Morgunblaðið - 15.09.2003, Síða 16

LISTIR
16 MÁNUDAGUR 15. SEPTEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
lif
u
n
Auglýsendur!
Hafðu samband í síma 569 1111 eða
í gegnum netfangið lifunaugl@mbl.is
Tímaritið Lifun fylgir
Morgunblaðinu
miðvikudaginn
24. september
landnemum til Ameríku. Bútasaum-
ur kom þannig ekki fyrirhafnar-
laust og fljótandi á fjöl eftir elfi
tímans, einhvers staðar var upphaf
þar sem skapandi einstaklingar
lögðu hönd að verki og fáir geirar
heimilisiðnaðar bera í sér ámóta
möguleika um fjölbreytni í út-
færslu. Getur sem slíkur verið sam-
nefnari allra sannra og skapandi
íða, þar sem saman fara fegurð og
hagnýti, viljinn til að auðga næsta
umhverfi sitt, miðla hlýju og sam-
kennd.
Heimilisiðnaður er þegar best
lætur upphaf og grunnur mikils
háttar sköpunarferlis og í sumum
tilvikum fyrsta skrefið á listabraut-
inni, skýrasta upprunalegasta
minning listamanna úr frum-
bernsku. Upp í hugann kemur strax
bandaríski málarinn Georgia
O’Keeffe (1887–1986). Fyrsta minn-
ing hennar tengdist bútasumsteppi
sem hún var lögð á úti á grasflöt-
inni við hús foreldra sinna, ang-
anvangi bernskunnar í nágrenni
sólarsléttunnar í Wisconsin. Þetta
bara eitt dæmi, en minnist þess
einnig að með skýrustu endurminn-
ingum mínum úr barnæsku var þá
móðir mín málaði óformlegt grá-
tóna mynstur á blómsturpotta á
heimilinu, eða setti saman litsterk-
ustu bolluvendi hér í borg sem hún
seldi til að drýgja heimilistekjurn-
ar, fór hér ekki eftir neinum stöðl-
uðum uppskriftum.
Hagnýtur heimilisiðnaður/hönnun
getur svo einnig brotist út í ýmsum
myndum, sem kemur sláandi fram í
sýningu fjögurra norskra hofróða á
miðjum aldri í Listhúsi Ófeigs um
þessar mundir. Sýningin er ekki
einasta um margt athyglisverð og
gædd drjúgum yndisþokka, heldur
rak mig í rogastans er ég las um
HUGUR og hönd, málgagn
Heimilisiðnaðarfélags Íslands, barst
mér í hendur á miðju sumri. Árs-
tíminn satt að segja dálítið óguð-
legur til umfjöllunar þesslags út-
gáfustarfsemi svo ég ákvað að setja
skrifin í pækil til hausts. Leggst si
sona á mig, að heimilisiðnaður teng-
ist með sínum mikla sóma og
drjúga sann stórum frekar hinum
árstíðunum, trauðla hafa gerendur
vefstól í farteskinu í sumarleyfið né
iðka baldýringar, þó aldrei að vita
nema dæmi megi finna um þess-
lags.
Heimilisiðnað hneigist ég til að
skilgreina sem mun víðtækara hug-
tak en tómstundaiðju leikmanna á
léttvægari nótunum, öll stig íða þó í
sjálfu sér virðingarverð. Heimilis-
iðnaður einnig til í háþróuðu og
skapandi formi, þar sem grunnur-
inn er arfur kynslóðanna sem á
stundum opnar skapandi eiginleik-
um svigrúm til útrásar. Til að
mynda er innan handar að gerandi
breyti litum í stöðluðu mynstri og/
eða víki af leið við gerð heima-
tilbúins fatnaðar, mörg sláandi
dæmi hér um í tímans rás. Þá er
sjálf upprunaleg hönnunin á stund-
um af svo hárri gráðu að litlu er við
að bæta, eins og sér stað í ynd-
isþokkafullu handverki hinna svo-
nefndu frumstæðra þjóða, gefur þó
möguleika á ótal nýjum afbrigðum.
Hér er bútasaumur (bótasaumur)
nærtækt og frábært dæmi, en hann
þekktist til forna í Austurlöndum
og Egyptalandi, barst þaðan til
Evrópu á miðöldum og svo með
menntunargrunn róðanna á kynn-
ingarbleðlum sem frammi liggja.
Ein er verkfræðiarkitekt, önnur
hagfræðingur og innanhússarkitekt,
sú þriðja tannlæknir og sú fjórða
grunnskólakennari. Tvær hafa
numið flókagerð, ein, þ.e. sú með
tannlæknamenntunina, prjón (!), en
sú fjórða virðist sjálfmenntuð í
sinni íð.
Nú er ég kannski kominn af al-
faraleið, en verður það nokkurn
tímann gert þegar verið er að skil-
greina frumhvatirnar að baki heim-
ilisiðnaðar? Að hann sé ekki ein-
ungis tómstundadútl eða hagnýt
stöðluð og andvana fædd eftirgerð,
heldur og mun frekar hvati til út-
rásar skapandi athafna, þannig séð
blóðrík lífsfylling?
