Vísir - 21.03.1981, Qupperneq 6

T/fcin
Laugardagur 21. mars 1981.

Brotajárni breytt í varanlegt byggingarefni:
EITT STÆRSTA
HLUTAFJÁRÚT-
BOÐ HÉRLENDIS
Treyst á aö almenningur, fyrirtæki og sveitarfélög gerist hluthafar
an geti skilaö viöunandi aröi og
reynst nokkuö stööugt fyrirtæki.
Almenningshluta félag
Verksmiöjan sem fyr-
irhugaö er aö byggja, mun kosta
um 100 milljónir króna, og er þá
miöað viö aö hún framleiöi um
12700 tonn af steypustyrktar-
stáli, en á slöasta ári voru 13000
tonn flutt inn af steypustyrktar-
stáli. Hjörleifur Guttormsson
iönaöarráöherra hefur gefið
forráöamönnum stálfelagsins
vilyröi fyrir þvi aö beita sér fyr-
ir allt aö 40% eignaraöild rikis,
ef þess gerist þörf.
Fyrirhugaö er aö safna i
hlutafé 30 milljónum króna frá
einstaklingum, fyrirtækjum og
sveitarfélögum. Lægsti hlutur
væri 1500 krónur eöa 150 þúsund
gamlar krónur. Þótt hér sé um
aö ræöa eitt stærsta hlutafjárút-
boð hérlendis, má á þaö benda
að 30 milljónir eru rétt um eitt
„Þórshafnartogaraverð” og
ætti varla aö vera vandi ef al-
menningur, fyrirtæki og
sveitarfélög treysta á fram-
kvæmdina. Mistakist hlutafjár-
útboöiö fá þátttakendur endur-
greitt meö fullri verötryggingu.
1 stuttu máli starfar
verksmiöjan þannig: Brota-
járni yröi safnaö saman af ein-
staklingum. Má þar nefna hluti
allt frá ónýtum heimilistækjum,
til þungavinnuvéla og skips-
skrokka. Forvinna þarf þaö efni
sem berst, en siðan yröi þaö sett
i bræöslu. Eftir bræösluna yröi
stáliö steypt i lengjur, síöan
hitaö og unniö i steypustyrktar-
stálslengjur.
Hráefni
A fundi meö blaöamönnum
bentu forráöamenn Stálfélags-
ins á aö hér væri um að ræöa
þjóöþrifamál i tvennum
skilningi. Hér væri um aröbært
fyrirtæki að ræöa sem skapaöi
fjölda atvinnutækifæra og mikla
reynslu i þessum iönaði, en hinn
þátturinn varöar þann þrifnaö
sem meö verksmiöjunni hlýst,
þar sem brotajárni sem nú er
dreift um landiö, væri komiö á
einn staö og úr þvi unnið steypu-
styrktarjárn.
Af athugun verkefnisstjórnar
iönaöarráöuneytisins má sjá aö
verði brotajárn ekki flutt úr
landi meöan á byggingu verk-
smiöjunnar stendur, og ef
tvéggja ára samsafn sé fyrir
hendi, muni vera til nægilegt
brotajárn til starfseminnar
fyrstu fjögur árin. Hérlendis
ættu aö falla til um 20 þúsund
tonn af brotajárni árlega, en til
þess aö fullnægja þörf verk-
IttNAOABttAOilKtVrtO
STÁLBRÆÐSLUÁÆTLUN
t desembermánuöi 1980
skilaöi verkefnisstjórn iön-
aöarráöuneytisins rúmlega 100
blaösíðana skýrslu þar sem
nákvæmiega er fariö yfir alla
þætti er varöa stofnun og rekst-
ur steypustyrktarstálverk-
smiöju hérlendis. Kemst nefnd-
in aö þeirri niöurstöðu aö
rekstrargrundvöllur verksmiöj-
unnar ætti aö vera tryggður, ef
stjórnvöld sjái svo um aö verk-
smiöjan búi viö svipaö áfuröa-
verö og erlendir framleiöendur i
sinum heimalöndum.
smiöjunnar til framleiöslu á 15
þúsund tonnum af steypu-
styrktarstáli ætti þaö vel aö
nægja. Nú fæst litiö verð fyrir
brotajárn hérlendis, en meö til-
komu verksmiöjunnar ættu
brotajárnshaugarnir aö breyt-
ast I arðvænlega fjárfestingu.
Sé hins vegar gengiö út frá þvi
Eitt stærsta hlutafjárútboö hér á landi, siöan
Eimskipafélag islands var stofnað mun hefjast i
næstu viku. Fyrirhuguö er stofnun stálverksmiðju
er framleiði steypustyrktarjárn til innanlands-
framleiðslu úr brotajárni, sem nóg mun vera af hér
á landi, dreift um fagrar sveitir. Gert er ráð fyrir
að verksmiðjan hefji framleiðslu 1983. Búið er að
rannsaka rekstrargrundvöll ítarlega og eru rann-
sóknir jákvæðar, jafnvel þótt verð á steypu-
styrktarjárni sé i lægð á heimsmarkaði. Hér að
neðan munu helstu þættir þessa máls verða raktir
og er aðallega stuðst við skýrslu iðnaðarráðuneytis-
ins frá 1980 um stálbræðsluáætlun, blaðamanna-
fund er undirbúningsnefnd að stáliðjuverinu hélt
síðastliðinn miðvikudag og álit Ingemars Johns-
sonar, eiganda stáliðjuversins Kvarshamar Jern-
bruk i Sviþjóð, um rekstur og möguleika sliks iðju-
vers hérlendis.
Um 25 ár eru siöan menn hófu
fyrst umræöu um stofnun og
rekstur stáliöjuvers á tslandi.
