Pressan - 06.05.1993, Síða 12

S KOÐA N I R
1 2 PRESSAN
Fimmtudagurinn 6. maí 1993
PRESSAN
Útgefandi Blað hf.
Ritstjóri Karl Th. Birgisson
Ritstjórnarfulltrúi Sigurður Már Jónsson
Ritstjórn, skrifstofurog auglýsingar:
Nýbýlavegi 14-16, sími 64 30 80
Faxnúmer: Ritstjórn 64 30 89, skrifstofa 64 31 90, auglýsingar 64 30 76
Eftir lokun skiptiborðs: Ritstjórn 64 30 85,
dreifing 64 30 86, tæknideild 64 30 87
Áskriftargjald 700 kr. á mánuði ef greitt er með VISA/EURO
en 750 kr. á mánuði annars.
PRESSAN kostar 230 krónur í lausasölu
Að semja af sér
ritfrelsið
Deilumál Maríu Guðmundsdóttur og Gullveigar Sæmunds-
dóttur er á yfirborðinu tiltölulega einfalt. Tvær konur komu sér
saman um að rita bók um ævi annarrar, en sú sem skrifað var
um átti að fá að ráða hvað stæði í bókinni. Sú var í það minnsta
niðurstaða dómarans í málinu. Nema hvað hið íyrirsjáanlega
gerðist: þær voru ósammála um, ef ekki efnisatriði, þá stíl og frá-
sagnarmáta. Það rifrildi magnaðist og með liðsinni dómstóla
tókst Maríu að stöðva bókina. Gullveig situr hins vegar eftir með
nokkurra mánaða vinnu í skúffunni hjá sér, vinnu sem dómstól-
ar hafa í reynd bannað henni að nýta.
Þetta mál endurspeglar það, hve íslenzk ævisagnaritun, eins
og íslenzk blaðamennska, á sér vonda hefð. Hér er ekki gefin út
sú ævisaga lifandi manns að hann ráði ekki hvað stendur í
henni. Eina undantekningin frá þessu er bók Eiríks Jónssonar
um Davíð Oddsson, virðingarverð tilraun sem misheppnaðist.
í blaðamennsku er þetta eins. Sú hefð hefur myndazt, að þeir
sem talað er við fái að lesa ummæli sín yfir og breyta þeim áður
en þau birtast. Þetta er orðin mögnuð hefð, sem erfitt er að
breyta, en lýsir sér meðal annars í því þegar notuð eru lýsingar-
orðin „opinskár" eða „hreinskilinn“. Það þýðir að á prenti birtist
meira af sannleikanum en íslenzkir lesendur eiga að venjast.
í báðum tilfellum er þó verið að svíkja neytandann, þann sem
les. Skrásetjari með sjálfsvirðingu veit að skyldur hans við les-
andann eiga að taka öðru ffam. Hann á ekki að kunna sér annan
ramma en þann sem lögin og almenn velsæmiskennd setja hon-
um. Þessi svik koma líka þeirri hugsun að hjá viðmælandanum
að með því að veita viðtal hafi hann tekið prentfrelsið af skrifar-
anum. Það er ekki ýkja langt síðan blaðamaður við þetta blað átti
í langri rimmu við ráðherra sem heimtaði að fá að velja fyrirsögn
á viðtal við sig og breyta inngangi blaðamanns. Það tíðkast á
góðum fjölmiðlum, sagði ráðherrann.
Gullveig Sæmundsdóttir er fórnarlamb þessarar hefðar.
Henni þótti ekki óeðlilegt að María Guðmundsdóttir hefði síð-
asta orðið um hvað stæði í ævisögu hennar, enda hefð fyrir því
og samkomulagið áreiðanlega gott þegar samningurinn var
gerður. Þar með samdi hún hins vegar af sér ritfrelsið. Þeir, sem
enn langar að vita meira um ævi Maríu Guðmundsdóttur og
annarra heldur en þau vilja láta uppi, hljóta að vona að aðrir var-
ist þetta víti og skrifi upp á eigin ábyrgð. Fyrir lesendur, en ekki
viðmælendur.
Ritstjóraskipti
Sú breyting hefur orðið á ritstjórn PRESSUNNAR að Gunnar
Smári Egilsson hefur látið af störfum sem ritstjóri. Fyrrum
vinnufélagar vilja nota þetta tækifæri og þakka honum gott og
lærdómsríkt samstarf. Án atorku hans og hugmyndaríkis væri
PRESSAN ekki orðin það sem hún er. Við óskum honum vel-
famaðar á nýjum starfsvettvangi.
