Pressan - 02.11.1989, Qupperneq 23

Fimmtudagur 2. nóv. 1989
23
lidlarnir séu óábyrgir
fyrir tilstilli séra Ólafs Skúlasonar:
„Viö vorum á ferðalagi á vegum
æskulýðsfélagsins og þar var Ólafur
að segja okkur frá nemendaskiptun-
um. Hann bætti við: „Þú ættir nú
eiginlega að fara þetta, Ómar
minn." Þar með var það ákveðið.
Við fórum fimm eða sex úr bekkn-
um til ársdvalar í Bandaríkjunum,
hvert á sinn staðin n. Ég lenti hjá fjöl-
skyldu í Mansfield í Ohio, indælis-
fólki sem ég átti ekkert sameigin-
legt með. Þau voru mikið íþrótta-
áhugafólk en ég hef aldrei þolað
íþróttir. Það var farið með mann á
boltaleiki í hörkufrosti til að horfa á
gagnfræðaskólastráka spila fót-
bolta. Ef þeir töpuðu, sem var nú
oftar, þá varð allt vitlaust og ef þeir
unnu varð líka allt vitlaust. En mér
leið vel þarna og hef heimsótt fjöl-
skylduna tvisvar eftir þessa veru."
Ameríkuferðin var fyrsta ferð
Ómars til útlanda. Skólasystkinin
biðu í smábæ í Pennsylvaníu eftir að
verða sótt og Ómar lýsir tilfinning-
unni þannig: „Það er eins og að fara
í eigin jarðarför að sitja á bekk undir
tré, 17 ára unglingur, og bíða þess að
eitthvert fólk komi og sæki
mann. . .!“
Hann segir þessa dvöl í Bandaríkj-
unum án efa með því skynsamlegra
sem hann hafi gert um dagana:
„Samt kemur svona dvöl ákveðnum
losarabrag á mann, held ég. Sautján
ára krakkar eru rétt að skjóta rótum
hér þegar þeir eru settir niður ann-
ars staðar. Þar eru þeir í eitt ár og
eru um það bil að festa rætur á nýja
staðnum þegar þeir eru slitnir upp á
ný. Mamma heldur því fram að ég
hafi aldrei getað verið kyrr eftir
þetta. Það er eilífur þeytingur á mér
og ég verð sífellt að vera að fara eitt-
hvað — eins og til útlanda tvisvar,
þrisvar á ári. Samt held ég að þetta
hafi verið það skynsamlegasta sem
ég hef gert í lífinu. Ég lenti þarna á
átakatímum og þar voru auðvitað
allt aðrir hlutir að gerast en hér
heima. Á páskunum ’68, eftir að
King hafði verið drepinn, fór ég til
dæmis til Washington D.C. þar sem
skriðdrekar voru á götum og vopn-
aðir hermenn á hverju horni. Það
var sjón sem maður átti ekki von á.“
Með perlufesti
um hólsinn
Þegar Ómar settist hjá svertingj-
um í matmálstímum í skólanum
fréttist það til foreldranna: „Það var
gerð athugasemd við það á heimil-
inu, af hverju ég sæti hjá þeim en
ekki hinum krökkunum. Ég var ekki
í neinni uppreisn, mér fannst þetta
bara skemmtilegir krakkar. Mín
uppreisn í Ameríku fólst í því að
vera á háhæluðum skóm. Svo vildi
ég hafa hárið sítt í hnakkann en það
gekk ekki alveg upp. Einu sinni fór
„mamma" aftur með mig til rakar-
ans þegar ég hafði ætlað að svindla
svolítið á síddinni. Ég var átján. . .!"
Svo kom hann heim, reynslunni
ríkari. Hafði keypt sér hálsfestar
eins og hipparnir og fór með þá fal-
legustu um hálsinn út í mjólkurbúð
eftir heimkomuna: „Abbabbabb,
karl með perlufesti!" sagði lítill
strákur sem hitti hann.
Þegar hér var komið sögu var
Ómar nánast alveg ákveðinn i að
gera blaðamennsku að ævistarfi.
