Pressan - 25.07.1991, Síða 21

FIMMTUDAGUR PRESSAN 25. JÚLÍ 1991
Guðmundur Björgvinsson
listamaður
/
Eg var
sauður
Það veit „enginn" hver
hann er. Þessi Gudmundur
Björgvinsson. Samt þreyt-
ist hann seint á því að sýna
okkur listir sínar. Sem eru
málverk og bækur. Og eru
þær fleiri en gerist og
gengur. Hefur hann haldið
minnst átta einkasýningar
á myndverkum sínum,
þ.á m. á Kjarvalsstöðum og
í Norræna húsinu, og gefið
út 5 bækur, sjálfur, þó ekki
eldri en 36 ára. Bækurnar
heita: Ailt meinhægt (út-
gefið 1982); Næturflug í
sjöunda himni (’85); Ástin
sigrar, þessi gamli djöfull
(’88); Burt, burt (’89) og
Sjóferðin mikla (barna-
bók, útg. ’89). Og nú er sú
sjötta í burðarliðnum,
væntanlega útgefin í
haust.
Svo hver er hann þessi
huldumaður? Sem skýst af og
til upp á yfirborð móðurjarð-
ar, eftir útlegð í útlandinu.
Við pöntum viðtal. Ég virði
hann fyrir mér frá hvirfli til
ilja. Flottur í tauinu. Djarfur í
litavali. Hár og myndarlegur.
Mætti halda að hann væri
Jesús Kristur. Slík er dökk
ásjóna hans. En að inntaki?
Eins og hann sé að fela eitt-
hvað. Hvað? Skrattann?
Hann vekur ekki beint guð-
legar kenndir. Miklu fremur
erótískar. Þannig eru myndir
hans og bækur. Þó með þetta
munkafas. Á eiginlega hvergi
heima nema í bók. Eða i
mynd. T.d. þeirri nýjustu eftir
Bergman. Þvi ég get ekki
ímyndað mér hann úti í búð.
Ráðsettan. Eða keyrandi bíl.
Þetta sauðslega bros. Nei, ég
gefst upp. Það er ekki hægt
að lesa í þennan mann. Svo
ég bara spyr hann:
— Hver erlu eiginlega?
Guðmundur svarar ekki
strax. er allt í einu horfinn úr
stofunni, þeirri sem hann
bauð mér að setjast niður í.
svo ég ætla að fara að mæla
út húsakynni hans. en þá
skýst hann inn aftur. með eitt-
hvað undir annarri hendinni,
og þá sé ég svarið. málað á
striga: Tvo samvaxna sauði.
annan hvitan (með bindi) og
hinn svartan (með slaufu og
gleraugu). Þetta ku vera
sjálfsmynd. með sömu yfir-
skrift og óútgefin bókin: Einn
tvöfaldur.
ÚLFUR í SAUÐARGÆRU?
..Ég var sem sagt sauður.
allsherjarsauður. til 16 ára
aldurs." segir Guðmundur og
kímir. ..Það var eitthvað sem
gerðist þá. sem varð til þess
að þessi sauður sem ég hafði
verið hann lést. Og eftir það
hef ég verið ýmist refur eða
ljón." segir hann.
,.Er þad óskhyggja?" verd-
ur mér á að spyrja. Kannski
er hann úlfur i sauðargceru.
eða skrattinn úr sauðar-
leggnum? Þykist svo vera
konungur dýranna!
Hann svarar með þessari
kenningu: ..Ég skipti mönn-
um eiginlega í tvo megin-
hópa. Það eru annars vegar
sauðir. þ.e. þeir sem hugsa
ekki. heldur sem hugsað er
fyrir. þeir sem láta draga sig á
sauðsevrunum hingað og
þangað, t.d. kjósendur . . .
Hins vegar eru þeir sem ekki
eru sauðir, þeir sem hugsa
sjálfstætt, lifa sjálfstæðu lífi,
taka sjálfstæðar ákvarðanir,
HUGSA. Ef ég er boðberi ein-
hverrar heimspeki," segir
Guðmundur, ,,þá er ég boð-
beri sjálfstæðrar hugsunar.
