Vísir Sunnudagsblað - 05.04.1942, Blaðsíða 14

14
VÍSIR SUNNtJDAGSBLAÐ
1. „Hullð er margt að baki tímans tjalda“ — Hér er
þungt stig (áhei’zlu-atkvæði) i fornstigssæti, en þung-
inn (áh.) lendir á endingunni -ið, sem er léttstig.
Tvær formvillur .................................. 2
2. „Birtist þeim margt, sem . . . .“ — Sbr. 1............ 2
3. Iiver baðstofa var . ... “ Áherzlu-villa (-a) .......... 1
4. „Draugar og vofur dönsuðu um . .. .“ — Fyrsta orðið
hefir þrjú ljóðlýti; tvær áherzluvillur og ljóðstöfun á for-
stigi; auk þess er aherzluvilla síðar (-u) ....... 4
5. „og drápu menn og hestana við . .. .“ — Sbr. 3...... 1
6. „í hamrinum bjó tröll ....“ — Sbr. 3.................. 1'
7. „1 Helvíti var Óvinurinn . .. . “ — Tvær skakkar óherzl. 2
8. „Öldin var döpur — . .. .“ — Sbr. 1................... 2
9. „og forynjur og djöflar ....“-— Sbr. 3.............. 1
10. Húsgangar lifa’ á hrati’ og ....“ — Forstigsvilla .... 2
11. „og vita’ að það er djöfullinn sem ....“ — Sbr. 3..... 1
12. „blaða í þeim og blása — Sbr. 4., 3 villur í 1. orði 3
13. „Ferðbúin sálin fór úr ....“ — Sbr. 10................ 2
14. „Hlíðin er brött og ....“ — Sbr. 1.................. 2
15. „Klaka og hríð — en ....“ — Sbr. 1.................... 2
16. „er beinmarkinn(?) þar . .. .“ — Sbr. 3............... 1
17. „og sökkva niðr í logana — og ....“ — Sbr. 3.......... 1
18. „Þannig var íslenzk þjóðtrú fyrri alda”.5) — Sbr. 12. .. 3
19. „þrotlaust stríð — á milli tveggja valda.“5) — For-
stigsfall............................................... 1
20. „Aldimar líða. /fynslóðirnar hverfa“ — 3 áherzlu
skelckjur og Ijóðstöfunarvilla (K í stað li) ......... 4
21. En hvað er það, sem börnin [fá að] erfa — Stigafall;
2 atkv. vantar (sjá ldofaorðin) ........................ 1
22. „Sízt er vort mark að særa . .. .“ — sbr. 12........ 3
Ljóðlýti !......... 42
ungu stúlkurnar; lét þrítaka
sönginn, svo það festist sem
bezt í minni! Er þetta átakan-
legt dæmi, eins og kirkjuhöfð-
ingjanna, o. f 1., um það, hversu
jafnvel framúrskarandi menn
geta verið sljófir fyrir göllum á
ljóðum. Maður í stöðu P. 1. þarf
. að velja með gagnrýni (kritik)
ljóð þau, sem hann lætur berast
með sönghljómi á öldum ljós-
vakans inn á hvert heimili
landsins, sem viðtæki hefir, og
þannig treður þvi inn í höfuð
áheyrendanna.
Þetta kveld lauk söngnum
með því, að sunginn var allur
jólasáhnurinn: „1 dag er glatt í
döprum hjörtum“. En á þeim
sálmi eru sérstaklega áberandi
gallar: gleði í depurð, sólarupp-
koma í tví-svörtu myrkri (niða-
myrkri svörtu; en niðam. og
svartam. er sama hugtak). Þrátt
fyrir gleðina í hjörtunum er síð-
ar sagt við lýðinn: „vert’ ei
lengur hræddur, en lát.af harmi
og sorg“, en liarmur og sorg eru
tvö nöfn á sama hugtaki, sem
ekki er andstæða við hræðslu,
því það er óttaleysi, öryggi. — Á
þetta hefi eg áður minnst í
blaðagrein (Timinn, 24/1 ’39. —
Þeirri grein var þar spillt með
meinlegum prentvillmn). —
Þótt margir siálmar sama höf. sé
góðir og sumir gallalausir, getá
svona mistök átt sér stað, og er
sjálfsagt að laga slíkt, o. fl. því
líkt, ef nota á sálmana fram-
vegis.
Sama kveld var sungið (í
leik) nýtt Ijóð, ort háttvilt „upp
á gamla móðinn“. Þannig er því
ólagi viðhaldið, og troðið upp á
fólkið með öllum tækjum!
VII.
