Vísir - 02.01.1981, Blaðsíða 27

Föstudagur 2. janúar 1981
27
vtsnt
Þar grær gras sem girt er um
Þjóðleikhúsiö: Blindisleikur,
Leikur fyrir dansara
Tónlist og saga: Jón Ásgeirsson
Danshöfundur: Jochen Ulrich
Aöstoðardanshöfundur: Svein-
björg Alexanders
Leiktjöld og búningar: Sigurjón
Jóhannsson
Hljóm sveita rs tjóri: Ragnar
Björnsson
Lysing: Kristinn Danfelsson
Rikisútvarpið hefur það fyrir
sið að lesa orðrétt upp fréttatil-
kynningar frá leikhúsunum
daginn eftir frumsýningar.
Fréttin er sií, aö í lok sýningar
hafi leikhúsgestir fagnað inni-
lega og lengi, jafnvel svo að
„látunum ætlaði aldrei að
linna”. Fyrir utan nú það,
hversu fáránlegur orðréttur
lestur á fréttatilkynningum er I
fjölmiðli, sem ætti að vita betur
eftir 50 starfsár, þá vita að auki
allir, sem sækja leikhús eða tón-
leika I Reykjavik að einhverju
marki að slík linnulaus fagnað-
arlæti hafa fyrir löngu glatað
merkingu sinni og enginn lista-
maður er nokkru nær um
frammistöðu si'na þrátt fyrir
langvarandi lófaklapp og jafn-
vel upprisu Ur sætum. Hvoru
tveggja þykir nú aöeins lág-
markskurteisi og er raunar for-
vitnilegt að velta þvi fyrir sér,
hvað til bragðs verður tekið
þegar þar kemur að ósvikinn
listamaður hefur raust sina upp
á sviðinu. Verður þá nokkur
gjaldmiöill gildur annar en
þögnin ein? En þvi fer ég Ut i
þennansálm, að mér þóttu við-
brögð leikhUsgesta i lok frum-
sýningar Blindisleiks eftirtekt-
arverð, fyrir það að vera stutt,
en þó venju fremur innileg,
raunar innUegri en áður á þess-
um vetri IÞjóðleikhúsinu okkar.
Eflaust blandaðist þar einlæg
gleði yfir þvi að i leikhúsinu
haföi fariðfram sýning sem hélt
athyglinni óskiptri allan tim-
ann, og beinlinis gladdi leikhús-
gesti saman við þakklætið til
handa öllum aðstandendum
Blindisleiksins, tónskáldi og
sögusmiði, dansahöfundi, ein-
dönsurum, hópdönsurum og
hljómsveit. Og e.t.v. hefur lika
örlað fyrir þeirri tilfinningu
meðal leikhUsgesta, að sýningin
hafi nU verið betri en þeir höfðu
gert ráð fyrir og það var ekki
slst gleöiefni til að klappa fyrir.
Það liggur í augum uppi, að
geröar eru allt aðrar kröfur til
dansara og danssýninga Þjóð-
leikhússins en leikara og leik-
sýninga þess. Samanburöur við
stórleikhUs erlendis, þegar um
dansarana er að ræða er t.d. út I
hött. Listdansflokkurinn er hóp-
ur brautryöjenda og þótt segja
megi með sanni að sýningin
Blindisleikur skrifi fyrsta kafl-
ann i sögu hópsins, þá er enn
langt i land til þeirrar fullkomn-
unar, sem lita má hjá völdum
hópum annars staðar en i
Reykjavik. Sá, sem fer aö sjá
Blindisleikmeðþvi hugarfari að
horfa á ballett, þar sem fingerð-
ar smámeyjar svifa hljóðlaust
um sviöið f stiföum krinólinum
eða hvirflast nær þöndum
vængjum á stórutánni einni
saman — hann verður fyrir von-
brigðum. Leikurinn er heldur
ekki til þess geröur, dansar-
arnir ekki til þess skapaðir. Þeir
eru annað tveggja veglegir
karlar eða blómlegar konur,
sem falla ekki þögul til jarðar.
Farið meö þvi hugarfari aö
horfa á skrautlega sýningu,
leikræna, orðlausa tjáningu,
túlkun á sögu sem hefur upphaf
og endi og dálitla spennu, sem
ris og fellur með notalegri tón-
list. Þá held ég enginn verði
svikinn.