Málinu var haldiö vakandi af
áhugamönnum sem töldu sig
eygja mikla framtiöarmögu-
leika fyrir þjóöina i stálfram-
leiðslu. Má þar nefna þá
Sveinbjörn Jónsson, I Ofna-
smiöjunni og siöar kom til liö-
sinnis viö máliö Haukur
Sævaldsson, verkfræöingur.
Ariö 1970 var Stáliöjufélagiö
hf. stofnaö og hóf þaö þegar
rannsóknir á möguleikum á
hagnýtingu innlends brotajárns
til framleiöslu á steypu-
styrktarjárni. Haukur Sævalds-
son er framkvæmdastjóri fyrir-
tækisins, en Sveinbjörn Jónsson
formaöur. Þrátt fyrir jákvæða
niöurstööu frá byrjun, reyndust
ýmis ljón vera i vegi fyrir þvi aö
verksmiöja yröi aö veruleika. t
slöustu athugun Iönaöar-
ráöuneytisins á máli þéssu i lok
ársins 1980, segir m.a. i áliti
verkefnisstjórnar iönaöar-
ráöuneytis um stálbræöslu:
,,Ef stjórnvöld eru reiöubúin
aö vernda framleiösluna
timabundiö fyrir veröfellingu
(dumping) erlendra fram-
leiöenda þannig aö verksmiöjan
búi viö svipaö afuröaverö og
erlendir framleiöendur i sinum
heimalöndum er rekstrar-
grundvöllur verksmiöjunnar
tryggöur. Aö öðrum kosti getur
oröið um timabundna erfiðleika
aö ræöa”.
Þá er bent á þau áhrif sem
slik verksmiðja myndi hafa,
sem ekki voru metin til f jár i at-
huguninni. Þau eru: Umhverf-
isbætandi áhrif, aukin atvinna i
landinu, aukið öryggi er varöar
aödrætti grundvallarbygg-
ingarefnis. Gjaldeyrissparandi
áhrif, aukna fjölbreytni at-
vinnulifs og aukna innlenda
þekkingu um grundvallar iön-
aöarstarfsemi.
Verkefnisstjórnin telur aö
steypustyrktarjárnsverksmiöj-
Arni Sigfús-
son
blaöamaöur
skrifar
aö kaupa þurfi brotajárn er-
lendis frá, viröast ekki vera
vandkvæöi þar á, þvi mikill út-
flutningur er á brotajárni frá
iðnaöarrisunum. Bandarikja-
menn seldu úr landi 11 milljónir
tonna á siðasta ári, en ef til
dæmi, þyrftum viö um 6000
tonn.
100 atvinnutækifæri
Samkvæmt þeirri verk-
smiöjustærö sem hér um ræöir
ættu aö skapast atvinnutækifæri
fyrir 67 einstaklinga i verk-
smiöjunni, en auk þess um 30 at-
vinnutækifæri i afleiddum störf-
um. Liklegasti staöurinn fyrir
verksmiöjuna yröi við Straums-
vik, milli Alversins og Sædýra-
safnsins. Miöaö var viö aö 9.260
krónur yröu meöallaun á mán-
uöi, miöaö viö 1. október 1980, en
þá eru tekin inni öll launatengd
gjöld.
Af þeim hundraö atvinnutæki-
færum, sem verksmiöjan mun
veita, er ljóst aö 3—400 manns
myndu byggja afkomu sina af
verksmiöjunni, flestir á Suöur-
landi, en einnig má búast viö þvi
að einhver starfsemi færi fram
viða um land viö öflun á hráefni
fyrir verksmiöjuna. Þá má ætla
að af hverju 1 starfi i verk-
smiöjunni, komi 4 störf i skyld-
um greinum siöar meir.
Er verksmiðjan arðbær?
Eins og áöur hefur veriö bent
á, telur verkefnanefnd iönaöar-
ráðuneytisins, sem er hlutlaus
aöili, aö verksmiöjan eigi aö
geta skilaö hagnaöi, sé fram-
leiöslan vernduð fyrir tima-
bundnum veröfellingum er-
lendra aöila fyrst um sinn. Ná-
grannaþjóöir okkar hafa selt
hingað til lands umframfram-
leiðslu sina á steypustyrktar-
stáli meö sérstökum vildar-
kjörum. Miöaö viö þau kjör
myndi verö á steypustyrktar-
stáli hérlendis hækka meö til-
komu verksmiöjunnar, en yröi
þá hinsvegar sambærilegt viö
verö hjá öörum þjóöum. Eöli
þessarar framleiöslu er þannig
aö litil verksmiöja eins og hér
um ræðir, á aö geta boriö sig
mjög vel miöað viö stærri ein-
ingar, eins og Ingemar Jónsson
hinn sænski stálversmaöur
benti á. Fyrirtæki hans er ekki
stórt i sniðum, en skilaöi 1,2
milljónum sænskra króna i
hagnaö á siöasta ári.
Ingemar benti einnig á aö þar
sem hérlendis ætti aö vera hægt
að fylgjast meö ferli
framleiöslunnar frá þvi brota-
járniö kæmi inn i verksmiöjuna
og þar til þaö kæmi út sem
steypustyrktarstál mætti búast
viö meiri gæöum og betri nýt-
ingu hráefnis, heldur en
almennt gerist, þegar verk-
efnaþáttum er skipt á milli
verksmiöja. Þá benti hann
einnig á aö raforkuverö
hérlendis væri hagstæöara en
viöast hvar erlendis og ætti það
enn frekar aö itreka þá hag-
kvæmni og arö sem verk-
smiöjan gæti gefiö af sér.
„Ég segi ykkur aö hefjast
handa og biöiö ekki meö þaö",
sagöi hinn sænski ráögjafi.