Það er kjarninn í minni heim-
speki,“ segir hann. „Vegna
þess að í listum er mjög mikil-
vægt að menn þori að hafa
sjálfstæða skoðun á málum,
listaverkum, leiksýningum,
hverju sem er. Það getur vel
verið að sauðshátturinn stafi
af einhverri sérfræðingatrú,
sem hefur verið alin upp í
fólki. Það trúir sérfræðingun-
um, mjólkurfræðingnum,
bókmenntafræðingnum,
lækninum. Til vísinda leita
menn þekkingarinnar. En í
list á þetta ekki við,“ segir
hann. „Það er ekki hægt að
vera sérfræðingur í listum.
Upplifun á listaverki er til-
finningaleg, eða kannski and-
legs eðlis.“
Listfræði segist Guðmund-
ur sjá fyrir sér sem einhvers
konar krufningu, sem sé
raunar andstæð lífinu. „Þú
kryfur til dæmis ekki lifandi
mann,“ segir hann. „Þú kryf-
ur dauðan mann."
En nú hefurðu sjálfur sagt
að enginn kunni að meta
bœkur þínar, nema þá Sig-
urður Kjartansson (og ég,
hugsa ég, án þess þó að láta
það uppi), og þú hefur flúið
land ftil Mexíkó).
Fórstu afþví að íslendingar
kunna ekki að meta þig, hafa
ekki þessa sjálfstœðu skoð-
un?
ÁTTRÆÐUR
KLAUSTUREIGANDI
— Segirðu nú alveg satt?
spyr ég, óánœgð.
„Það hefur að vísu ekki al-
veg reynt á mig sem Palla ein-
an í heiminum. Það getur
verið að þetta sé einhver
sjálfsblekking, ég skal ekki
taka fyrir það. Ánægð?"
En samt stendur nú til að
birta verk þín á enskri tungu,
sagðirðu mér, og þykist hafa
gómað hann.
„En nei.. . Jú, það er af því
að þetta mannkyn sem er
inni í hausnum á mér, það tal-
ar allt ensku.“
Vel svarað, ekki satt?
()g hvar ertu svo staddur
áttrœður, heldurðu?
„Ja, þá á ég klaustur í Mex-
íkó, hús í New York og á ís-
landi,“ svarar hann íbygginn,
en áður hafði hann eitthvað
orðað hugleiðingar sínar um
möguleg endalok sín í veru
Steins í Steinahlíðum, að
hann fyndi hinn eina sanna
punkt á Hringbrautinni fyrir
rest. Þessi var grunsemd hans
áður en hann kynntist Mex-
íkó, þar sem hann hélt að
hann, útlendingurinn á ís-
landi, gæti endanlega fundið
sig heima, en nú þykist hann
vita að punkturinn sé í raun-
inni öll plánetan. „Maður get-
ur í rauninni verið hvar sem
er og átt heima hvar sem er.
Ég er bara jarðarbúi og ekk-
ert frekar íslendingur."
Og ég sé í rauninni Guð-
mund Björgvinsson vel fyrir
mér sem eiganda stórhýsa í
minnst þremur löndum. Þótt
enn hafi ég ekki komist til
botns í hver maðurinn er —
og kannski ekki að furða, því
eins og Guðmundur heldur
fram sjálfur getur maðurinn,
ekkert síður en leikarinn,
brugðið sér í þúsund gervi,
sem eru allt auðvitað hann
sjálfur — þá er mér hitt ljóst
að honum hefur tekist með
seiglunni og þrautseigjunni
að lifa svo spm hann ætlar
sér, nefnilega sem listamaður,
og mun sjálfsagt gera, hvað
sem trú annarra á hann sjálf-
an líður. Kannski hann finni
hana úti í heimi, annað eins
hefur nú gerst hjá listamön'ji-
um, kannski við finnum han'n
hér í formi bókar, þeirrar sem
kemur út í haust, en þá verð-
ur Guðmundur sjálfur á bak
og burt og af honum ekki að
finna annað tetur en þessa
„sönnu sögu“, æviminning-
arnar, undir nafninu Einn
tvöfaldur.
