Vísir - 02.04.1981, Blaðsíða 8

8
VÍSIR
Fimmtudagur 2. april, 1981.
VlSIR
Utgefandi: Reykjaprent h.f.
Ritstjóri: Ellert B. Schram.
Fréttastjóri: Sæmundur Guðvinsson. Fréttastjóri erlendra frétta:
Guðmundur Pétursson. Blaðamenn: Axel Ammendrup, Arni Sigfússon,
Fríða Astvaldsdóttir, Gylfi Kristjánsson, Herbert Guðmundsson, lllugi
Jökulsson, Jóhanna Sigþórsdóttir, Kristin Þorsteinsdóttir, Páll Magnús-
son, Sigurjón Valdimarsson, Sveinn Guðjónsson, Þórunn Gestsdóttir.
Blaðamaðurá Akureyri: Gisli Sigurgeirsson. Iþróttir: Kjartan L. Páls-
son, Sigmundur O. Steinarsson. Ljósmyndir: Emil Þór Sigurðsson,
Gunnar V. Andrésson. Otlitsteiknun: Gunnar Trausti Guðbjörnsson,
Magnús Olafsson. Safnvörður: Eiríkur Jónsson.
Auglýsingastjóri: Páll Stefánsson.
Dreifingarstióri: Sigurður R. Pétursson.
Ritstjórn: Síðumúla 14, simi 86611, 7 línur.
Auglýsingar og skrifstofur: Síðumúla 8. Símar 86611 og 82260.
Afgreiösla: Stakkholti 2-4, sfmi 86611.
Áskriftargjald kr. 70 á mánuði innanlands og verð i lausasölu 4 krónur
eintakið.
Visir er prentaður í Blaðaprenti, Síðumúla 14.
Drengskaparloforðið
En aðalatriðið i þessu máli öllu er auðvitað þaðao
þegar nuverandi rikisstjórn var mynduð náði Alþýðu
bandalagið ekki fram sinum stefnumiðum að því er
varðar herstöðina. Þess vegna var og á að vera ríkj-
andi á niilli stjórnarflokkanna drengskaparsamkomu-
lag um „status quo“, eða óbrcvtl ásland í herstöð-
inni. Það þýðir vitaskuld ekki það að unnt sé að koma
i veg fyrir að bandariska hernámsliðið lagfæri þau
ntannvirki sem jrað er með þarna suðurfrá eða endur-
nýji tæki að einhverjum hætti, en þelta drengskapar-
samkomulag er í raun og veru meginforsenda sljórn-
arinnar. Þegar ríkisstjórnin var mynduð var undirrit-
að samkomulag milli flokkanna jrar sem kemur fram
að ef „ágreiningsmál komi upp í rikissljórninni liafi
liver stjórnaraðili neitunarvald ef liann vill beila því“.
Hér er um að ræða algerlega afdráttarlaust ákvæði
þannig að staða okkar í þessum efnum á að vera
nægilega sterk til þess að koma i veg fyrir það að
^bandaríska hernum liðist að auka hemaðarumsvif
keflavíkurflugvelli.
Eftir að Ölafur Jóhannesson
utanríkisráðherra lét þess getið
að honum væri ekki kunnugt um
neinn leynisamning um stjórnar-
samstarfið vakti það strax tor-
tryggni og spurningar. Var slíkur
leynisamningur til, sem bindur
hendur utanríkisráðherra í utan-
ríkis og öryggismálum? Hafði
verið samið sérstaklega um
vinnubrögð eða valdsvið sem
ekki haf ði verið gert heyrinkunn-
ugt?
Þegar þessar spurningar voru
bornar upp á alþingi, vörðust
ráðherrar allra frétta. Forsætis-
raðherra vék sér undan spurn-
ingunni, Svavar Gestsson sagði
„aðá þessari stundu" hefði hann
engu við orð forsætisráðherra að
bæta ,,að sinni". Pálmi Jónsson
sagði ,,að engar sérreglur um
framkvæmdir á Keflavíkurflug-
velli væru til, né um aðra þætti
utanríkismála, samþykktar af
ríkisstjórninni." Steingrímur
Hermannsson sagðist „ekki hafa
staðið að neinu samkomulagi
sem aðrir ráðherrar vissu ekki
um, en ríkisstjórnin hafi hins-
vegar sett sér starfsreglur, m.a.
um þingrofsréttinn, þó ekki á
þann veg að þær skerði rétt eða
skyldur einstakra ráðherra".
Enginn nefndi skriflegan samn-
ing.
Ekki höfðu þessar umræður
fyrr farið fram, en varaþing-
maður Framsóknarf lokksins
upplýsti, að til væri skriflegur
samningur, sem hefði áhrif á
ákvarðanir í utanríkis- og
varnarmálum.