BLAÐAMENN Bergljót Friðriksdóttir, Einar Örn Benediktsson,
Friðrik Þór Guðmundsson, Guðrún Kristjánsdóttir, Jón Óskar
Flafsteinsson útlitshönnuður, Jónas Sigurgeirsson,
Jim Smart Ijósmyndari, Kristján Þór Árnason myndvinnslumaður,
Sigríður H. Gunnarsdóttirpróforko/esori.Telma L. Tómasson.
PENNAR Stjórnmál: Árni Páll Árnason, Einar Karl Haraldsson,
Guðmundur Einarsson, Hannes Hólmsteinn Gissurarson, Hrafn
Jökulsson, Hreinn Loftsson, Mörður Árnason, Ólafur Hannibalsson,
Óli Björn Kárason, Ragnhildur Vigfúsdóttir, Össur Skarphéðinsson.
Listir: Gunnar Árnason, myndlist, Gunnar Lárus Hjálmarsson popp,
Kolbrún Bergþórsdóttir bókmenntir, Martin Regal leiklist.
Teikningar: Ingólfur Margeirsson, Jón Óskar, Kristján Þór Árnason.
Setning og umbrot: PRESSAN
Filmuvinnsla, plötugerð og prentun: ODDI
STJÓRNMÁL
Ráðherrann og smábátarnir
Sjór og trillur hafa lagt til
efniviðinn í léttvægar deilur á
stjórnarheimilinu síðustu vikur.
Ágreiningurinn var fróðlegur
fyrir þá sök, að hann stóð ekki
milli flokkanna, heldur voru
nokkrir þingmenn stjörnarliðs-
ins andstæðir hugmyndum sem
komu frá margffægri Tvíhötða-
nefnd, og forystumenn flokk-
anna höfðu blessað í bak og fyr-
ir. Lyktir urðu einsog allir
þekkja: Þorsteinn Pálsson
treysti sér ekki til að leggja fram
hugmyndir Tvíhöfða að nýrri
sjávarútvegsstefnu, en ætlar að
bíða hausts.
Ákvörðun ráðherrans var af-
ar merkileg með hliðsjón af því,
að lengi vel hélt hann því að
fjölmiðlum, að málið hnyti á
því, að einn kall í þingliði Al-
þýðuflokksins væri á móti
trillukafla tillagnanna. Þetta
þuldi ráðherrann í síbylju í öll-
um fréttatímum fjölmiðlanna
um nokkurra daga skeið.
Einsog þjóð veit, þá hefur
stjórnarliðið tíu manna meiri-
hluta á þingi. Ef staðhæfingar
ráðherrans byggðust á öðru en
óskhyggju, þá hefði skeggjaður
þingflokksformaður jafnaðar-'
manna aldrei getað lagt ráð-
herrann að velli; hið eina at-
kvæði hans hefði þá engu breytt
um að félagi Þorsteinn hefði
drjúgan meirihluta fyrir öllu
gumsinu. Mat Þorsteins varð
hins vegar það, að óráðlegt væri
að leggja málið ffarn.
Fyrir því geta tæpast verið
nemá tvær ástæður. Ráðherr-
ann kann að hafa vitað, að and-
staðan var miklu meiri innan
stjórnarliðsins við hugmyndir
um skerðingu trilluveiðanna en
hann sjálfur lét ítrekað uppi í
fjölmiðlum. I því tilviki hlýtur
þá ráðherrann að hafa talað
gegn betri vitund þegar hann
tiltók fyrirvara eins þingmanns
Alþýðuflokksins sem ástæðu
þess að málið kom ekki fram.
Hitt kann líka að vera, að ráð-
ÖSSUR
SKARPHÉÐINSSON
herrann hafi einfaldlega haft
takmarkaðan áhuga á því að til- »
lögur að breyttri sjávarútvegs-
stefhu kæmu ffam.
