Vísir Sunnudagsblað - 24.12.1939, Blaðsíða 28

28
VÍSIR
fjarðaæi/ýum fi/ir og nú.
rikti i huga hans — því að niað-
ur ljóssins kom til hans — til
hans — Vasile, sem hafði rænt
krossi af gröf hins látna.
En hvað var það, sem sonur
guðs bar á herðum sér, eitthvað
dökt og næstum ferlegt.......
Hann bar kross sinn. Kristur
bar einnig sinn kross, livers
vegna, ó, hvers vegna? ....
Svo léttilega gekk Hann yfir
snjóbreiðuna, að það var eins
og krossinn hvíldi með engum
þunga á herðum lians, en Va-
sile mundi enn Jive þungur tré-
krossinn liafði hvílt á herðun-
um og hann verkjaði enn í þær.
Hin bjarta, lýsandi vera stað-
næmdist ekki lijá hinum unga
hermanni, en Vasile sá i svip
liið engilhreina kærleikstillit
augna hans .... hægt, stöðugt
hélt Mannsins sonur áfram að
sofandi hermönnunum, sem
Jágu i linipri kringum lcaJda
öskuna, og Hann nam staðar
mitt á meðal þeirra — og Vasile
sá — sá með eigin augum, er
Guðs sonur tók kross sinn og
Jagði á kalda öskuna, en þegar
i stað gaus upp björtum eld-
tungum, sem umvöfðu kross-
inn, uns liann var sem logandi
hlys!
Kristur hafði borið til þeirra
sinn eigin kross, til þess að þeir
sem land sitt vörðu frysi ekki í
hel.
Það, sem eftir þetta gerðist,
mundi Vasile að eins óljóst —
en iá knjánum hafði hann skrið-
ið að hinum heilaga eldi — á
knjánum — og svo hafði liann
hnigið meðvitundarlaus niður
við líknareldinn.....
* ❖
Dagur var runninn.
Hver hermaðurinn á fætur
öðrum valcnaði. Þar sem verið
liafði köld aska um nóttina var
nú eldrauð glóð og það fóru
hitastraumar um þá alla og
þeir gæddust af nýju orlai lífs-
ins og veðurofsinn og harkan
nóttina áður voru sem vofur
ógnarsýnar, er horfin var......
Hver einstakur þeirra hvarf af
landi svefns og drauma yfir i
virkileikann í fagnaðarskapi —
eins og eitthvað dásamlegt hefði
gerst, þeiin var svo notalega
hlýtt og gleðin í hugunum tak-
markalaus og skýranleg. Jafn-
vel i augum hinna fölleitu og
þunglyndislegu fanga var ann-
arlegur ljómi.....
Scurtu tók til máls og reyndi
að tala sem valdmannslegast.
— Hann kallaði á VasiTe —
hafði hann óhlýðnast fvrirskip-
unum? Hafði hann hrent kross-
inum meðan yfirmaður hans
svaf ?
Nei, nei! Þarna lá krossinn,
P»latey.jahhreppur á
| Breiðafirði hefir sína
sérstöðu að því leyti
að takmörk hans ná hvergi til
lands, heldur samanstendur
hann eingöngu af 7 eyjum bygð-
um og svo ótölulegum grúa
stórra og smárra eyja óbygðra
sem skiftast milli hygðu ejý-
anna. Hann er þvi eins og heim-
ur út af fyrir sig, lega lians er
sem næst miðjum Breiðafirði
og er því frá öllum eyjum langt
til lands. Fólkið í þessum eyjum
liefir því löngum liáð harða
haráttu fyrir tilveru sinni þótt
þær eyjarnar séu gjöfular á
marga lund, hefir þó þrátt fyr-
ir alt orðið að heimta gæði þau
með harðneskju.
Þarna í þessum lilla heimi
hefir þróast margvísleg menn-
ing, sem skiljanlegt er, ef hugs-
að er til spakmæla Hávamála,
„lítilla sanda litilla sæva“ o. s.
frv. Þar liafa og þróast ýmsir
siðir og venjur, sem ef til vill
eru þó sumir aðfluttir, en liafa
að minnsta kosti geymst þar
öðrum stöðum betur. Með því
að nú eru tímar byltinga á svo
mörgum sviðum, má telja víst
að ýmsar þær venjur er fyrrum
þóttu prýða, verði nú að rýma
fyrir nýjum siðum, getur það
vart talist goðgá þótt eitthvað af
því gamla sé rifjað upp, jafnvel
þólt það verði ekki merkilegt
falið. í eftirfarandi línum verð-
ur leitast við að gera grein fyrir
einum þætti þessa máls: hátíða-
siðunum.
Undirbúningur.
l’ndirbúningur undir jólaliá-
tíðina liófst venjulega ekki fyrr
en þrem fjórum dögum fyrir
jól; voru þá bakaðar allskonar
eins og fallinn hermaður, sem
breiðir út faðminn, og viðkross-
inn lá Vasile á knjánum, með
spentar greipaT og liorfði á ný-
risna morgunsólina....
Scurlu gerði krossmark fyrir
brjósti sér.
„Vasile,“ kallaði liann, „hvað
sér þú í morgunroðanum ?“
Vasile sneri sér við og leit til
haíis — og það var dásamleg
birta í augum lians — en Iiann
svaraði engu — og Scurtu fékk
aldrei að vita, hvaða sýn Vasile
sá hverfa inn í morgunroðann.
