Lesbók Morgunblaðsins - 16.06.2001, Blaðsíða 15

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 16. JÚNÍ 2001 15
MYNDLIST
Árbæjarsafn: Saga Reykjavíkur – frá
býli til borgar. Til 31.8. Sýningin er í
húsinu Lækjargötu 4. Saga borgar-
innar er rakin frá landnámi til nú-
tímans. Handverksfólk er í húsum
safnsins flesta daga.
Árnastofnun: Handritasýning opin
11–16 mánudaga–laugardaga. Til
25.8.
Byggðasafn Hafnarfjarðar: Blóðug
vígaferli og götulíf víkinganna í York.
Til 1.10.
Fella- og Hólakirkja: Sigríður Jó-
hannsdóttir og Leifur Breiðfjörð. Til
8.7.
Galleri@hlemmur.is: Birgir Snæ-
björn Birgisson. Til 17.6.
Gallerí Reykjavík: Olga Pálsdóttir.
Til 30.6.
Gallerí Sævars Karls: Bragi Ásgeirs-
son. Til 26.6.
Gerðuberg: Ljósmyndasýning grunn-
skólanema. Til 17.8.
Hafnarborg: Werner Möll og Andr-
eas Green. Til 2.7.
Hallgrímskirkja: Valgarður Gunnars-
son. Til 31.8.
Handverk og hönnun: Djásn og dýrð-
leg sjöl. Til 8. júlí.
Hulduhólar, Mosfellsbæ: Steinunn
Marteinsdóttir. Til 24.6.
i8, Klapparstíg 33: Hrafnkell Sig-
urðsson. Til 16.6.
Íslensk grafík: Valgerður Björnsdótt-
ir. Til 17.6.
Listasafn Akureyrar: Akureyri í
myndlist.Til 29.7.
Listasafn ASÍ: List frá liðinni öld. Til
12.8.
Listasafn Borgarness: Bjarni Þór. Til
18.6.
Listasafn Einars Jónssonar: Opið alla
daga, nema mánudaga, kl. 14–17.
Listasafn Íslands: Andspænis nátt-
úrunni. Til 2.9.
Listasafn Reykjavíkur – Ásmundar-
safn: Þróun í list Ásmundar. Til 10.2.
Listasafn Reykjavíkur – Hafnarhús:
Norskir teiknarar. John Baldessari.
Til 17.6.
Listasafn Reykjavíkur – Kjarvals-
staðir: Flogið yfir Heklu. Miðrými:
Gretar Reynisson. Til 19.8.
Listasafn Sigurjóns Ólafssonar: Hefð
og nýsköpun. Til 30.9.
Listasetrið Kirkjuhvoli Akranesi:
Philippe Ricart. Til 1.7.
Listhús Ófeigs, Skólavörðustíg:
Margrét Magnúsdóttir. Til 23.6.
Ljósmyndasafn Reykjavíkur, Grófar-
húsi.: Franski ljósmyndarinn Henri
Cartier-Bresson. Til 29.7.
MAN-sýningarsalur, Skólavörðustíg
14: Arnar Herbertsson. Til 20.6.
Safn Ásgríms Jónssonar: Þjóðsagna-
myndir Ásgríms. Til 1.9.
Silfurtún, Garðabæ: Skúlptúr á Silf-
urtúni. Til 14.10.
Sjóminjasafn Íslands, Vesturgötu 8,
Hafnarf.: Ásgeir Guðbjartsson. Til
22.7.
Skálholtskirkja: Anna Torfadóttir og
Þorgerður Sigurðardóttir. Til 31.12.
Slunkaríki, Ísafirði: Hjörtur Mar-
teinsson. Til 1.7.
Stöðlakot: Kristín Schmidhauser
Jónsdóttir. Til 24.6.
Þjóðmenningarhúsið við Hverfis-
götu.: Landafundir og ragnarök.