Kveikjanað söguþræöi Blind-
isleikskuvera saganaf Gilitrutt
og hún gerð karlkyns. Þessar
upplýsingar rugluðu a.m.k. mig
ofurlitið I riminu og vildi ég eftir
að hyggja hafa verið án þeirra.
Nær er aö segja einfaldlega að
sagan sé um hið góða (og fal-
lega og sveitarómantiska þvi
þettaer jú islensk saga!) og það
vonda og baráttu þeirra, sem
endar með sigri þess góða.
Raunar endar sýningin á þá leið
að aðalpersónurnar taka til við
að rækta sinn garð og raka sitt
hey á nýjan leik og sannast þar
með margir málshættir, svo
sem að þar grær gras sem girt
er um og ekki er til heyvinnu að
flýta sér, að maður nú ekki tali
um að vinnan göfgi manninn —
allt eftir þvi hvað hver og einn
kýs að lesa Ut úr þessari sögu
sem heitir Blindisleikur. Is-
lenski dansflokkurinn leggur
kannski lika sinn skilning i
þessa sögu, vonandi þann að
halda sig þó niöri á jörðinni og
láta ekki glepjast af háfleygum
draumum I liki áðurnefndra
svifléttra krinólina a la Deags.
Heldur að halda áfram að hiröa
þaö hey sem hann hefur skorið
meö þessari sýningu.
Tónlist Jóns Asgeirssonar
þótti mér stundum undurfalleg,
stundum ofurli'tið keimlik þvi
sem hún var rétt nýbúin að
vera. Ég saknaöi þess aö ekki
voru meiri andstæður til að
undirstrika ólik öfl sögunnar.
Einkennisstef Kols heföi þannig
mátt vera enn dekkra og illi-
legra og raunar tónlistin öll við
dansa vonda hópsins. En dansar
Freyju voru viö tregafulla, seið-
andi og því vel hæfandi músik. í
öðrum hluta, þegar hljóðfærin
dilluðu sér i nær dekadent tón-
um undir lostafullum dansinum
þótti mér rétti blærinn fundinn
handa hirðskröttum Kols. 1
þeim þætti komst sýningin
fjærst þvi að vera listdanssýn-
ing og nálgaöist söngleik og
a.m.k. mér varð á að velta þvi
fyrir mér hvers vegna tónskáld
með sigilda menntun væri
aldrei féngið til aö semja söng-
leik handa Islendingum.
En þó svo andstæöurnar hefðu
þannig mátt vera fleiri í tónlist-
inni, fór heldur ekki hjá þvi að
stundum byði hún upp á meiri
drama en tókst að túlka i dans-
inum. Svo var t.d. i siðasta
atriði sýningarinnar, sem hefði
oröið langdregið hefði það verið
fáum sekúndum lengra og þar
var ekki Jóni Asgeirssyni um að
kenna.
Ekki þori ég að fara neinum
orðum um hljómsveitarstjórn
Ragnars Björnssonar. Þó ætla
ég að þakka honum sérstaklega
fyrir og hljómsveitinni allri,
ekki hvaö slst einleikurunum.
Stundum var ég svo önnum kaf-
in við aö njóta þess, sem þeir
fluttu að ég gleymdi að horfa á
dansinn. Og mikill munur er nú
að hafa lifandi músik heldur en
veröa aö gera sér segulbönd að
góðu.
Jochen Ullrich, dansahöfund-
ur og leikstjdri, á eflaust stærst-
an þátt i þvi hve skemmtileg
sýningin er. Honum hefur tekist
aldeilis vel að nýta þann efnivið,
sem hér er að finna. Aldrei var
sem neinn reisti sér huröarás
um öxl, heldur gerði hver sitt
átakalaust aö sýndist. Ulrich of-
býður aldrei getu dansaranna,
heldurgerir kröfur sinaf af nær-
gætni við vöxt þeirra og tækni.
Ahorfnada er hlift eins og kostur
er viö aö heyra t.d. þungar nið-
urkomur og þess i stað fær
dansari aö notfæra sér tækni
sina á gólfinu — meir en oft ger-
ist á danssýningum. Karldöns-
urunum tókst aö vera samstillt-
ur hópur — öm Guömundsson
ber þaö með sér aö vera þeirra
vanastur og þvi öruggastur.
Þegar konur iega i hlut er auð-
vitað dónaskapur að tala um
fallþunga, en hjá þvi veröur
varla komist i umræöu um list-
dans. Að þessu sinni var vaxtar-
lag listilega falið i búningum,
s.s. viðum skikkjum og ónáðaði
siður augað en áður. (Hér kem-
ur eflaust til samvinna dansa-
höfundar og leikmyndasmiðs.)