Það er með ráðherrana eins-
og hin æðstu máttarvöld, —
vegir þeirra eru gjarnan órann-
sakanlegir. Það birtist til dæmis
í því, að Þorsteinn Pálsson lét
það ítrekað uppi að í rauninni
væri það smáræði, sem menn
toguðust á um í tengslum við
trillurnar. Sjálfur kvað hann það
ekki nema meiru en 1-2% af
heildaráfla landsmanna. Fyrir-
vari eins manns í þingliði ann-
ars stjórnarflokkanna við þetta
lítilræði var þó nóg til að ráð-
herrann brast — að eigin sögn
— kjark til að leggja málið
fram. Lýsir sú afstaða djúpri
sannfæringu fyrir málinu?
Til gamans má rifja það upp,
að meðan Halldór Ásgrímsson
var sjávarútvegsráðherra, þá
lagði hann fram afdrifarík
frumvörp að breyttri stefnu urn
fiskveiðar án þess að hafa
nokkra tryggingu fyrir afstöðu
allra stjórnarliðanna. Aust-
fjarðabersi hafði hins vegar
burði til að slást fýrir sínum
málum, án þess að sannfæring
sérhvers stjórnarliða væri járn-
uð í bak og fýrir áður en málið
kæmi fyrir þingið.
Sjávarútvegsráðherra hélt því
lengi vel ffam, að málið strand-
aði á afstöðu eins þingmanns
Alþýðuflokksins. Þannig var því
með röngu haldið að þjóðinni
að jafnaðarmenn hefðu jarðað
málið að sinni: Alþýðuflokkur-
inn var gerður að sökudólgi.
Þetta er hins vegar fjarri öllu
lagi. Báðir þingflokkar stjórnar-
liðsins afgreiddu málið með ná-
„Ef staðhœfingar ráðherrans byggðust á öðru en óskhyggju, þá
hefði skeggjaðurþingflokksformaður jafnaðarmanna aldrei
getað lagt ráðherrann að velli; hið eina atkvœði hans hefði þá
engu breytt um aðfélagi Þorsteinn hefði drjúgan meirihluta
fyrir öllu gumsinu. “
kvæmlega sama hætti. Þeir
samþykktu að frumvörpin
kæmu fram, en einstakir þing-
menn í báðum flokkum höfðu
fyrirvara um tiltekna þætti.
Hjá Alþýðuflokknum lutu
hinir formlegu fyrirvarar ein-
ungis að smábátakafla frum-
varpanna. Að minnsta kosti þrír
þingmenn gerðu sterka fyrir-
vara um hann, og fleiri létu uppi
samúð með þeirri skoðun. Um
Sjálfstæðisflokkinn gegndi öðru
máli. Auk þess sem þingmenn
flokksins höfðu fyrirvara um
trillurnar, þá hafa tveir þing-
menn flokksins, þar af annar
sem sæti á í sjávarútvegsnefnd
þingsins, gert sterka fyrirvara
við mikilvægari grunnþætti en
trillurnar einar.
En hvers vegna vilja menn
verja trillur? Nú er það svo, að
þeir, sem gerðu fyrirvara við
smábátakaflann, lýstu sig fusa
til samkomulags, sem fólst í því
að skerða allverulega sókn smá-
báta, meðal annars með því að
fækka sóknardögum yfir sum-
arið, þegar best aflast. Þetta til-
boð var sett ffarn til að ná burt
þeim þætti í málamiðlunartil-
lögu ráðherrans, sem fól í sér
heildarþak á afla trilluflotans.
Andstæðingar þaksins töldu, að
með því væri trillum stefht út í
sókn í ótrygg veður, — og líkur
á sjóslysum ykjust. Nóg er víst
samt, þó þingið fari ekki að asn-
ast til að setja enn vitlausari
reglur en eru þegar í gildi.
