Pressan - 03.05.1991, Blaðsíða 10

10
FÖSTUDAGUR PRESSAN 3. MAl' 1991

Flest bendirtil þess
að miklar deilur séu
framundan vegna
endurnýjunar
námaleyfls
kísilgúrverksmiðj-
unnar við Mývatn
og hugsanlegrar
skaðabótakröfu
bænda.
KISILIBJUHNAR
Bráðlega er væntanleg rannsóknarskýrsla um lífríkið
við Mývatn frá þar til skipaðri sérfræðinganefnd. Skýrsl-
an er unnin vegna spurninga sem vaknað hafa um áhrif
kísilgúrverksmiðjunnar við Mývatn á lífríki vatnsins.
Ágreiningur mun vera innan nefndarinnar um niður-
stöður hennar. Á sama tíma eru bændur við vatnið að
íhuga stórfelld skaðabótamál vegna tjóns sem þeir telja
að starfsemi verksmiðjunnar hafi unnið á lífríki vatnsins.
AÐALFUNDUR
VEIÐIFÉL AGSIN S
RÆDDI MÁLAFERLI
Á aðalfundi Veiðifélags Laxár og
Krákár, sem haldinn var fyrir þrem
dögum, voru sameiginleg málaferli
meðal annars rædd. Meðal margra
veiðiréttarbænda mun vera vilji fyr-
ir því að hefja skaðabótamál á hend-
ur verksmiðjunni og fá um leið
starfsleyfi hennar hnekkt.
,,Eg neita því ekki að málaferli eru
í uppsiglingu en ákvörðun um slíkt
hefur þó ekki verið tekin ennþá,"
sagði Þorgrímur Starri Björgvinsson
bóndi í Garði en hann er einn þeirra
sem telja málaferli ekki ólíklega nið-
urstöðu.
Peir bændur sem nú hugleiða
málaferli telja að umskipti hafi orð-
ið í vatninu upp úr 1970 en kísilgúr-
verksmiðjan tók til starfa 1967.
„Það virðist augljóst mál að það
hafa orðið alger umskipti í Mývatni
í kringum 1970 og við erum búnir
að fá hvert hrunið ofan í annað hér
í lífríkinu. Sum svo djúp að það er al-
ger aflabrestur," sagði Þorgrímur
Starri en hann hefur safnað marg-
víslegum heimildum um lífríkið fyr-
ir og eftir gangsetningu verksmiðj-
unnar. í hans huga eru engar efa-
semdir um neikvæð áhrif hennar.
„Eftir því sem mér sýnist þá mun
þetta ekki eiga skylt við hinar nátt-
úrulegu sveiflur. Þá hlýtur maður að
spyrja hvort breyttir lifnaðarhættir
eða atvinnuhættir komi ekki hér
inn í dæmið og eigi hér sök á. — Og
þá liggur beinast við að ætla að það
sé Kísiliðjan því hún veður beint inn
í lífríkið," sagði Þorgrímur Starri.
SILUNGSAFLINN 10%
AF MEÐALÁRI
Eitt sýnilegasta dæmið um breyt-
ingar á lifríkinu eru breytingar á sil-
ungsveiði við vatnið sem hefur stöð-
ugt verið að breytast á verri veg.
Bændur benda á að árið 1989 hafi
hrunið í silungsveiðinni orðið algert
en þá fór veiðin niður í 3.000 fiska
en að sögn Þorgríms Starra þá var
meðaltalið fram til 1970 um 30.000
fiskar á ári — os allt upp í 100.000
fiska sum árin. í fyrra glæddist afl-
inn hins vegar aftur og fór upp í
12.000 fiska.
Þá má einnig tína til að húsandar-
stofninn er nú fimmtungur af því
sem hann er í eðlilegu árferði. Árin
1989 og 1990 drápust allir ungar
húsandarinnar.
Einnig má nefna til að álftin, við
neðri hluta Laxár, féll öll í fyrrasum-
ar. Einnig má geta þess að margir
telja að mývargstegundum hafi
fækkað stórlega við vatnið.