Eyraö aftur á móti fer ekki var-
hluta af hreyfingunum. Hljóð-
lausar hreyfingar Sveinbjargar
Alexanders afsanna þá getgátu
að sviðiö I Þjóðleikhúsinu sé
byggt á holrúmi. Vntanlega
taka upprennandi dansarar
hana og aðrar, sem fundið hafa
frama I ekta ballettflokkum
stórþjóðanna sér til fyrirmynd-
ar á þessu sviði sem öðrum. Og
talandi um upprennandi dans-
ara, mikiö var gaman aö sjá
stóran hóp kornungra krakka
standa sig meö ágætum. Af
þeim reyndari kemst Helga
Bemhard næst þvi að ná þeirri
vifandi, sem ætlast má til að
ballerinur hafi.
Gestirnir þrir, þau Sveinbjörg
Alexanders, Michael Molnar og
Conrad Bukes bera auðvitað
hita og þunga kvöldsins og eru
stiömur bess. Sveinbiörg gerir
allt af slikri hæfni að unun er á
aðhorfa og auk tækninnar hefur
hún slikt drama að það kæmi
varla nokkrum á óvart þótt hún
ætti eftir að geta sér góðs orð-
stýs sem leikkona. Þaö var
gaman að horfa á Bukes og
Molnar, en ég hafði það þó á til-
finningunni aö þeir dönsuðu
langt undir getu og heföi viljað
sjá meira reynt á þá, einkum
Bukes, Michael Molnar i hlut-
verki Kols var sá sem allra
auguhvilduá hvenær sem hann
var á sviöinu, svo mikil spenna
geislaði af honum. Fyrsta inn-
koma hans, þegar hann spfg-
sporaði um sviðið i þessum
skipstjórafrakka, var ein sú
áhrifamesta, sem ég hef séð á
sviöi. Maðurinn hefur þaö slá-
andi útlit og sláandi hreyfingar
að hraði leiksins jókst i hvert
sinn sem honum sást bregða
fyrir á sviöinu án þess að nokk-
ur hreyfði til þess legg eöa lið.
Sigurjón Jóhannsson á ekki
hvað minnstan hlut i sýning-
unni. Leiktjöld hans voru snjöll,
falleg og oft áhrifamikil. Þoku-
slæðurnar eru hættulegar, þvi
þær geta virkaö klúðurslegar og
komust raunar nærri þvi þok-
unni létti allra fyrst. Eftir það
voru þær eölilegur hluti af leik-
myndinni. Lóðin trufluöu mig
dálitið, en liklega er þar um
óyfirstíganlegt tækniatriði aö
ræða? (Svo ætti nú einhver að
taka sig til og smyrja það sem
smyrja þarf þarna uppi svo
sargið I taliunum yfirgnæfi
ekki tónlistina). Sömuleiöis eru
búningarnir bráðsniðugir, ekki
sist á hirð Kols, þar sem imynd-
unaraflið leikur dásamlega
lausum hala. Þessi brjálæöis-
legi frakki og samansafnið af
höttum. Er þetta Sigurjón eða
var þaö kannski aðstoðarmað-
urinn, Díra Einarsdóttir sem
lagði þyngri hönd á plóginn
þegar þau „vondu” voru klædd?
Lýsinginsömuleiðis lagði sitt af
mörkum til að gera fallega
sviðsmynd.
Er þá ekki annað eftir en að
þakka pent fyrir góöa skemmt-
un og minna um leið á það, að
kröfurnar stækka með hverju
spori fram á við.
Og, að þar grær gras sem girt
er um.
Ms
svomœlir Svarthöfði
Flölmiðlapreyta á störhátlðum
Fólk, sem farið er að eldast,
þótt þaö sé ekki orðiö eins
gamalt og dr. Gunnar, Aden-
auer eöa Metúsalem, má sæta
þvi um áramót aö sitja undir
margvíslegu snakki i fjöl-
miðlum, sem taliö er til upplýs-
ingar og ræðumennsku. 1 raun
sjá útvarp og sjónvarp til þess,
aöallar stórhátiöir I landinu eru
orðnar fjölmiölahátíöir, a.m.k.
hjá þeim sem á annað borö hafa
nenningu til aö opna fyrir bióiö.