Upplýsingamiðstöð myndlistar:
www.umm.is undir Fréttir.
TÓNLIST
Laugardagur
Langholtskirkja: Crown College kór-
inn frá Minneapolis. Kl. 17.
Þriðjudagur Listasafn Sigurjóns
Ólafssonar: Gerður Bolladóttir sópr-
an og Júlíana Rún Indriðadóttir pí-
anó. Kl. 20:30.
LEIKLIST
Þjóðleikhúsið: Með fulla vasa af
grjóti, fös. 22. júní. Syngjandi í rign-
ingunni, lau. 16., mið. 20. júní.
Borgarleikhúsið: Með vífið í lúkun-
um, lau. 16., fös. 22. júní. Píkusögur,
lau. 16. júní.
Iðnó: Rúm fyrir einn, fim. 21. júní.
Feðgar á ferð, mið. 20. júní.
Upplýsingar um listviðburði sem ósk-
að er eftir að birtar verði í þessum
dálki verða að hafa borist bréflega
eða í tölvupósti fyrir kl. 16 á mið-
vikudögum merktar: Morgunblaðið,
menning/listir, Kringlunni 1, 103
Rvík. Myndsendir: 5691222. Netfang:
menning@mbl.is.
MENNING
LISTIR
N Æ S T U V I K U
þúsund mörkum [rúml. 13 millj. kr.], fyrir
fyrstu skáldsögu ungskálds frá Bandaríkj-
unum.“
Kinsky kvað þýska útgefendur einnig sorg-
lega veika fyrir bókum sem auðveldlega má
fella í svokölluð slot, eða söluflokka. „Gríska
bók um gyðingasamfélag í Þessalóniku vildu
þeir um daginn setja í flokk með bókum um
helförina, með tilheyrandi auglýsingaslagorð-
um. Þessi saga hafði samt ekkert með helför-
ina að gera, eina tengingin var gyðingamenn-
ing.“
Þótti henni synd hversu markaðssinnaðir
stóru útgefendurnir væru í hugsun, en af fer-
ilsskrá hennar má sjá að hún hefur þó ekki
látið deigan síga við þýðingar utan af kanti.
„Ég hef reyndar ekki praktíska lausn á þess-
um vanda, en ég held að hugarfarsbreytingar
sé þörf. Allir þeir sem starfa við bókaútgáfu
og markað verða að endurhugsa afstöðu sína
gagnvart þýðingum. Sem stendur er þýð-
endum einfaldlega úthlutað of litlum tíma og
of litlum launum og það getur ekki gengið
þannig lengur.“
Gæðabækur og/eða sölubækur?
Fundarstjóri, bandaríski þýðandinn Mich-
ael Henry Heim, tók Kinsky á orðinu og
kvaðst vera með praktíska lausn. „Hvernig
væri að búa til eins konar kvarða sem skiptir
bókmenntum í flokka; gæðabókmenntir og
sölubókmenntir? Svipað og þegar matur er
flokkaður sem ruslfæði og matur,“ sagði hann
og áréttaði hugmyndina með tilvísun í kvik-
myndaiðnaðinn. „Ég er frá kvikmyndaborg-
inni Los Angeles og þar eru myndir gjarnan
flokkaðar þannig: movie er mynd sem fyrst
og fremst er ætlað að hala inn fé, en film er
aftur á móti mynd sem á að svara ákveðnum
listrænum kröfum. Gætum við ekki beitt
svipaðri flokkun á bókmenntir?“ sagði hann
og auglýsti eftir öðru hugtaki á móti orðinu
bók. Einhver benti á að til væri hugtakið
pulp en svo voru fleiri sem töldu að skipting
sem þessi myndi fleyta fólki skammt. „Hver á
til dæmis að ákveða hvað er bók og hvað
ekki?“ spurði einn og annar sagði ótækt að
koma á slíku flokkunarkerfi – það væri ekk-
ert annað en vanvirðing við lesendur að
ákveða að sumir hefðu „gæðasmekk“ en aðrir
ekki.