Hann segir tvo kennara sína úr
gagnfræðaskóla hafa haft mest áhrif
á sig í þeim efnum: „Kristmann
Eiðsson, sem hafði verið blaðamað-
ur á Alþýðublaðinu, og Eysteinn
Þorvaldsson íslenskufræðingur
bera mikla ábyrgð á þessu," segir
hann. „Kristmann var einhverju
sinni að segja okkur frá sumarvinn-
unni sinni, blaðamannsstarfinu, og
sagði við mig að ég yrði ábyggilega
ágætur í slíku starfi. Þar með var
það ákveðið."
Ábyggilega
kaldasti vetur í
sögu lífs . . .
En hann fór ekki beint í blaða-
mennsku eftir heimkomuna frá Am-
eríku, heldur starfaði í byggingar-
vinnu uppi við Geitháls. „Við byggð-
um þar spennistöð og þetta var
ábyggilega kaldasti vetur í sögu lífs
á jörðinni — að minnsta kosti fannst
mér það. Það var brunagaddur og
rok dag eftir dag og kamrarnir frusu
fastir. Þetta var eiginlega alveg
hræðilegt og svo þótti ég auðvitað
undarlegur. Auk perlufestanna sem
ég hafði flutt með mér heim var ég
með ýmsar hugmyndir frá hippa-
menningunni; til dæmis um ást og
frið og að blóm væru falleg og það
væri allt í lagi að karlmenn gengju
með perlufestar. Karlarnir þarna í
byggingarvinnunni hæddu mig og
spottuðu frá morgni til kvölds. Ég
var sá eini með þessar kenningar
uppi á Geithálsi!"
I ársbyrjun 1969 efndi Blaða-
mannafélag íslands til þriggja mán-
aða námskeiðs fyrir byrjendur í
blaðamennsku. Ómar skráði sig á
námskeiðið ásamt fleirum sem síð-
an hafa ílengst í faginu: „Þetta var
harla gott námskeið sem Jónas
Kristjánsson ritstjóri var aðalhvata-
maðurinn að,” segir Ómar. „Ég var
klár á því strax að þetta væri at-
vinna sem myndi henta mér. Ég
hafði kynnst Andrési Indriðasyni
þarna um veturinn þegar Nútíma-
börn gerðu tvo sjónvarpsþætti.
Andrés var poppskríbent fyrir Vik-
una og um vorið þegar hann var að
hætta stakk hann upp á því við Sig-
urð Hreiðar, sem þá var ritstjóri, að
fá mig í staðinn. Ég var ráðinn til
þriggja mánaða og skrifaði á sama
tíma „Sögu Hljómá’."
Það verk tók þrjár vikur og hóíst
á því að bankað var upp á heima hjá
Ómari. Fyrir utan stóð maður sem
hann hafði aldrei séð og sagði: „Þú
þarft að skrifa fyrir mig bók."
„„Alveg sjálfsagt," sagði ég, „um
hvað á hún að fjalla?!" Hann út-
skýrði það, Hljómar áttu fimm ára
afmæli og nú átti að skrifa bók um
þá. Það kom svo í Ijós síðar að
Hljómar ætluðu að hætta. En útgef-
andanum fannst það bara betra, því
það tryggði betri sölu. Ég handskrif-
aði bókina því ég átti enga ritvél.
Bókin kom út á lokaballi Hljóma, út-
gefandinn rokseldi bókina og stakk
svo af til El Salvador með pening-
ana. Ég fékk aldrei neitt kaup en
hafði verið lofað tveggja mánaða
launum. Þannig að þá peninga á ég
inni hjá útgefandanum ef þetta blað
skyldi lenda á borði hjá honum!"
Á mótjjróaskeiði
ó Timanum
Um haustið 1969 vantaði blaða-
mann á Vikuna og Ómar var ráðinn
áfram. Reyndar hafði hann aldrei
verið poppskríbent eingöngu held-
ur almennur blaðamaður. Um tutt-
ugu ár í blaðamennsku segir hann:
„Það var ekki beinn vegur. Ég tolli
hvergi... Ég verð leiður eftir tvö,
þrjú ár á sama staðnum og þá finnst
mér að nú hafi ég ekki miklu meira
að gefa á þeim stað, og fái heldur
ekki miklu meira."