Aldís Baldvinsdóttir
„Þú kryfur ekki lifandi mann"
ir þessi faðir tveggja barna,
sem endalaust grípa inn í
samtalið með gáfulegum
spurningum. sem pabbinn á
að svara) og lifi góðu lífi. ekki
bara fjárhagslega. heldur líka
andlega. Þar get ég setið
endalaust við skriftir og gert
nákvæmlega það sem mér
sýnist."
Hann minnist ekkert á fag-
urskapað kvenfólkið þar, sem
mér þvkir grunsamlegt, að-
eins frumkraftinn. sem þarna
finnist í meira mæli. og varla
hér á landi — fyrir skynsemi
og velmegun — nema ef vera
heiminum? þrjóskast ég við
að spyrja og reyndu nú að
fletta af grímunni, hugsaði
ég. Hann skyldi hankaöur á
Ijónsvfirlýsingunni.
,,Ég er laus við þörfina fyrir
hól, eins og hægt er að vera
laus við hana. (Þessu trúi ég
ekki.) En ljónið heldur áfram
að tala. Ég ímynda (takið eftir
ímynda) mér að minnsta
kosti að ég sé laus við þennan
komplex að hafa eitthvert
klapplið, hvort sem ég er hér
eða annars staðar." Og nú
neyðist hann til þess að
mannkynið inni í hausnum á
mér, ég skrifa 'fyrir þetta
mannkyn. Þar eru allir með á
nótunum, og ég fæ mjög
sterk viðbrögð, líkt og leikari
á sviði. Það eru stöðug við-
brögð í gangi inni í hausnum.
Og þar fæ ég alla þá umbun
sem ég þarf á að halda. Þann-
ig að þegar verkið er búið
finnst mér ég ekki þurfa á
frekari viðbrögðum að
halda," fullyrðir hann. „Það
er bara einhvers konar forms-
atriði að gefa þetta út og losa
sig við það.“
SKORTIR
VEIÐINÁTTÚRUNA
„Ja, ástæðan fyrir því að ég
lagði land undir fót var sú, að
ég hafði starfað hér sem
myndlistarmaður og rithöf-
undur í 13 ár og eina leiðin til
þess aö ég gæti lifað af þessu
var að stunda harða sölu-
mennsku, nokkuð sem tók
alltof mikinn tíma og ég hafði
engan áhuga á, þótt ég næði
sæmilegum árangri í því.
Tókst að eignast þessa íbúð.
Sem ég ætlaðist til að yrði
mitt lifibrauð úti í þriðja
heiminum. sem ég hef alltaf
haft áhuga á að kynna mér.
Og sá draumur varð að veru-
leika. Nú bý ég í Mexíkó (seg-
skyldi í listinni. Ég þykist vita
að Guðmund skorti veiði-
mennskueðlið í kvennamál-
um, það hef ég iesið milli lín-
anna í bókum hans, kannski
að þær séu miklir veiðimenn,
þessar mexíkönsku, hugsa
ég. En hann fæst ekkert til að
gefa upp erótískar fullyrðing-
ar, — bara lesa bókina ítrekar
hann.
En mundir þú virkilega
halda áfram listsköpun
þinni, ef þú vœrir Palli einn i
Ijóstra upp leyndarmálinu,
sem á að rökstyðja fullyrð-
inguna: „Sko, ef ég lýsi sköp-
unarferlinu, þá liggur Ijóst
fyrir að þeir sem eru að skapa
listaverk, þeir eru að tjá sig
fyrir einhvern, og ef t.d. eng-
inn les bækur þínar, þá er það
sama og að tala við vegg.
Kannski þetta sé nokkurs
konar geðbilun, að tala svona
við sjálfan sig. En þetta virkar
svona á mig, að þegar ég
skrifa eða mála, þá er allt
Ljósm. E.ÓI.