A. Th. þýddi úr ensku.
kökur. Efnið í baksturinn þurfti
ekki að sækja að, því heimilin
hirgðu sig upp vor og liaust með
forða þann er nægja átti árið
út; mun það hafa verið gert
vegna þess að aðal vörur komu
í verslanir á þeim tíma og svo
vegna hins, að oft gat verið ó-
hægl um aðdrætti að vetri til
vegna isalaga, sem oft teptu
samgöngur að meira eða minna
leyti svo tímum skifti. Heimil-
in voru þá undir það húin að
vera sjálfúm sér nóg yfir vetur-
inn hvað sem að höndum hæri.
Með jólaundirbúningnum liófst
að miklu leyti jólagleði barn-
anna. Jóladraumurinn langi
var að verða að veruleika.
Reyndar byrjuðu hörnin að búa
sig undir jólin með jólaföst-
unni, en sá undirbúningur var í
jiví fólginn að skrifa upp jóla-
sveinana, þ. e. að skrifa upp
alla jiá gesti er að garði báru á
föstunni, en þetta átti svo aftur
að verða eina jólaskemtunin og
skal nánar vikið að því síðar.
A Þorláksmessu liófst svo liið
reglulega annríki, og ])á fyrst
koiiist jólaspenningurinn i al-
gleyming lijá börnunum, ]>aii
voru j>á boðin og búin til hvers,
sem vera vildi; þau Iijálpuðu til
við að fægja lampa og hnífa-
pör, fara hverskonar snúninga
og svo notuðu þau hvert tæki-
færi, sem gafst til að stinga
saman nefjum um það, sem
þeim var ríkast í huga, hvað
þau myndu fá í jólagjöf, livort
þau inyndu lclæða jólaköttinn,
hvernig jólatréð yrði skreytt og
því um likt. Á Þorláksmessu var
j>að ófrávíkjanlegur siður að
hafa skötustöppu á borðum til
miðdags, og þótti hin mesta
goðgá ef út af var brugðið.
Helst átti skatan gð vera vel
kæst, en það var gert á þann
hátt, að hún var grafin i þang-
haug eða hyrgð i auðum fjós-
bás í moðbing; við þessi skilyrði
náði hún að úldna vel og þóíti
hún þá liið mesta hnossgæti.
Hjá fólki alment var þess þó
gætt að verja skötuna ólirein-
induni, en þessara bragða var
beitt til þess að fá hana til að
úldna.
1
Jólahátíðin.
Á aðfangadaginn klukkan 6
að kvöldi hófst jólahelgin; þá
var öllum undirbúningi lokið
og öllum störfum hætt, sá eini
er ekki var búinn að ljúka störf-
um sínum var fjósamaðurinn,
og var þó venja að gefa kúnum
fyrr það kvöld en venjulega.
lveptist nú liver um annan við
að skreyta sig eftir bestu föng-
um. Húsmóðii-in sá um að eng-
inn þyrf ti að klæða jólaköttinn,
en það gerðu þeir er enga nýja
spjör áttu til að fara í. Þegar
fólkið liafði klætt sig um, var
öllu fólkinu safnað saman til
húslestrar; voru þá sungnir
jóla-sálmar og jólalesturinn les-
inn. Að lesti'inum loknum geklc
hver maður fyrir lesarann (sem
venjulega var annarlivor hús-
hændanna) og þakkaði fyrir sig
með handabandi, en lesarinn
bað guð að blessa hvern og einn
er á lesturinn hafði lilýtt. Eftir
lesturinn varð hlé á dagskrá
kvöldsins meðan kvenfólkið har
á horð; var lilé þetta notað til
að útbýta jólagjöfum og taka
þær upp og skoða og sýna. Fyrr-
um var það siður að lmsbændur
gáfu öllu fólki sínu kerti, sem
steypt var úr tólg, kostaði það
mikla vinnu. Ivertin voru ann-
aðhvort steypt í tilgerðum
kertamótum, eða tólgin var
brædd og svo látin í strokk og
rakinu síðan difið ofan í tólgina
aftur og aftur þar til kertin
höfðu náð Iiæfilegum gildleika.
Þá voru líka búin til, til há-
tíðabrigða hin svokölluðu
kóngakerti; þau voru þríálmuð,
en stóðu á einum legg; þóttu
þau hið mesta fágæti og voru
vand-tilbúin. Þessar kertagjafir
eru þó löngu úr sögunni og er
sennilegt að þau liafi liætt þeg-
ar jólatré fóru að tíðkast og
meiri og betri kostur varð á
ljósmeti öllu. Næsti liður jóla-
dagskrárinnar var svo sá, að
allir settust að einu horði, sem
þakið var allskonar fágæti, svo
sem súkkulaði, kaffi og ótal
kökutegunda, sem ekki koma á
J)orð sveitabóndans nema á
Stórhétíðum. Skemti fólk sér nú
undir borðum við neyslu rétt-
anna og samræður. Allir voru i
hátíðaskapi, en prúðir og stilt-
ir, þvi allir eru sér þess með-
vitandi að nú er liátíð hátið-
anna. Þegar staðið var upp frá
Jiorðum gengu allir fyrir hús-
ráðendur og þökkuðu fyrir með
kossi eða handabandi.
Næsti liðurinn fer svo jóla-
tréð; það er fyrst og fremt ætl-
að börnunum, en ér þó einhver