Lesbók Morgunblaðsins - 20.01.2001, Page 3

Lesbók Morgunblaðsins - 20.01.2001, Page 3
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 20. JANÚAR 2001 3 Þ AÐ ER margt mannanna bölið hugsaði ég sumarið 1999 þeg- ar ég las í dönskum og ensk- um dagblöðum að fólk ætti sí- fellt í meiri vanda með sumarfríin sín. Það var kvíðið vegna þess að það komst ekki í vinnuna, þurfti að vera í mikilli nánd við fjölskylduna og glíma við aðstæður sem voru ekki algengar s.s. í úti- legum eða sumarhúsum. Þá var vandi ann- arra fjölskyldumeðlima ekki minni því þeir þurftu að þjást í ferðalögum með foreldr- um eða mökum svo aðeins eitt væri tekið. Virtist sem sálfræðingar væru þar með búnir að finna nýtt verkefni sem brýnt var að takast á við. Meðferð virtist augljós, en fyrir þá sem ekki gátu gefið sér tíma til slíks þá var til augljósari kostur. Sleppa fríinu eða sjá til þess að hver og einn fjölskyldumeðlimur færi í eigið frí og yrði þar með ekki fyrir þessari óþægilegu nánd. Síðastliðið sumar heyrði ég svo óm þess- arar umræðu hér heima. Þó tók steininn úr þegar ég heyrði virtan fjölmiðlasálfræð- ing taka málið upp í morgunþætti skömmu fyrir jólahátíðir. Hann var að vara fólk við streitunni er tengdist jólahaldinu. Þar voru tekin dæmi um hættur. Nefndir voru árekstrar við börn vegna vökutíma, fjöl- skylduboð eða langar samvistir fjölskyld- unnar sem og samfélag við aðra ættingja. Nú fór gamanið að kárna. Mér leist sér- lega illa á málið enda þá búinn að vera í verkfalli í nokkrar vikur. Augljóst var að ástæða var til að hafa verulegar áhyggjur af fjölskyldunni. Þá lá í loftinu að páskafrí- ið gæti orðið vandamál. Fleiri vandamálaumræður af þessu tagi hafa oftar en einu sinni heyrst m.a. í inn- hringiþáttum þar sem verið er að ræða um uppeldismál. Þar heyrir maður foreldri kvarta í öngum sínum yfir einhverju sem vel hefði mátt leysa með því að taka á vandanum fremur en að leyfa honum að þróast. Þannig sagði maður nokkur um barn sem hann þekkti að það væri ekkert að því sem ekki mætti leysa með því að foreldrarnir höguðu sér eins og fólk og keyptu sig ekki endalaust frá frekjunni í því. Og það er reyndar rétt. Það er m.a. mik- ilvægt að sýna festu við sælgætishillur stórmarkaða, – sem eru oftar en ekki hjá kössunum (en biðraðirnar þar eru mörg- um foreldrum erfiðar). Til lengri tíma gæti það orðið til þess að frekjuköstin héldu ekki áfram fram á táningsár eða yfir í framtíðarsambönd smábarnsins. Orðið vandamál er þó vandamál út af fyrir sig. Í svona umræðu er það nefnilega þýðing á útlenda orðinu „problem“, sem hreint ekki er alltaf vandamál heldur oftar en ekki úrlausnarefni. Ef við horfum á „problemið“ sem vandamál þá er það verra viðureignar en ef það er verkefni eða úrlausnarefni. Þannig gleymum við oft að skoða orsak- ir vandans og snúum málum á hvolf. Ef ég er í útilegu þá má vera að veðrið sé ekki eins og á Mallorca. Ef ég nú rennblotna þá er einfalt að kenna um rigningunni. Lík- legra er þó að ég hafi verið illa búinn... Ofan á allt annað koma svo tilhneigingar til að finna afsakanir til að skjóta sér und- an því sem er raunverulega úrlausnar- efnið. Það er jafnan einfaldara en að taka á málunum og reyna svo að sýna þá forsjálni að láta vandamálið eða úrlausnarefnið ekki skáka sér. Mér hefur reyndar oftast fundist sér- stakt hvernig Íslendingar nálgast vanda- mál. Þau eru oft ekkert mál. Smáatriðin þvælast ekkert of oft fyrir okkur. Það er ekki svo í mörgum nágrannalöndum okk- ar. Þvert á móti. Víða erlendis verða auka- atriði að stórmálum. Dæmi af þessu tagi er ævintýri Skand- ínava sem voru hér á fundi að haustlagi fyrir um áratug. Meðal þess sem fylgdi í ferðinni var rútuferð og skoða átti Þing- völl, Gullfoss og fleira. Búið var að panta rútu og allir voru fullir tilhlökkunar. Nú rann upp ferðadagurinn með þessu líka roki, snjókomu og verulegum leiðindum. Þegar ég kom í morgunmat þá sat þar hnípinn hópur sem kveið deginum. Dag- skráin hafði verið ákveðin árinu áður og engum þeirra datt í hug að henni yrði hnikað. Slíkt tíðkast ekki. Sumir sögðu leiðir að líklega væri best að sleppa ferð- inni. Rútufyrirtækið var á öðru máli. Ekki kæmi til greina að fara í þessu veðri. För- um bara á morgun var sagt. Daginn eftir var farið í skafheiðu og fögru veðri. Ferðin var ógleymanleg en þó kom gestunum mest á óvart að ekki var neitt sjálfsagðara en að fresta ferðinni. Þeir voru ekki eins vanir því og við að laga okkur að veðrinu. Svona viðmóti mætir maður ekki hvar sem er. Það kom mér því á óvart þegar ég var staddur í Suður-Frakklandi við