Ekkert situr yfirleitt eftir af
þessu snakki annað en sú mikla
þreyta, sem kemur frá þreytt-
um boöendum orös og aeöis til
hlustenda, sem eru hættir að
vænta sér nokkurs nýs eöa
gagnlegs úr imbakössum
sinum. Sú var tiöin aö lögð var
mikil áhersla á aö vanda til alls
efnis, sem fólk haföi um hönd á
stórhátiðum. Jólablöð sérstök
komu út meö úrvalsgreinum og
útvarp var oftar en hitt i
hátiðarbúningi viö hæfi. Nú
sefur þetta allt.
Aö likindum veldur sjón-
varpiðmestu um, aö stdrhátiöir
eyðast við langsetur yfir lélegu
efni. Samkeppnin, sem það
veitir á vettvangi fjölmiðla,
dregur kjark úr öörum aðilum,
sem við fjölmiölun vinna, uns
eftir standa aöeins nauösyn-
legar afgreiöslur, þar sem efni-
viðurinn hefur á sér einskonar
strokinn geldingssvip, eins og
fólk sé hætt aö fást viö störf sin
og bi'ði mikiö fremur eftir
klukku en árangri. Að llkindum
mun þaö hafa verið annar af rit-
stjórum Morgunblaðisins, sem
hafði á orði i svariupp á Iiöiö ár,
að lengur yrði ekki þverfótaö
fyrir fjölmiölafólki, þ.e. fólki
sem hvergi getur lifaö lifi sinu
nema i fjölmiölum. Þetta er rétt
athugasemd. Það komast allir I
fjölmiöla, sem þangaö sækja, og
hvað ungt fólk snertir, þá er
fjölmiðlavistin oröin einskonar
lifsstill. Gallinn er bara sá aö
engan varöar um þennan lifsstil
nema lífsstilsfólkiö sjálft. Þess
vegna er orðið litið eftir aö horfa
á eöa lesa.
Þau miklu kynstur af fjöl-
miðlaefni, sem birtist okkur
daglega á sök á þessu. Stór dag-
blöð þarf aö fylla og efna verður
til dagskrárgerðar hvað sem
tautar og raular. Þjóð, sem er
ekki nema rúmlega tvö hundruö
þúsund aö tölunni til, verður öll
fyrr eða siöar aö taka þátt i fjöl-
miðlaleiknum ef takast á aö
haldastarfseminniuppi. Þannig
er útilokaö að fjölmiðlar séu það
nálarauga sem þeir voru, þegar
þeir risu yfir samtiöina og
mörkuðu henni braut aö nokkru.
Hinn nýi aldarháttur, þegar
sjálfsagt þykir að birta allt og
flytja allt sem óskaö er, kemur
einnig fram I þeirri miklu bóka-
útgáfu sem hér er jafnan fyrir
hver jól. Nú skrifar hvaöa
maður sem vill bók um þaö sem
honum er efst í huga. Skáld-
skapur, æviminningar og sjálfs-
dundur i ritgerðarformi er
bundiöinn itvöþúsundog fimm
hundruð króna band og sett á
jólamarkaö. Stundum finnst
manni aö nýjar bækur séu eins
margar og fiskarnir I sjónum.
Ekkert af þessu eflir sjálfs-
gagnrýni.Fæst af þessu er nein-
um til góös, og heldur ekki til
ills. Þaö sem hefur gerst er,aö
þau efni sem áöur voru notuö til
aö lyfta huganum eru oröin svo
almenns eölis, aö varla er hægt
aö viröa viölits það sem er
yngra en frá nitjándu öldinni.
En jafnvel sá timi fær sina af-
skræmingu i máttleysislegum
tilraunum til aö gera góöa hluti
afkáralega. Þannig veröur á
endanum engu fritt i þeim al-
menna grautarpotti, sem nú er
látinn gilda fyrir Hfsstil á
lslandi.
Tvær ræöur um þessar hátiöir
bera þó af sin meö hverjum
hætti. önnur er stólræöa bisk-
ups á aðfangadagskvöld, sú siö-
asta sem hann flytur I
embættisnafni. Þar fór hann
nokkrum oröum um gildistima
kaldhyggjunnar. Hin siöari var
fyrsta áramótaræöa forseta
landsins. Þar var hvatt til bjart-
sýni meö bros á vör, og lands-
fólki birt ýtarleg skilaboð frá
Baltimore, U.S.A.
Svarthöföi.