Malcolm Imrie, breskur umboðsmaður og
fyrrum ritstjóri, átti lokaorðin: „Af þessum
umræðum mætti ráða að nú um stundir ríkti
algert einræði risaforlaga og sölubókasam-
steypna. Ég vona að fólk hafi ekki gleymt því
að það eru margir fleiri að gera góða hluti á
bókamarkaði og því ber að fagna.“
Útlendingar geta líka orðið
metsöluhöfundar
Englendingar eiga enga stofnun sem sér
sérstaklega um að koma enskum bókmennt-
um á framfæri erlendis, sagði þýðandinn Ew-
ard Osers í næstu pallborðsumræðum. Á Ír-
landi og í Wales eru hins vegar starfandi
slíkir sjóðir. „Þetta er ekki vegna hroka Eng-
lendinga, skýringin er sú að útgefendur í öðr-
um löndum hafa alltaf verið viljugir að gefa
út bækur enskra höfunda. Það virðist ekki
þörf á sérstakri hvatningu í þeim efnum.“
Aftur á móti eru í Englandi til sjóðir sem
styrkja þýðingar erlendra bókmennta yfir á
ensku, svo sem Arts Council, sem veitir and-
virði 14 milljóna króna árlega, og Minning-
arsjóður Stevens Spender, en í stjórn hans
sitja m.a. Seamus Heaney, Harold Pinter og
ekkja T.S. Eliots. „Minningarsjóður Spend-
ers er tiltölulega nýr og hefur það göfuga
markmið að finna verk sem gæðanna vegna
eru þess virði að vera þýdd á ensku. Bók-
menntir Austur-Evrópu hafa verið settar á
oddinn og styrktar hafa verið þýðingar á bók-
um frá Eistlandi, Póllandi, Ungverjalandi og
Rúmeníu, svo dæmi séu nefnd,“ sagði Osers
sem sjálfur hefur þýtt úr tékknesku, m.a.
verk eftir Ivan Klíma.
„Höfundar eins og Marquez, Klíma og Eco
hafa sýnt fram á að útlenskar bækur geta
orðið metsölubækur í Englandi. En gleymum
því ekki að útgáfa þýddrar bókar kostar
enskt forlag um sjö þúsund pundum [1 millj.
kr.] meira en útgáfa sambærilegrar bókar á
ensku,“ sagði hann og kvað kostnaðinn skýra
að hluta tregðu enskra forlaga við að gefa út
þýddar bækur. Af 110 þúsund bókatitlum
sem árlega koma út í Englandi eru aðeins um
2,5% þýðingar, sem er afar lágt hlutfall mið-
að við önnur Evrópulönd.
Var forseti Íslands ekki þýðandi?
Bjørg Hedelykke, yfirmaður Dönsku bók-
menntamiðstöðvarinnar, greindi frá starfsemi
bókmenntakynningarsjóða á Norðurlöndum.
Hún hafði verið beðin að fjalla um „norræna
módelið“ en upplýsti að ekkert slíkt væri í
raun fyrir hendi. „Það sem nær allar nor-
rænu bókmenntakynningarmiðstöðvarnar
eiga sameiginlegt er að þær eru litlar, með
aðeins einn til fimm starfsmenn. Þær starfa
hins vegar hver er með sínum hætti. Til
dæmis eru aðeins tvö ár síðan íslenski bók-
menntakynningarsjóðurinn, Bok.is, opnaði
skrifstofu. Hann er rekinn af einum starfs-
manni og fór starfsemin af stað á sínum tíma
í heimahúsi,“ sagði hún og vöktu þær upplýs-
ingar greinilega athygli áheyrenda.