Annan jóladag s. 1. var út-.
varpað þætti úr leikriti, en nefn-
ist „Gullna hliðið“. Iiöfundur-
inn las forspjallið í ljóði. Hann
er nú sá, sem einna hæzt er
liossað af þeim, er hér fást við
framleiðslu ljóðabóka. Hug-
myndir hahs (skáldleg tilþrif)
munu liafa aflað honum þess
álits, að liann megi teljast skáld.
En það sem eg hefi kynnst Ijóð-
um hans, virðist mér hann ó-
hæfilega hroðvirkur, liirðulaus
um formfegurð ljóða. Er einn
vottur þess forspjall það, er fyr
getur.
Ljóðið er samhendu-flokkur,
32 tví-samhendur, 64 ljóðlínur.
Braghátturinn er forstigs-
stökkháttur, ellefu stiga (atkv.)
linur, þ. e. (létt) forstig og 5
stökk (10 stig), þungt og létt
stig saman, þannig:
„Á gamla elda1)
kaldar hlóðir minna“.
Háttur þessi telst réttur á 42
ljóðlínunum, en 22 þeirra eru
meira og minna gallaðar að
formi, er nú skal sýnt:
4) Torvelt er að hugsa sér
aldurstig elds. „Á glæður fyrr-
um“ finnst mér skárra. — Ann-
ars á eg ekki við að gagnrýna
ljóðið efnislega.
En þannig íslenzk þjóðtrú
fyrri alda
var þrotlausl stríð —
á milli tveggja valda.
Og víðar er lagfæring álíka
auðveld.
Ein linan hljóðar þannig:
„Þér hneyxlizt eiKþótt djarft sé
myndin dregin“
Þar er veila í öðru stökki (ei,
þótt), bæði sú, að aflra stigið
(létta) ber hið fremra (þunga)
ofurliði, og þó einkum sú, að
„ei“, er notað sem neitunarorð;
en það er rangt, þótt nú sé al-
mennt tíðkað (stytting úr eigi?)
En ei þýðir: ætíð, ævarandi,sbr.:
eilífð, (Eiríkur (Eirekr). —
(Enn fermur: Eisteinn = ætið
liarður, Eiúlfr = ætíð vígbúinn
sem úlfur, Eivindur = byrsæll,
o. fl.).
Óveill stökkgangur (Pegasus-
ar) er þannig:
„Þér hneixlizt eigi, djarft þó
mynd sé dregin“.
Úr því að D. St., þessi hrókur
íslenzkra nútíðar ljóðasmiða,
lætur sér sæma að bjóða þjóð-
inni stórgallað hroðvirknis-
klambr, máske í meiri hluta
5) Línur þessar mynda eina
samhenduna í Ijóðinu. Er hægt
að losast við lýtin á þeim svo:
nokkurra bóka, er ekki að undra
þótt peðin hagi sér á sama hátt
(sbr. son krabbans: „Eg læt
mpr sæma, ljúfi faðir, að líkjast
þér.“) eins og verkin sýna merk-
in.
Ljóðmálinu (guðamáli) hæfir
það eitt* að hvert orð sé óbjagað
og vel valið, og hugsunin skýr
og eðlileg; auk þess sé braghátt-
ur hreinn, og samræmdur á
hverju sérstöku Ijóði eða ljóð-
flokki (spretti), ljóðstöfun rétt
og rím — svo vel sé. Ljóð, sem
ekki er vel gert, að efni, máli og
formi, er lítils eða einskis virði,
og liæfir ekki að það sé nefnt
skáldskapur. —- Þótt fornu rím-
urnar hefðu fæstar skáldlegt
gildi, nema helzt sumir man-
söngvar, áttu þær á sínum tíma
rétt á sér. Margar visur þar eru
listasmíði að máli og formi; og
kveðskapurinn var alþýðu-
skemmtun og viðhald sagna-
fróðleiks, því
Guma bæði’ og gulhnenshæð
gleymist ræða tíðum,
meira fræði minnisstæð
munu’ í kvæði lýðum.
—o—
Barn vogaði að segja álit sitt
um „nýju fötin keisarans“ — en
„tvisvar verður gamall maður
barn“.
Málefni þessu þarf að gera
mikið betri skil en eg er fær um.
Mig skortir málfræðiþekkingu
og verð þess vegna L því efni að
FRÁ SPÁNI. — Forngripasýning var lialdin í haust í New '
York, og sézt hér forseti sýningarinnar, McFarland. Hann er
hér með 400 ára gamla kirkjusöngsbók í höndum, en henni var
stolð á Spáni meðan borgarslyrjöldin stóð yfir.