Eftir þrjú ár á Vikunni hringdi
Kjartan Pálsson blaðamaður í hann,
en Kjartan hafði verið með honum
á blaðamannanámskeiðinu: „Kjart-
an hefur oft reynst mér vel," segir
Ómar. „Hann vann þá á Tímanum
og þangað vantaði blaðamann. Ég
fékk mig lausan af Vikunni með
stuttum fyrirvara og byrjaði á Tím-
anum. Þar starfaði ég um sumarið
en ákvað að fara til Svíþjóðar um
haustið á lýðháskóla, sem ég og
gerði. Næsta vor fór ég aftur á Tím-
ann og þá fór mótþróaskeiðið, sem
ég hef aldrei komist af, að koma
mér fyrst í vandræði. Ég var nýkom-
inn heim frá Svíþjóð og allan þann
vetur hafði maður ekki hugsað um
neitt eða talað um neitt nema blaða-
mennsku. Jón heitinn Helgason var
ritstjóri Timans og einhvern af
fyrstu dögunum bað hann mig að
fara niður í Laugardalshöll, þar sem
var sýning, og taka viðtöl við menn
í básum. Hann benti mér á að hafa
samband við auglýsingadeildina til
að fá nöfn þeirra sem ég átti að ræða
við. Ég hélt nú ekki, þangað hefði ég
ekkert að gera og auglýsingadeildin
gæti bara séð um þetta sjálf. Jón
horfði lengi á mig og spurði hvort ég
væri að neita að vinna þetta verk-
efni. Þegar ég jánkaði því sagði
hann að ég gæti alveg eins komið
mér út strax. „Nei ég fer ekki neitt.
Ég er í fullum rétti til að neita." Það
sauð og bullaði í öllum þarna inni á
fundinum þangað til Eiríkur Tómas-
son — sem nú er háttskrifaður
hæstaréttarlögmaður í Reykjavík —
lagði til að allir blaðamennirnir
skiptu með sér verkefninu. Ég var
hins vegar í skítaverkefnum það
sumarið við að þýða sænskar grein-
ar um skeggmeisur og aðra fágæta
fugla!"
Blaðamaður með
metnað getur ekki
verið í trúboði
Næsta vetur á eftir fór Ómar til
náms við Colombia-blaðamanna-
skólann í New York. Sú dvöl varð
heldur styttri en ráð hafði verið gert
fyrir: „Ég kunni ekki við mig í borg-
inni. Fyrsta kvöldið sem ég var
þarna var barn myrt fyrir utan
gluggann hjá mér. Börnin voru þar
að leik þegar maður kom akandi,
lagði bílnum, dró upp byssu og skaut
eitt barnið. Ég hætti fljótlega í nám-
inu og fór heim. New York átti ekki
við mig á þessum tíma þótt mér þyki
mjög gaman að koma þangað núna.
En ég kom heim og réð mig í vinnu
á Alþýðublaðið. Það varð ekki síður
góður skóli."
Greinilega ekki alltof pólitískur,
fyrst á Tímanum, síðar á Alþýðu-
blaðinu, Dagblaðinu, Helgarpóstin-
um, Morgunblaðinu og Stöð 2: „Nei
það þýðir ekki fyrir blaðamann að
vera í trúboði," svarar hann þeirri
spurningu. „Ef blaðamaður ætlar
að vera faglegur og hafa einhvern
metnað í starfinu held ég að sé mjög
óheppilegt fyrir viðkomandi að
vera í trúboði. Það eru til nokkrir
slíkir blaðamenn og ég held að eng-
inn taki mark á þeim."
Pelican voru næstu
Rolling Stones
Það var á þessum tíma sem hann
gerðist umboðsmaður hljómsveitar-
innar Pelican, enda segist hann vera
frændi og vinur Péturs Kristjánsson-
ar söngvara þótt hann hafi rekið
hann úr hljómsveitinni nokkrum
mánuðum síðar: „Pelican ætlaði að
leggja heiminn að fótum sér. Við
höfðum kynnst Ameríkönum sem
fylltu augun á okkur af glýju. Meðal
þeirra var drykkfelldur trommuleik-
ari sem fullyrti að Pelican væru
næstu Rolling Stones og okkur þótti