Stóra bomban sprakk þó fyrst
þegar upplýst var, að í fréttabréf i
Alþýðubandalagsins staðfesti
Svavar Gestsson að slíkur
samningur væri fyrir hendi.
í því bréfi segir Svavar að á
milli stjórnarf lokkanna ríki
drengskaparsamkomulag um
„statusquo" eða óbreytt ástand í
herstöðinni. Síðan segir Svavar:
„Þegar ríkisstjórnin var mynduð
var undirritað samkomulag milli
flokkanna þar sem kemur fram
að ef ágreiningsmál komi upp í
ríkisstjórninni hafi hver
stjórnaraðili neitunarvald. ef
hann vill beita því".
Túlkun formanns Alþýðu-
bandalagsins á þessum samningi
er ótvíræð. Hann gerir Alþýðu-
bandalaginu kleift að koma í veg
fyrir, „að bandaríska hernum
liðist að auka hernaðarumsvif á
Keflavíkurflugvelli". Þar liggi
drengskapur við.
Þessi ályktun er athyglisverð í
meira lagi í Ijósi þeirra ummæla,
sem bæði Pálmi Jónsson og
Steingrímur Hermannsson hafa
látið falla, svo ekki sé talað um
utanríkisráðherra sjálfan.
Ef það er rétt að gef ið haf i ver-
ið drengskaparloforð um status
quo varðandi varnarmálin, þá er
það auðvitað sérregla, sérstakt
samkomulag, sem öðrum ráð-
herrum hlýtur að vera kunnugt
um. Annaðhvort hafa þeir hrein-
lega samið af sér, ellegar talað
gegn betri vitund, þegar þeir
svöruðu fyrirspurnum um málið
á alþinqi.
í sjálf u sér getur það verið um-
deilánlegt hvort auka eigi
varnarumsvif hér á landi og það
skal ósagt látið hvort byggingar
flugskýla, olíutanka eða flug-
stöðvar skuli eiga sér stað eða
ekki. Það er ekki kjarni málsins,
heldur hitt hvort framsóknar- og
sjálfstæðisráðherrarnir hafi af-
salað sér valdi til að taka um það
ákvörðun og lagt drengskap sinn
að veði.
Ef Alþýðubandalagið hefur
fengið úrslitavald til að marka
stefnu og hafa áhrif í varnar- og
öryggismálum, þá er það stór-
mál. Algjört stórmál.
í augum sjálfstæðismanna
hefur það verið grundvallar-
atriði, einn af hornsteinum
þeirra stjórnmálabaráttu, að Al-
þýðubandalaginu, andstæðingum
Atlantshafsbandalagsins og and-
mælendum frjálsra þjóða, yrði
haldið utan við utanríkis- og
varnarmál.
Nú er það að koma í Ijós að
drengskapur nokkurra sjálf-
stæðismanna er hafður f skiptum
fyrir afsal á þessari stefnu.
Hvernig má það gerast?
'' ÁT 'siyn 'g uni' 's íáíVu' m d n n Um"]
Hin sifelldu rikisafskipti af at-
vinnustarfsemi i landinu og
pólitisk hrossakaup með fjár-
magn samhliða byggðastefn-
unni svokölluðu hafa ýtt undir
sérstæða afstööu landsmanna til
atvinnureksturs og fyrirtækja-
stofnunar. Það þykir sjálfsagt
aö flækja rikiö einhvern veginn
inn i atvinnureksturinn, þvi
menn hafa þá trú aö enn reyni
stjórnmáiamenn hvaö þeir geta
til þess að láta ekki þau fyrir-
tæki fara á hausinn, sem þeir
hafa komið á rikisspenann.
Stórkostleg dæmisaga.
Ég las stórkostlega dæmisögu
um þennan hugsunarhátt I
landsmálablaði fyrir skömmu. I
kaupstað úti á landi er verið aö
byggja hús, sem i á aö vera
þjónustustarfsemi við ferða
menn. Fyrirtækið bætir úr
brýnni þörf á staðnum.
Aöstandendur þess eru búnir að
, slá tvo opinbera sjóði um nær
milljón króna (tæplega 100
milljónir gamalla króna). Sá
galli er þó á, að sögn blaösins,
að ekki er hægt að fá þetta ríkis-
fé til notkunar nema hlutafé sé
lagt fram á móti. Þar stendur
hnifurinn i kúnni. Allir vita að
gróöi af fyrirtækjum er ákaf-
lega illa séður af opinberum
valdsmönnum I þessu þjóðfélagí
Ef ekki næst til hans meö
sköttum er reynt að draga hann
I sameiginlega hit með ein-
hverjum öðrum ráðum, svo sem
einhverjum sjóðum fyrir at-
vinnugreinarnar. Hlutafé fæst
þvi ekkert.
