Pressan - 04.01.1991, Blaðsíða 24

24
FÖSTUDAGUR PRESSAN 4. JANÚAR 1991
HflFMflBFJflRMB
hneuBsl í BEIRUT
nn SELFYSSIIMEflR
gerast
hryðjuverkamenn
Ersvona leiðinlegt að taka niður jólaskrautið á þrettándanum?
Þaö er adeins eitt sem gerir okk-
ur íslendinga uirkilega brjálada.
Þad er þegar jólin eru tekin af
okkur. Adeins á því augnabliki
brestur eitthvad innra med okkur
og vid verbum tilbúin ab storka
yfirvöldum, réttvísinni, þjóbarsátt-
inni og þó sérstaklega foreldrum
okkar. Meb grátstafinn í kverkun-
um yfir horfnu jólaskrauti þyrpast
borgarar landsins út á göturnar á
þrettándanum og byrja ab hlaba
sér götuvígi, kveikja bálkesti, grýta
lögregluna og framleiba molotov-
kokkteila.
Þrettándinn vekur kvíba mebal
yfirvalda víba um land en þó
hvergi sem á Selfossi og í Hafnar-
firbi. Þessi síbasti dagur jóla er
vanalega fyrsti og eini uppreisnar-
dagur borgaranna hér á landi.
Þetta kvold leysir beirútandinn
jólaandann af hólmi á íslandi.
Skríllinn tekur völdin og lögreglan
signir sig.
Þessir tveir framantöldu bæir
eru orðnir sögufrægir hér á ís-
landi vegna þess uppreisnar-
ástands sem þar ríkir á þrettánd-
anum. Þrátt fyrir að betri borgarar
séu lítt hrifnir af þessari auglýs-
ingu þá trekkir hún svo sannar-
lega að á þrettándakvöldið. Betur
en margar lopapeysuauglýsingar.
Oft og iðulega gerðist það að for-
vitnir nágrannar þyrptust til bæj-
anna til að fylgjast með og taka
þátt í tryllingnum. Þetta var sann-
kölluð adrenalínsveisla fyrir her-
lausa íslendinga sem dottað höfðu
yfir kjötkötlum jólanna. Stundum
hefur verið talað um að á þrett-
ándanum sé verið að rota jólin en
ljóst er að fleira hefur verið rotað
þá.
HEFÐ AÐ GERA ALLT
VITLAUST
„Það var hefð á þessum degi að
fara í bæinn og gera allt vitlaust.
Auðvitað var reynt að spila inn á
viðbrögð lögreglunnar og helsta
ástæða þess að þetta gekk út í
öfgar voru auðvitað starfsaðferðir
hennar. Þegar ég lít til baka þá sé
ég að aðalástæðan fyrir þessu öllu
voru kolröng viðbrögð lögreglunn-
ar,“ sagði Davíb Þór Jónsson sem
ólst upp í Hafnarfirði. Davíð var
einmitt kunnur af afrekum sínum
á þrettándanum þótt hann segist í
sjáifu sér ekki monta sig af því nú
— segist hafa verið nokkuð villtur
á þessum árum.
Frægasta afrek Davíðs var þeg-
ar hann braut rúðuna í Sparisjóði
Hafnarfjarðar sem hann reyndar
segir að hafi verið stærsta tjónið á
þeim þrettándum sem hann tók
þátt í. Rúðan var rándýr og Davíð
þurfti að semja við sparisjóðsstjór-
ann um afborganir á henni.
Flestir Hafnfirðingar hafa ein-
hvern tíma tekið þátt í borgara-
stríðinu á þrettándanum. Annar
Hafnfirðingur, sem telst til betri
borgara núna, Tryggvi Harbarson,
bæjarstjórnarfulltrúi og blaðamað-
ur, segist einnig hafa kynnst ýmsu
misjöfnu á þrettándanum. Hann
segir að minnisstæðast sé honum
þegar rútufarmar af lögregluþjón-
um komu til Hafnarfjarðar til að
aðstoða lögregluna þar. Þá sagði
Tryggvi að stundum hefðu verstu
óeirðaseggirnir verið fluttir til
Straumsvíkur í rútu og skildir þar
eftir. Var talin hæfileg refsing fyrir
þá að eyða þrettándanóttinni í að
ganga heim og auk þess voru þeir
fjarlægðir af vígvellinum með
þessu.
Þetta sýnir glögglega það ástand
sem ríkti því það var ekki bara
skríllinn sem var tilbúinn til að
brjóta allar reglur. Lögreglan greip
til meðala sem sjálfsagt teldust
ekki til fyrirmyndar í réttarríkinu;
sem dæmi má nefna fjöldahand-
tökur. Nánast allir leyfðu sér að
ganga af göflunum. Var til þess
tekið að snyrtilegir fyrirmyndar-
unglingar teldu ekki eftir sér að
mæta á vígvöllinn. Var eins og
þeir hefðu fengið leyfi til að breyt-
ast í vandræðaunglinga þetta eina
kvöld á árinu.
ÁHALDAHÚSINU BREYTT í
FANGELSI - OG FJÖLDA-
HANDTÖKUR
„Það gerðist oft að lögreglan sat
fyrir mönnum á leið niður í bæ og
tók þá fasta áður en þeir komust
til að gera nokkuð. Ég var vana-
lega einn af þeim fyrstu sem voru
teknir af því að ég gerði alltaf eitt-
hvað af mér. Maður var vanalega
stimplaður fyrirfram og ég man til
dæmis eftir samtali sem ég átti við
lögregluþjón þegar ég var 17 ára
og stóð niðri í Strandgötu og var
að horfa á. Það var svona: „Viltu
drulla þér í burtu,“ sagði lögreglu-
þjónninn við mig. Ég spurði af
hverju og þá sagði hann: „Nú, þú
ætlar að rífa kjaft." Um leið var ég
gripinn og settur inn í Svörtu-Mar-
íu og keyrður upp í áhaldahús fyr-
ir það að hafa verið dónalegur við
lögregluna.
Uppi í áhaldahúsi var oft mikið
fjör. Þar voru yfirleitt samankomn-
ir helstu ólátabelgirnir og voru
menn að dunda sér við að ergja
lögregluna. Það var verið að
-slökkva ljósin og ryðjast út úr hús-
inu. Allir voru að reyna að vera
kaldir kallar og plata lögregluna,"
sagði Davíð Þór.
Að sögn Sveins Björnssonar, list-
málara og rannsóknarlögreglu-
þjóns í Rannsóknarlögreglunni í
Hafnarfirði, hófst þetta stríð upp
úr miðjum sjötta áratugnum.
Reyndar hafði það áður verið um
nokkurra ára skeið á gamlárs-
kvöld en Reykvíkingar tóku síðan
við þeim vafasama heiðri að ólát-
ast á gamlárskvöld. Sveinn sagði
að ástandið hefði stundum verið
skelfilegt og það hefði komið fyrir
að rúðubrot hefðu verið með allri
Strandgötunni. Þá mun það hafa
tíðkast á fyrstu árunum að draga
báta upp á Strandgötu og mun
jafnvel trilla hafa verið dregin
þangað upp. Eitt skiptið gekk leik-
urinn svo langt að kveikt var í
einum bátnum.
BEIRÚTSTEMMNINGIN
ALLS RÁÐANDI
„Ástandið var oft alveg furðu-
legt svo að það minnir helst á
Beirút," sagði Davíð Þór og bætti
við: „Löggan keyrði um og talaði
við fólkið í gegnum hátalara sem