Morgunblaðið - 09.02.2004, Blaðsíða 16

UMRÆÐAN
16 MÁNUDAGUR 9. FEBRÚAR 2004 MORGUNBLAÐIÐ
FYRIR nokkrum árum unnu ÍBR
og ÍTR að skýrslu um framtíðarsýn á
skipulag íþróttanna í borginni. Ekki
var horft lengra fram en
til 2010. Til að vinna
slíka skýrslu þurfti fyrst
að skoða stöðuna eins og
hún var. Fljótt varð ljóst
að íþróttahreyfingin
varð að endurskilgreina
hlutverk sitt. Án þess að
við merktum það sér-
staklega hafði hreyf-
ingin breyst frá því að
vera samansafn félaga
sem fyrst og fremst mið-
aði að því að gera þeim
einstaklingum sem á því
höfðu áhuga kleift að
stunda íþrótt sína, í að verða heild-
stæð hreyfing sem íbúar borgarinnar
almennt ætluðust til að gæfi þeim og
börnum þeirra kost á íþróttaiðkun og
öðru félagsstarfi. Í þeirri kröfu fólst
einnig að ekki skipti máli hvar í borg-
inni fólk byggi, framboðið væri nokk-
uð einsleitt.
Í kjölfar ofangreindrar skýrslu hef-
ur ÍBR unnið út frá þeim skilningi að
íþróttir í borginni séu fyrst og fremst
samfélagsleg þjónusta. Við gerum
ákveðinn greinarmun á barna- og
unglingastarfi og afreksíþróttum,
bæði hvað varðar aðskilinn fjárhag og
fjárveitingar. Styrkir borgarinnar við
íþróttastarfið miðast fyrst og fremst
við barna og unglingastarf, og mætti
því nefna umbun fyrir veitta þjónustu
við íbúana fremur en styrki. Þessi
umbun nemur verulegum fjárhæðum
hvert ár og felst fyrst og fremst í því
að borgin leggur til frítt húsnæði til
íþróttaiðkunar bæði í skólahúsnæði
borgarinnar og íþróttahúsum í eigu
íþróttafélaga og einkafyrirtækja.
Tiltrú borgaryfirvalda á rekstri og
stjórnun íþróttafélaganna var ekki
upp á marga fiska. Það var því lyk-
ilatriði að koma rekstri þeirra í fastari
skorður og auka traust borgarinnar á
félögunum til að þau gætu á trúverð-
ugan hátt tekið þátt í aukinni þjón-
ustu við borgarbúa. Hafist var handa
við gerð íþróttanámskrár, fyrst fyrir
ÍBR og síðan fyrir einstök félög. Í
námskránum er ekki einungis fjallað
um hvernig íþróttaþjálfun skal hátt-
að, heldur felur hún í sér lýsingu á
skipulagi félagsins, félagsstarfi,
stjórnun og meðferð fjármuna.
Íþróttanámskrárnar er
sá grunnur sem félögin
byggja starf sitt á og
eiga að tryggja stöð-
ugleikann í rekstrinum,
óháð þeim mannabreyt-
ingum sem verða kunna
í stjórnum félaganna.
Ljóst er að traust
borgaryfirvalda á
íþróttafélögunum hefur
aukist. Þeim hefur verið
treyst til að reka íþrótta-
skóla innan frístunda-
heimilisins (heilsdags-
skólans). Íþróttaskólinn
hefur verið í sífelldri þróun og ljóst er
að hann er kominn til að vera og í
framtíðinni verður boðið upp á slíkan
íþróttaskóla í öllum grunnskólum
borgarinnar. ÍBR hefur hvatt félögin
til að auka tengsl sín við grunn-
skólana með aukinni kynningu til
barnanna á íþróttum og íþróttastarfi .
Bandalagið hefur styrkt ýmis verk-
efni félaganna sem horfa til nýbreytni
í þjálfun og félagsstarfi. Ennfremur
höfum við styrkt kynningarátök og
skólamót í hinum ýmsu íþróttagrein-
um. Má þar nefna blak, frjálsar
íþróttir, golf, hestaíþróttir, körfu-
knattleik, knattspyrnu, skíði og nú
síðast handknattleik.
Þótt gerður sé greinarmunur á af-
reksíþróttum og barna- og unglinga-
starfi, getur hvorugt án hins verið.
Okkur þótti því kjörið verkefni að
nýta þá miklu athygli sem landsliðið í
handknattleik nýtur hjá börnunum í
stórkeppni sem Evrópumeist-
aramótið er. Því kom fram hugmynd
að því átaksverkefni, sem nú er hafið
hjá íþróttafélögunum og í skólum
borgarinnar.