Tímaritið Hugur og hönd er með
sama vandaða sniði og áður og birt-
ir fjölþættan fróðleik af íslenzkum
heimilisiðnaði, jafnt hinum skapandi
sem staðlaða. Meðal annars fylgir
þessu hefti teikning af útsaumaðri
stólsessu eftir Sigurð Guðmundsson
málara og í ritinu sjálfu opnar Guð-
rún Edda Baldursdóttir lesendum
ljóra að hinum frjóa athafnavett-
vangi listamannsins, hvar hann var
ekki einhamur. Hæst ber þó, að
þessu sinni, að félagið varð 90 ára á
árinu, nánar tiltekið 12. júlí og mun
þar trúlega komin ástæða fyrir út-
komu þess á miðju sumri, tímamót-
anna að sjálfsögðu minnst á marg-
an hátt í ritinu.
Greint er frá safni Heimilisiðn-
aðarfélagsins, áður varðveittu í eld-
traustum geymslum verslunar fé-
lagsins í Hafnarstræti, en þegar
hún var lögð niður bauðst félaginu,
fyrir tilstuðlan menntamálaráð-
herra, að það yrði varðveitt um
óákveðinn tíma í hirslum Þjóð-
minjasafns Íslands. Grein um fald-
búninginn frá fortíð til nútíðar eftir
Ásdísi Birgisdóttur.
Eyrún Ingadóttir víkur að hand-
verksævintýri í Húnaþingi og Marj-
atta Ísberg að námskeiði í vatt-
arsaumi þar sem nálbragð er
endurvakið. Ritgerð um íslenzka
fiðlu í ýmsum heimildum og
þjóðtrú, ásamt endurvakningu ís-
lenzku fiðlunnar, en höfundar ekki
getið. Spjall við Guðrúnu Hallfríði
Bjarnadóttur á Akureyri sem hefur
brennandi áhuga á ástundun hand-
verksmenningar, telur hana raunar
frumskilyrði þess að hér á landi
dafni gott mannlíf, segir jafnframt
frá Laufáshópnum svonefnda, sem
tengist safninu á samnefndum bæ,
handverkshátíðinni að Hrafnagili,
menntasmiðju kvenna, verkstæðinu
Punktinum, þar sem áhugasamir
geta tekið til hendinni og af vinnu-
stofum handverksfólks í Listagili.
Þá ber að nefna athyglisverða grein
Eddu Hrannar Gunnarsdóttur um
íslenska listakonu, Ásthildi Magn-
úsdóttur, sem um árabil hefur verið
búsett í Tromsø í Noregi og hefur
sérhæft sig í feldsaumi, farið gegn-
um allt vinnsluferlið. Þetta einungis
ljóri á fjölþætt efnið en læt fyr-
irsagnir annars skýra annað:
Kembur og typpur frá Þingborg,
Velja konur mjúku efnin, eða velja
mjúku efnin þær? Hugsað í hring,
(um hringprjón), Handstúkur
(smokkar), Merkur áfangi í sögu
myndskurðar, Trérennismíði, Sýn-
ingin Vestnorden 2002 og loks
Spor, sýning Handverks og hönn-
unar í Hafnarborg 2002. Þá er
gnótt hagnýtra upplýsinga um hið
aðskiljanlegasta sem varðar hand-
verk.
Virða ber og meta hið mikla starf
sem hér er unnið og árétta enn einu
sinni, að á ferðinni er öndvegisrit
um íslenzkan heimilisiðnað sem
æskilegt væri að rataði inn á flest
menningarheimili, ætti undan-
bragðalaust að liggja sem víðast
frammi.
Að leggja
hönd að verki
Ásthildur Magnúsdóttir. Skinnfeldur með salúnofnu áklæði.
TÍMARIT
Heimilisiðnaður
Gefið út sumarið 2003.
HUGUR OG HÖND
Bragi Ásgeirsson
NÝR sýningasalur var opnaður í
Bæjar- og héraðsbókasafninu á
Selfossi í maí sl. sem fékk heitið
Listagjáin. Síðan hafa verið mán-
aðarlegar sýningar frá ýmsum
listamönnum.
Nú í september sýnir Þórdís
Þórðardóttir, myndlistarkona frá
Eyrarbakka, vatnslitamyndir úr
íslenskri náttúru. M.a. málar hún
á tepoka gömul hús og vita. Þór-
dís er með vinnustofu í Hólma-
röst á Stokkseyri. Hún hefur
haldið nokkrar einkasýningar.
Þessi sýning er jafnframt sölu-
sýning.
Þórdís Þórðardóttir við verk sín á sýningunni.
Vatnslitamyndir í Listagjánni
Spútnik-Ástin heitir ný skáldsaga eft-
ir Haruki Murakami. Þýtt hefur Uggi
Jónsson.
Í frétt frá forlaginu segir að þetta sé
dularfull saga um ást og mannshvarf
en um leið sérstæð hugleiðing um
mannlegar langanir og þrár.
Aðalsöguhetja er Sumire, tuttugu
og tveggja ára japönsk stúlka sem
verður ástfangin af athafnakonunni
Miu sem er fertug að aldri og rekur lít-
ið innflutningsfyrirtæki. Sumire hefur
fram að þessu
ætlað sér að
verða rithöfundur
en samband
þeirra Miu setur
strik í reikninginn.
Áður hefur kom-
ið út skáldsaga
hans Sunnan við
mærin, vestur af
sól.
Haruki Murakami er meðal gesta
Bókmenntahátíðar í Reykjavík.
Útgefandi er Bókaforlagið Bjartur.
Skáldsaga