Mið- jarðarhafið. Þar var ég með hóp íþrótta- fólks og áttu þau að synda í glæsilegri 50 m laug. Við komum á föstudegi og áttum að byrja kl. 8 á laugardagsmorgni. Okkur var sagt að enginn starfsmaður nennti að mæta svo snemma. Við vorum vonsvikin. Hvað var til ráða? spurði ég á ensku. Gjörðu svo vel. Hér er lykillinn, var sagt við okkur. Þið syndið þegar þið viljið. Ekki nennum við að hanga yfir ykkur í sífellu... Þjálfarinn var kátur. Það hafði tekið hann þrjú ár að fá lyklavöld að laug á Ís- landi en það tók fimm mínútur í Frakk- landi – og hann bað ekki einu sinni um þau! Svona kann ég að meta, sem og fólk sem lætur ekki smáatriðin þvælast fyrir sér. Nú má það vel vera að mín fjölskylda þjakist yfir því að hafa mig of mikið heima, vera með mér í sumarbústað o.s.frv. Það er þeirra verkefni því mér finnst það al- gjört æði að vera með þeim – svo ég slangri. Og mér finnast fríin afskaplega góð einmitt til að hitta börnin mín og aðra ættingja þó ekki sé til annars en að spila og borða. Eða þá lesa góða bók og labba með frúnni. Kannski er það viðfangsefni að kenna fólki að stofna ekki til hjúskapar eða fjöl- skyldu ef það er ekki undir það búið að glíma við þau viðfangsefni sem upp koma í návígi sameiginlegra fjármála, uppeldis- mála og hjúskapar. Góð samstarfskona mín segir stundum að það sé merkilegt að það þurfi próf til að keyra bíl á meðan hver sem er geti eignast börn. Það er í sjálfu sér allt í lagi að hafa áhyggjur vegna ým- issa hluta – jóla, páska, sumarleyfa eða annars. En það er líka um að gera að fólk átti sig á þeirri ábyrgð sem það axlar. Sannast sagna er þó líklega best af öllu að vera ekki að hugsa um aðra og velmeg- un annarra, hvort maður sé í stílnum og hvort maður nái upp í staðlana í mynda- tímaritunum. Það besta sem hver og einn gerir er að passa sig, gæta sín og fara eftir því sem hver og einn ætlast til að aðrir fari eftir. Það og að mæta lífinu með brosi. Til að gera það er oft gott að kunna að telja upp að tíu, hundrað eða jafnvel þúsund ef svo ber undir. VANDI FYLGIR VEGSEMD HVERRI RABB M A G N Ú S Þ O R K E L S S O N El Dorado Hvað var El Dorado? Evrópskir landvinn- ingamenn sem eltust við goðsögnina vítt og breitt um Suður- og Mið-Ameríku voru sjaldan sammála um það. Stefán Á. Guð- mundsson fjallar um söguna af gyllta mann- inum. Danskir læknar sem störfuðu á Íslandi á nítjándu öld hafa margir hverjir fengið hin verstu eftirmæli. Jón Ólafur Ísberg segir slík viðhorf hafa verið skiljanleg á sínum tíma en þau lifi enn í bókum þótt ekkert bendi til þess að þau hafi átt við rök að styðjast. LESBOK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING LISTIR 3 . T Ö L U B L A Ð – 7 6 . Á R G A N G U R EFNI FORSÍÐUMYNDIN Ís á Rauðavatni. Ljósmynd: Ragnar Axelsson. BENEDIKT GRÖNDAL ALDAMÓT (BROT) Við kjöftum um rafmagn og kjöftum um fossa og krónunum fleygjum í sjávarins hyl; þá er þó betra að kjafta um kossa og kyssa svo fast að við finnum þó til; því hitt gefur ekkert í höndina aðra þó hjálpi það fólkinu ögn til að þvaðra; en hitt gefur indæla ánægjustund sem eilífa sólin með gullið í mund. Hvað verður nú þegar hún kemur loksins, hún, þessi nýja og síþráða öld? Finnur nú enginn til fjárlagaroksins og fjúksins af krónunum landsins með völd? Þjóðin er sofnuð og vill ekki vinna, „verkstæðin“ bíða hér stúlknanna sinna en bóndinn er eftir og einn við sitt hey og ekkert á bæ nema kettir og grey! Vér fjárlögin höfum en fáum ei ráðið fénu sem sjálft hefur landið oss veitt: Getum vér stjórnað? Og stöndumst vér háðið stöðugt í oss sem af öðrum er hreytt? Hvar er sú framtíð sem fyrir oss vakti þá fjandskap og öfund vor þjóðhátíð hrakti og Kristján á Þingvallaklettunum stóð með konungahjarta og Skjöldungablóð? Benedikt Gröndal (1826–1907) var að margra mati rómantískast íslenskra skálda, að minnsta kosti var hann einn ötulasti málsvari rómantíkurinnar hér á landi. Gröndal orti margar meinyrtar samtímaádeilur eins og hér. Frjálslyndis- stefnan hafði áhrif á talsmenn þess að vistarskyldan yrði lögð niður hér á landi seint á 19. öld. Sigurgeir Guðjónsson rekur umræður um atvinnufrelsi á Íslandi 1888 til 1893. Þrjár sýningar verða opnaðar í Listasafni Íslands í dag. Tvær sýninganna hafa að geyma verk í eigu safnsins, Glerregn eftir Rúrí og úrval af verkum Jóns Stefánssonar. Í sölunum á efri hæðinni verður síðan opnuð yfirlitssýning á verkum þýska myndlistarmannsins Ger- hards Richter. Súsanna Svavarsdóttir kynnti sér sýningarnar og ræddi við for- stöðumann safnsins, Ólaf Kvaran.

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.