Í fyrsta lagi veita íþróttafélögin
nýjum iðkendum í handknattleik fríar
æfingar í einn mánuð. Við skorum á
foreldra þeirra barna sem ekki hafa
fundið sér leið inn í íþróttastarfið að
hvetja þau til að nýta sér þetta tilboð.
Það er að bera í bakkafullan lækinn
að nefna forvarnargildi íþróttanna.
Hins vegar kom enn á ný fram rök-
stuðingur fyrir því í nýlegri könnun
Rannsóknar og greiningar. Þar kom
einnig fram að hópurinn sem börnin
og unglingar eru í hefur afgerandi
áhrif á neyslu, hvort sem er á tóbaki,
víni eða vímuefnum. Það er því ekki
einungis vegna íþróttaiðkunarinnar
sjálfrar að barnið þitt mun síður leið-
ast út í neyslu vímugjafa heldur eru
enn minni líkur á því vegna áhrifa
hópsins sem það er hluti af.
Í annan stað er gert átak í að end-
urvekja skólamótin í Reykjavík. Farið
verður hægt af stað með keppni á
milli skóla, en í framtíðinni mætti sjá
fyrir sér forkeppni innan skóla og
skólahverfis og síðan lokakeppni milli
skólahverfa.
Ekki verður annað sagt en að þess-
ir tveir fyrstu þættir hafi farið vel af
stað. Á síðustu tveim vikum hafa 400
nýir iðkendur komið til handknatt-
leiksæfinga hjá íþróttafélögunum,
flestir að sjálfsögðu í yngstu aldurs-
hópum, en einnig upp í 14-15 ára ung-
linga, sem er sérstakt ánægjuefni.
Skólamótið fór fram um helgina og
þátttakan var gífurleg. Um 600 börn
af um 3000 í 5. og 6. bekk grunnskól-
ans í borginni komu til leiks og var
það langt umfram áætlanir. Það var
greinilega mikil upplifun og ánægja
hjá unga fólkinu.
Í þriðja lagi er unnið að gerð bækl-
ings um einfaldari leik fyrir byrj-
endur í handknattleik, þar sem minni
áhersla er lögð á reglurnar og meiri á
leikinn og skemmtunina. Miðað er við
færri leikmenn í hverju liði. Mein-
ingin er að leikurinn henti betur yngri
og minni hópum og í íþróttakennslu í
grunnskólunum. Vænti ég þess að
kynning á þessum leik hefjist í haust
að loknum Ólympíuleikunum.
Í umboði
íþróttafélaganna
Björn H. Jóhannesson skrifar
um handbolta ’Í fyrsta lagi veitaíþróttafélögin nýjum
iðkendum í handknatt-
leik fríar æfingar í einn
mánuð.‘
Björn H. Jóhannesson
Höfundur er varaformaður ÍBR.
NÝ áform Landsvirkjunar, með
hjálp umhverfisráðherra, um hækk-
un á stíflu við Laxárvirkjun eru var-
hugaverð. Efri hluti Laxár þar sem
stíflan er og fyrirhuguð stækkun nær
til er rómaðasta silungssvæði Ís-
lands. Til upprifjunar
vildi Landsvirkjun fyr-
ir um 35 árum reisa
risastíflu í Laxárdal
með hörmulegum af-
leiðingum fyrir lífríkið
í Laxá. Heimamenn
neyddust þá til að beita
dínamíti til að verjast
þeim brjálæðislegu
hugmyndum. Nú vill
Landsvirkjun aftur
stífla á nákvæmlega
sama stað þótt um-
fangið sé minna (en þó
10–12 m). Kannski tel-
ur Landsvirkjun að nú séu meiri lík-
ur til þess að ná fram markmiðum
sínum fyrst margir helstu andstæð-
ingar hennar í Laxárdeilunni forðum
eru fallnir frá og bændum við Laxá
fækkað nokkuð?
Ástæða þess að Landsvirkjun vill
stækka stífluna við Laxárvirkjun nú
er að þeirra sögn rekstrarlegs eðlis.