Það liggur líka fyrir frá starfs-
manni Tvíhöfðanefndar, að
tilluafli skapar þrefalt fleiri störf
en sambærilegur afli af togur-
um. Hvaða hagfræði segir þá,
að á tímum vaxandi atvinnu-
leysis sé rétt að þrengja óhóflega
kost smábáta?_______________
Höfundur er formaður þing-
flokks Alþýðuflokksins
ÁLIT
SIORÍÐUR guðmundurvignir sturlaugur linda björn
ÓLAFSDÓTTIR ÓSKARSSON ALBERTSSON VILHJÁLMSDÓTTIR ÞÓRHALLSSON
Hugsanleg sameining ASÍ ogBSRB
Sigríður Ólafsdóttir, bif-
reiðastjóri hjá hreinsunar-
deild:
„Þessu er ekki auðsvarað. Kost-
urinn væri að sameinuð hlyt-
um við að vera sterkari. Gallinn
er að Alþýðusambandið er ansi
stórt batterí. Ég hef verið á
þingum ASÍ og finnst þau oft
þung í vöfum og samstaða oft
ekki nægileg þar innan og
spurning hvort svona samein-
ing myndi ekki bara auka á
vandann. Þessi samtök eru ólík
að mörgu leyti, ég nefni t.d. líf-
eyrismálin, þar sem BSRB hef-
ur ýmsar tryggingar sem okkur
langar að ná í. 1 launamálum
eigum við samleið, það er ljóst,
en það er ýmislegt í veginum
varðandi réttindamálin. Þetta
er ekki nokkuð sem gengur
einn, tveir og þrír, en eðlilegt er
að skoða möguleikann og þá
verður að gera ráð fyrir því að
það taki nokkur ár að koma
slíku í gegn.“
Guðmundur Vignir Óskars-
son, formaður Landssam-
bands slökkviliðsmanna:
„Ég tel að rétt sé að setja það
fram sem markmið að ein
heildarsamtök verði fyrir alla
Iaunamenn. En í dag tel ég að
verulega vanti upp á þær for-
sendur sem verða að vera til
staðar til að slíkt geti orðið. Má
þar vitna til yfirstandandi
kjarasamningaviðræðna, þar
sem afar erfiðlega hefur gengið
að stilla saman ólíka hagsmuni
launamanna. Ég tel með öðr-
um orðum að hugmyndin sé af
hinu góða, en í dag stöndum
við í þeim sporum að glíman er
hörð og hagsmunir ólíkir.“
Sturlaugur Albertsson, sjó-
og verkamaður:
„Forysta verkalýðshreyfingar-
innar verður að sameinast
vegna þeirrar varnarbaráttu
sem ffamundan er og þetta er
liður í því. Hreyfingin þarf á
uppstokkun og endurskipu-
lagningu að halda, bæði ASI og
BSRB eru í mikilli kreppu. Við
erum í vörn og verðum það að
óbreyttu næstu árin. Samein-
ing gæti komið í veg fyrir til
dæmis það sem gerðist um ára-
mótin; þegar samningsstaða
ASÍ hrundi við að verkfallsboð-
un BSRB klúðraðist. Á hinn
bóginn er því ekki að neita að
ólíkir hagsmunir standa nokk-
uð í vegi fyrir sameiningu.“
Linda Vilhjálmsdóttir
sjúkraliði:
„Mér líst illa á þá hugmynd.
Við sjúkraliðar erum með mjög
nýtt stéttarfélag, það eru tvö ár
síðan við gengum úr bæjar-
starfsmannafélögunum og þar
áttum við off erfitt uppdráttar
vegna þess hve við vorum fjöl-
mennur hópur. Okkur var ým-
ist beitt fyrir félögin í aðgerðum
eða okkur fórnað í samningum
vegna fjölmennis. I öðru lagi
virðast rótgróin félög með
sterka og reynda forystumenn
eiga nógu erfitt með að standa
gegn straumnum í svona stór-
um samtökum eins og ASÍ. f
þriðja lagi er skrítið að ASÍ-for-
ystan skuli nefna þetta núna
þegar allt er siglt í strand í
samningunum, eftir að hafa
svo að segja setið eináð samn-
4db
6c^
Benedikt Davíðsson, forseti
ASÍ, hefur viðrað þá hugmynd
sem raunhxfan möguleika að
Alþýðusambandið og Banda-
lag starfsmanna ríkis og bæja
renni saman í eina heild.
ingamálum frá því um áramót-
in, utan að gefa BSRB stundum
upplýsingar um þróun mála.“
Björn Þórhallsson, fyrrver-
andi varaforseti ASÍ:
„Mér er þetta eins á móti geði
og nokkuð getur verið. Satt að
segja hafa opinberir starfs-
menn haft svo mörgum sinn-
um betri stöðu en við aumingj-
arnir í almennu verkalýðs-
hreyfingunni, að það er langt
ffá öllu réttlæti. Nægir að nefna
lífeyrismálin. Sameining gæti
þó tekist með einum hætti; að
þeir myndu sætta sig við það
sem venjulegt verkafólk þarf að
sætta sig við.“