrunni væri reiðubúinn að endurskoða af-
stöðu sína síðar. Í mörgum auglýsingum
andstæðinga evrunnar var einnig gefið í
skyn að með því að greiða atkvæði á móti
væri einungis verið að fresta ákvörðun. Já
er að eilífu en nei heldur möguleikum okkar
opnum, stóð víða á spjöldum og bæklingum.
Það mun hins vegar enginn taka upp þá
umræðu í bráð eftir þessa niðurstöðu. Nú
velta menn fyrir sér hinni nánustu framtíð.
Væntanlega mun niðurstaðan strax leiða til
að vextir í Svíþjóð hækka eitthvað örlítið. Þá
hefur því verið spáð að stjórnin muni hugs-
anlega sækjast eftir undanþágu frá þátt-
töku í myntbandalaginu áþekkri þeirri er
Danir fengu á sínum tíma í kjölfar þess að
þeir höfnuðu Maastricht-samkomulaginu í
þjóðaratkvæðagreiðslu. Talsmenn evrunn-
ar óttast að draga muni verulega úr áhrifum
Svía innan Evrópusambandsins. Þá blasir
við að erfiðara verður fyrir breska og
danska stjórnmálamenn að taka upp bar-
áttu fyrir inngöngu í myntbandalagið.
Erfiðasta hlutverkið bíður hins vegar
stjórnmálaflokkanna og stjórnmálamanna
sem verða nú að finna leiðir til að brúa það
bil sem er greinilega á milli stefnu þeirra og
skoðana og þjóðarinnar sjálfrar.
ðin sagði NEI!
AP
ðar útdeila kjörseðlum við kjörstað í Stokkhólmi í gær.