Með því að hækka núverandi stíflu
verður slit, m.a. vegna sandburðar, á
vélum og tækjum minna og virkjunin
hagkvæmari fyrir vikið skv. Lands-
virkjun. Þá vakna augljósar spurn-
ingar sem eru alger forsenda þess að
umræðan fari yfirhöfuð af stað: Hver
er afkoma Laxárvirkjunar nú og
hvernig mun hún breytast gangi
áformin eftir? Er tap á rekstri virkj-
unarinnar í dag? Um þetta hefur
Landsvirkjun ekkert fjallað og neit-
að að gefa upplýsingar um þegar eft-
ir þeim hefur verið leitað. Þetta er
ekki prentvilla, það hef-
ur ekki einn tölustafur
verið opinberaður um
afkomu Laxárvirkjunar
í aðdraganda þessa
máls. Samt er opinbert
meginmarkmið fram-
kvæmdarinnar og rétt-
læting Landsvirkjunar
byggð á þessum for-
sendum, þ.e. rekstri og
afkomu þessarar virkj-
unar. Það segir sig
sjálft að almennings-
félagið Landsvirkjun
getur ekki komist upp
með að fjalla með almennum orðum
um að afkoma Laxárvirkjunar sé
óviðunandi eins og sakir standa án
þess að upplýsa um afkomutölurnar
svart á hvítu. Landsvirkjun hefur
fjallað um fyrrnefndan sandburð í
Laxá. Er þar mjög talað í hálf-
kveðnum vísum. Sandburður í Laxá
er margra alda gamalt fyrirbæri og
ekkert í hendi um að hann hafi auk-
ist undangengin ár. Áform Lands-
virkjunar kalla á stórfellda sand-
flutninga úr stækkaðri stíflu, hvað
kostar hann, hvert á að flytja sand-
inn? Hver verða umhverfisáhrifin af
slíkri haugsetningu? Slíkum spurn-
ingum hefur Landsvirkjun ekki svar-
að.
Undirritaður er mótfallinn stækk-
unaráformum Landsvirkjunar í
Laxá, þar sem er að finna auðugasta
lífríki í straumvatni á Íslandi. Úr því
sem komið er er eina vitið fyrir
Landsvirkjun að hverfa frá fyrirhug-
aðri stækkun Laxárvirkjunar og
skoða frekar aðra möguleika til orku-
framleiðslu. T.d. eru ýmsir mögu-
leikar til frekari nýtingar á jarð-
varma í Suður-Þingeyjarsýslu. Með
áformum um stækkun á Lax-
árvirkjun nú er verið að rjúfa þá sátt
sem náðist í kjölfar Laxárdeilunnar
árið 1970 auk þess sem orðspor
Landsvirkjunar mun stórlega veikj-
ast.
Ný Laxárdeila
Valdimar Halldórsson skrifar
um Laxárvirkjun
Valdimar Halldórsson
’Úr því sem komið er ereina vitið fyrir Lands-
virkjun að hverfa frá
fyrirhugaðri stækkun
Laxárvirkjunar og
skoða frekar aðra
möguleika til orkufram-
leiðslu. ‘
Höfundur er viðskiptafræðingur og
Laxárunnandi.
Í TILEFNI 75 ára
afmælis Varðar, félags
ungra sjálfstæðismanna
á Akureyri, er vert að
kynna stefnu félagsins í
landbúnaðarmálum.
Ísland er enn frjálst
undan óstjórn skrif-
finnskubáknsins suður í
Evrópu og verður svo
vonandi um ókomna tíð.
Við eigum ennþá frekar að haga okk-
ur í samræmi við að 21. öldin er geng-
in í garð, og endurtaka ekki mistök
sögunnar að láta eina stétt frumfram-
leiðslumanna ráða hér lögum og lof-
um í krafti kverkataks þess sem þeir
hafa náð vegna skorts á árvekni okk-
ar. Menn eru tilbúnir að hlaupa upp
til handa og fóta og láta gífuryrði falla
þegar umræðan snýst um eftirlaun
þingmanna en þegar kemur að því að
tryggja sér heilbrigt viðhorf án þess
að blindast af fortíðarhyggju líkt og
menn þykjast sjá skína í gegn í háð-
skrifum nóbelsskáldsins um aumingj-
ann Bjart.
Eyðum ríkisframlögum, styrkjum
og höftum úr landbúnaði, gerum
rekstur arðbæran, hagkvæman og
frjálsan í krafti þess. Opnum dyrnar
fyrir framtíð í landbúnaði. Það þarf að
skapa frelsi í vali fyrir neytendur án
afskipta ríkisvaldsins.
Þessu þarf að breyta, þjóðin á
kröfu á því að þurfa ekki að greiða
margoft fyrir sama hlutinn. Þetta
breytist í sjávarútvegnum með nið-
urfellingu sjómannaafsláttarins en
virðist aukast, alltént standa í stað í
landbúnaði.
Það verður að blása á þær gagn-
rýnisraddir sem gætu haldið fram því
að með holskeflu erlendra afurða
yrðu þær íslensku undir í baráttunni,
við teljum að ekki sé hætta á því að ís-
lenskar landbúnaðarafurðir hverfi út
af markaði ef þetta verður, heldur að
afurðir íslenskra bænda verði eftir
sem áður burðarstólpi í neyslu land-
ans. Það verður ekki gengið framhjá
afurðum sem auðsýnilega ættu að
hafa meiri gæði en sambærilegar
vörur frá Evrópu.
Úrlausnin er kostnaðarsöm, en á
ekki að kosta þjóðarbúið meira til
lengri tíma litið en núverandi kerfi.