Nú eru góð ráð dýr fyrir þessa
vini okkar úti á landi. En þeir
deyja ekki ráöalausir, guöi sé
lof. Þeir hafa nefnilega fundið út
að þaö eru til fleiri opinberir
sjóðir. Einn þeirra ætla þeir nú
að slá fyrir hlutafénu. Lánið
ætla heimamenn aö nota til þess
að kaupa hlutabréf og verða
þannig skráðir eigendur aö
Magnús Bjarnfreðs-
son gerir hin sifelldu
rikisafskipti af at-
vinnustarfsemi að um-
talsefni og nefnir dæmi
um þann hugsunarhátt.
Afleiðingin, segir
Magnús, verður sú, að
rikið vasast beint og
óbeint i atvinnurekstri
um allt land.
stórum hluta að fyrirtækinu. Og
þeir eru stórhuga I slættinum.
Þeir vilja slá þennan þriöja sjóð
um þrefalt meira en hina, eða
þrjár milljónir, svo unnt sé að
kaupa verulegt magn af hluta-
bréfum! Einhver tregöa er
samt vist gegn þvi aö þeir fái
þetta lán. Einn af þingmönnum
viðkomandi kjördæmis er I
stjórn sjóösins, sem nú á að slá,
og hann segir i viðtali við
byggðarblaðið aö róðurinn geti
orðið dálitið þungur, þvi upp-
hæöin, sem fram á er farið, sé
svo skolli há. Við aðferðina sér
hann ekkert athugavert.
Ég ætla hvorki að nefna stað-
inn né þingmanninn. Ég sleppi
þvi einfaldlega vegna þess að
það væri ekki sanngjarnt.
Þessir menn gera ekkert annað
en beina pólitisku fyrirgreiðsl-
unni inn á pinulitið nýja braut.
Þetta er útgerðarstaður og þeir
þekkja mæta vel opinbera fyrir-
greiðslu I sambandi við sjávar-
útveginn og þá um leið, að það
sem þeir eru aö brasa er hreint
smotteri i samanburði við það,
sem gert hefur verið hringinn i
kringum landiö.
Atvinnustefna i hnot-
skurn?
Mér er nær að halda að þetta
dæmi, sem ég hefi gert að um-
ræðuefni sé islensk atvinnu-
stefna annó 1981. i hnotskurn.
Menn hafa ótrú á þvi að leggja
fjármuni i atvinnufyrirtæki.
Það er orðin skylda rikisvalds-
ins að sjá til þess að alls staðar
sé vinna, sem hægt er að puða
viö, hvort sem nokkur skynsemi
er samhliða henni eða ekki. Ef
misbrestur veröur á þessu er
hlaupiö undir pilsið á stóru
mömmu, rikisvaldinu, og æpt og
veinaö þangað til úr hefur veriö ,
bætt. Til þess aö halda vitleys-
unni gangandi þarf svo sifellt
meiri skattlagningu á þau fyrir-
tæki, sem gætu boriö sig. Afleið-
ingin veröur að þeim fækkar i
sifellt og rikið vasast beint og
óbeint I atvinnurekstri um allt
land. Þótt einhverjir einstak-
lingar séu látnir halda að þeir
eigi fyrirtækin er rikisfjár-
magnið i þeim svo mikið að þau
væru þjóðareign, ef rétt mat
færi fram.
Vinjar i eyðimörk?
Það kemur manni þvi fyrir
sjónir eins og vinjar i eyðimörk,
þegar fréttist að einstaklingar
ætli aö safna hlutafé til þess að
reisa stórt atvinnufyrirtæki, án
þess að riksvaldið eigi þar
meirihluta. Þarna á ég viö þá
menn sem nú beita sér fyrir
stofnun brotajárnsbræðslu, og
raunar lika sunnlendingana
sem safna hlutafé vegna
hugsanlegrar steinullarverk-
smiðju. Einkum finnst mér þó
framtak brotajárnsmanna lofs-
vert. Þeir gera sér grein fyrir að
erfitt muni að telja fólk á að
leggja fé sitt i atvinnufyrirtæki
á meöan arðbær atvinnurekstur
er talinn af hinu illa i landinu, og
þess vegna bjóða þeir fólki aö
verötryggja framlagiö þar til
séð verður hvað gerist. Vonandi
hafa þeir erindi sem erfiði og
sanna að enn sé til fólk sem vill
láta fjármuni sina I iðnrekstur,
þrátt fyrir fjandskap rikisvalds-
ins i garð hans um áratuga-
skeið.
Þeir ætla sér aö byggja upp
sitt fyrirtæki þar sem hag-
kvæmast verður að reka þaö, en
ekki að stunda atvinnubóta-
vinnu. Þess vegna er hæpið að
þeir geti fengið nokkurn sjóð til
þess aö lána mönnum fyrir
hlutafénu.
Magnús Bjarnfreðsson.