NÁMSLEYFIÐ
ENDURSKOÐAÐ í SUMAR
Núgildandi námaleyfi Kísiliðjunn-
ar er frá árinu 1986 og gildir til árs-
ins 2001 — að óbreyttu. í leyfinu er
nefnilega ákvæði um endurskoðun
námaleyfisins að fimm árum lokn-
um og lýkur því tímabili í sumarlok.
Þá er ætlunin að niðurstöður rann-
sóknarnefndarinnar geti auðveldað
mönnum að taka afstöðu til áfram-
haldandi námaleyfis, afnámi þess,
takmörkunum eða auknu frelsi
verksmiðjunnar til kísilvinnslu.
Rannsóknarnefndarmenn eru
þögulir sem gröfin og hafa augljós-
lega tekið sig saman um að segja
ekki neitt áður en skýrslan kemur
út. Nefndarmenn vísa allir sem einn
á formann nefndarinnar, Vilhjálm
Lúdvíksson hjá Rannsóknarráði. Vil-
hjálmur vildi ekkert láta uppi.
Samkvæmt örúggum heimildum
PRESSUNNAR ber nefndarmönn-
um rannsóknarnefndarinnar ekki
saman í niðurstöðum sínum. Viður-
kennt er að náttúrulegar sveiflur
hafi mikið að segja um hnignun líf-
ríkisins á þessu sérstæða svæði, en
óeining mun ríkja um þátt Kísiliðj-
unnar þessu til viðbótar.
Þeir sem telja áhrif námavinnsl-
unnar hjá Kísiliðjunni vera hverf-
andi benda á hinar viðurkenndu
náttúrulegu sveiflur í gegnum ald-
irnar og að vatnið endurnýji sig á
mjög skömmum tíma eða 28 dög-
um. Hinir tala um þau efni sem
runnið hafa frá verksmiðjunni í jarð-
veginn og vatnið og benda svo á að
þegar rótað er í vatnsbotninum þyrl-
ist upp efni, sem hafi í för með sér
næringarefnaauðgun, sem aftur or-
sakar jafnvægisbrest.
ÁHYGGJUR VEGNA
BRENNISTEINS-
SÝRUMENGUNAR
Sérstaklega hefur andstæðingum
Kísiliðjunnar verið tíðrætt um að
um 250 lítrar af óuppleysanlegri
brennisteinssýru fari í jarðveginn
frá verksmiðjunni á ári. Forsvars-
menn verksmiðjunnar benda hins
vegar á að 30 kíló af sýrunni bland-
ist saman við 150.000 kíló af vatni
og þegar við bætist hröð endurnýj-
un vatnsins sé magn sýrunnar vart
mælanlegt. Sömu aðilar segja að
meiri ástæða sé til að hafa áhyggjur
af ágangi ferðamanna á staðnum,
þeir komi 20 til 40 þúsund á ári og
beri gróðurinn þess ótvíræð merki
að þar verði að grípa í taumana.
Róbert Agnarsson forstjóri Kísil-
iðjunnar vildi sem minnst tjá sig um
þetta mál fyrr heldur en skýrslan
lægi fyrir. „Almennt séð get ég ekki
séð nokkur merki þess, hvorki í nú-
tíð né fortíð, að lífríkið við Mývatn
hafi beðið skaða af starfsemi Kísil-
iðjunnar. Sveiflur í lífríkinu eru
þekktar frá þvi fyrir daga verksmiðj-
unnar og þær hafa haldið áfram.
Þessa dagana er uppsveifla, hún
kom í fyrra og virðist eftir vorkom-
unni að dæma ætla að halda áfram
í ár. Ég sé ekki annað í hendi mér en
að verksmiðjan starfi þarna áfram
og vænti ég góðrar samvinnu við
Náttúruverndarráð og aðra sem um
málið munu fjalla."
íbúar Skútustaðahrepps eru mjög
klofnir í afstöðu sinni til málsins. Hjá
öðrum hópnum eru náttúruvernd-
arsjónarmið í öndvegi og sú afstaða
að enga áhættu megi taka þegar
þessi „perla” er annars vegar. Hinn
hópurinn horfir til þess að verk-
smiðjan veitir rúmlega 60 manns
vinnu og sé um leið uppistaða at-
vinnulífs í hreppnum.
Sigurður Már Jónsson
Friðrik Þór Guðmundsson