Hið sanna íhald
Guðmundur Egill
Erlendsson og Víðir
Guðmundsson skrifa
um stjórnmál
Víðir
Guðmundsson
Guðmundur Egill
Erlendsson
Á SUNNUDAGINN birtist frétt
á forsíðu Morgunblaðsins um nið-
urstöður rannsóknar virtra ís-
lenskra geðlækna þar sem í ljós
kom að aukin notkun
nýrra geðlyfja hefði
ekki haft áhrif á lýð-
heilsu í landinu.
Áhrifaleysi lyfjanna
kom fram í því að þau
virtust ekki hafa
bjargað mannslífum,
komið í veg fyrir inn-
lagnir á sjúkrahús né
hindrað örorku. Af
þessu mætti ætla að
mikil notkun lyfjanna
á Íslandi væri byggð
á fölskum forsendum
og að þeir læknar
sem gefa þessi lyf séu
fúskarar í faginu – að íslenskur al-
menningur sem viðtakandi lyfjanna
hafi verið hafður að fífli svo ekki sé
talað um ríkiskassann, sem hefur
borgað fyrir ósómann.
Er lýðheilsa eini
mælikvarðinn?
Ég ætla mér alls ekki að mótmæla
niðurstöðum rannsóknarinnar. Þær
eru áreiðanlega réttar svo langt
sem þær ná enda góðir menn sem
að þeim standa. Spurningin er að-
eins hvað orðið „lýðheilsa“ þýðir og
hvort hún sé eini mælikvarðinn á
notkun og gæði viðkomandi lyfja.
Svarið við þeirri spurningu verður
þeim mun mikilvægara í því ljósi
að mikil notkun „nýju geðdeyfð-
arlyfjanna“, sem stundum hafa líka
verið kölluð „gleðipillur“ í niðrandi
skyni, hefur oft verið hrakyrt í fjöl-
miðlum á undanförnum árum og
talað um oflækningar og sjúkdóms-
væðingu í því sambandi.
Ég vil fyrst segja það að nið-
urstöður rannsóknarinnar koma
mér alls ekki á óvart. Ég hef
stundað lækningar í um 30 ár og á
þeim tíma haft þúsundir skjólstæð-
inga. Á síðustu árum hef ég átt því
láni að fagna að geta hjálpað mörg-
um þeim sem til mín leita með verk
í sálinni með því að gefa þeim lyf
til að lina verkinn. Þessi lyf þolast
yfirleitt vel og hafa tiltölulega fáar
aukaverkanir. Fólkið sem fær lyfin
er sjálft besti dómarinn um verkun
þeirra – alveg eins og annarra
verkjalyfja. Þetta fólk er að jafnaði
ekki alvarlega veikt –
annars hefði ég sent
það til geðlæknis – það
þarfnast ekki inn-
lagnar né er það lík-
legt til að verða ör-
yrkjar, – hvað þá að
það sé í lífshættu.
Ekki frekar en flestir
þeir sem til mín leita
með annars konar
verki; höfuðverk,
vöðvabólgur eða maga-
pínu. Öllu því fólki
reyni ég líka að lið-
sinna án þess að velta
því fyrir mér hvort
störf mín hafi mælanleg áhrif á lýð-
heilsu eða langlífi. Raunar veit ég
ekki til þess með vissu að ég hafi –
eftir öll þessi ár sem læknir! –
nokkurn tímann bjargað mannslífi
né að nein verk mín hafi mælst á
kvarða um bætta lýðheilsu. Ég hef
þó stundum reynt að ímynda mér
að ég væri að hjálpa fólki til að
skrönglast betur í gegnum þetta líf
án þess að því liði allt of illa og hef
reynt að réttlæta störf mín með
því.
Lyf við verk í sálinni
Fólkið sem fær nýju geðlyfin hjá
mér er með verk einhvers staðar í
sálinni. Oft hefur það þurft að þola
ýmiss konar mótlæti; sorg, sjúk-
dóma, hjónaskilnað, fjármála-
kreppu, starfsmissi o.s.frv. Aðrir
eru einfaldlega svo ofurviðkvæmir í
eðli sínu að lífið sjálft verður þeim
erfitt. Þetta fólk ber sig vel, er
brosandi og sinnir sínu. Venjulega
sést ekki á því að neitt sé að. Það
þykir heldur ekki mannalegt að
bera sig illa, aðspurð segjum við öll
alltaf „allt gott“. Á bak við fínustu
framkomu getur samt leynst sál-
arverkur. Það er næstum bara við
komu til læknisins, sem fólk má
Um sálarverki
og lýðheilsu
Árni Tómas Ragnarsson
skrifar um notkun
nýrra geðlyfja
Árni Tómas
Ragnarsson