Rétt er að taka fram að Bok.is sér um
samskipti við sambærilegar stofnanir erlend-
is og veitir styrki til þýðinga á önnur tungu-
mál, sem og til kynningar á íslenskum bók-
menntum erlendis. Það er aftur
Þýðingasjóður sem sinnir styrkveitingum til
þýðinga yfir á íslensku. Til samanburðar má
nefna að í Danmörku sér ein og sama stofn-
unin um að styrkja þýðingar á og af dönsku,
það er einmitt Danska bókmenntakynning-
armiðstöðin sem Hedelykke stýrir.
Í máli sínu undirstrikaði Hedelykke að
skilvirkni norrænu kynningarmiðstöðvanna
byggðist ekki síst á smæðinni. „Til þess að
stofnanir sem þessar virki vel er líka nauð-
synlegt að starfsmenn þeirra séu ekki sendi-
ráðsstarfsmenn eða skrifstofublækur, heldur
fólk sem hefur menntun eða virkan áhuga á
bókmenntum, skriftum og þýðingum. Síðast
en ekki síst þurfa þeir að vera opnir fyrir
menningu annarra þjóða og lausir við for-
dóma.“
Þegar hér var komið sögu greip fund-
arstjórinn, Eward Osers, inn í og sagði að sér
þætti afar merkilegt að heyra um eins-
manns-skrifstofuna á Íslandi. „Er það ekki
líka rétt að fyrrum forseti Íslands hafi verið
þýðandi úr frönsku, áður en hún gerðist for-
seti?“ spurði hann og fékk jákvæða staðfest-
ingu úr salnum frá Jónínu Michaelsdóttur,
formanni Bókmenntakynningarsjóðs, sem sat
málþingið fyrir hönd Bok.is.
Þá sjaldan þeir sýna okkur áhuga
Pólska er meðal þeirra tungumála sem
falla undir skilgreininguna „tungumál með
takmarkaða útbreiðslu“. Pólland var „land
ársins “ á Bókamessunni í Frankfurt í fyrra
og upp úr því var stofnaður Pólski bók-
menntasjóðurinn sem vinnur að útbreiðslu
pólskra bókmennta. „Rithöfundurinn Stan-
islaw Lem skrifaði fljótlega blaðagrein gegn
stofnun sjóðsins og sagði að hann væri fátt
annað en sóun á fé skattborgara. Tveimur
vikum síðar lá á borði sjóðsins umsókn frá út-
gefanda Lem um styrk til þýðinga á verkum
hans,“ sagði Albrecht Lempp, sem var í for-
svari fyrir verkefnið Polska2000, heiðursþátt-
töku Póllands á messunni í Frankfurt. Með
þessu átti hann við að sjóðurinn hefði hlotið
blendnar viðtökur hjá fólki, en það sæi samt
sem áður ávinninginn af því að hafa slíkan
sjóð.
„Sjóðurinn styrkir ekki bara þýðingar,
heldur er hann um leið upplýsingamiðstöð
um pólskar bókmenntir fyrir erlenda útgef-
endur. Á síðustu árum hefur sprottið upp
fjöldi nýrra forlaga í Póllandi og það er ekki
fyrir hvern sem er að átta sig á landslaginu.
Einfaldir hlutir eins og að finna símanúmer
hjá litlu forlagi geta orðið útlendingum of-
viða, og þá kemur sjóðurinn til aðstoðar. Það
er nefnilega þannig að mörgum erlendum út-
gáfufyrirtækjum þykir mikil fyrirhöfn að ráð-
ast í þýðingar á bókmenntum minni mál-
svæða, eins og Póllands. Þess vegna er
nauðsynlegt að greiða götu þeirra sem skjót-
ast, þá sjaldan þeir sýna okkur áhuga,“ sagði
Lempp.
VERÖLD NÁGRANNANS
Britt Holtebekk sagði frá Culture 2000 og lýsti starfsemi Mercator Centre í Wales.
Með heyrnartækjum gátu heimamenn hlýtt á túlkun erinda og upplestra sem fram fóru á ensku.
sith@mbl.is