Tíminn Sunnudagsblað - 15.04.1962, Blaðsíða 11

L YFIÐ BJARGADI
LÍFIMILLJÓNA
Dag nokkurn stendur kanadískur
læknir viS sjúkrahvílu ungrar stúlku.
Honum fallast hendur, því að liann
veit, að hann getur ekkert annað gert
)en staðfesta ótta foreldra hennar:
Hún þjáist af sykursýki, og þegar
sykursýki býr um sig í barni, er ekki
hægt að láta í té neina hjálp. Lækn-
irinn veit, að enginn mannlegur mátt
ur getur bjargað barni eða fullorðn-
um, þegar þessi sjúkdómur er annars
vegar. Hann hefur séð níu af systkin-
um þessarar stúlku verða sykursýk-
inni að bráð. Hann hefur séð spengi-
lega menn eldast á skömmum tíma
vegna áhrifa þessa sjúkdóms, — séð
þá verða gamla og bogna í baki á
skömmum tíma og næstum blinda.
Og það eina, sem hann hefur
getað gert, er að leggja þá inn
á sjúkrahús, — aðeins til þess að
létta þeim þjáningar síð'ustu lífs-
dagana. Hann man meira að segja til
þess, að hafa látið gefa sjúklingi, sem
þjáðist af sykursýki, rauða og safa-
mikla buffsneið, þrátt fyrir það, að
thann, vissi, að það var eins og að
skvetta oiíu á eld. En með þessu hafði
hann aðeins orðið við síðustu ósk
dauðadæmds manns ....
Foreldrar stúlkunnar standa við
sjúkrabeð hennar og bíða eftir úr-
skurði hans, og hjá þeim stendur
fimmtán ára gamall drengur, sonur
nágrannans og mikill vinur og leik-
bróðir stúlkunnar.
Læknirinn litur á foreldrana, og
orð hans láta í eyrum þeirra eins og
likhringing: „Það er ekkert, sem get-
ur bjargað henni“.
„Það hlýtur að vera til eitthvert
með'al við þessum sjúkdómi". — Sá,
sem segir þessi orð, er drengurinn,
sem hlýtt hafði á úrskurð læknisins.
— Orð hans koma illa við lækninn.
Honum finnst eins og verið sé að ef-
ast um starfshæfni sína, og hann
kemst í uppnám:
„Finndu það þá, drengur", hvæsir
hann og fer út 1 fússi.
Þessi orð brennast í vitund drengs-
ins, Fred Banting, og verða undirrót
lífsferils hans. Hann er hinn yngsti
af fimm sonum garðjnrkjumanns. Það
er því nóg af sonum til þess að feta
í fótspor föðurins, og þess vegna
'hefur faðir Bantings ekkert á móti
(því, að hann gangi menntavegirin.
Hann vill, að hann verði prestur, en
drengurinn vill verða læknir og móð
ir lians fær talið föður hans á að láta
hann fá vilja sínum framgengt. En
faðir hans ákveður, að kostnaðurinn
við nám hans skuli dreginn frá arfi
hans.
Fred Banting verður alltof fljótt
iæknir: Heimsstyrjöldin fyrri er í al-
gleymingi, og í skotgröfunum særast
og limlestast svo margir menn, að
þörfin fyrir lækna er óþrjótandi. —
Læknamenntunin minnir á lagerfram
leiðslu. Námi, sem við eðlilegar að-
stæður tekur mörg ár, er lokið af á
nokkrum mánuðum. Strax eftir að
Banting hefur tekið próf, fer hann
til vígstöðvanna í Norður-Frakklandi
og stendur þar við uppskurðarborðið
frá morgni til kvölds. Að heimsstyrj-
öldinni lokinni hverfur hann aftur
heim til Kanada með heiðursmerki
fyrir franimistöðu sína á vígstöðvun-
um og hefur þar að auki hlotið fulla
viðurkenningu sem skurðlæknir. En
hann er engu að síður ákveðinn í því
að verða lyflæknir og vinna að því
að lækna þá, sem haldnir eru sykur-
sýki.
Hann kemst að við lyfrannsóknar-
stofnunina, sem rekin er á vegum há-
skólans í Toronto. Þár vinnur hann
að rannsóknum og athugunum á syk-
ursýki og gerir tilraunir og sannpróf-
ar tilgátur sínar í tilraunastofu stofn-
unarinnar. Meðan þessu fer fram, er
forstöðumaður stofnunarinnar, pró-
fessor McLeod, á eilífum ferðalögum
og kemur hvergi nærri vinnu Bant-
ings. En með honum vinnur tvítugur
læknakandidat, Charles Best að nafni,
sem er nýbyrjaður á lyflæknisfræði-
legum rannsóknum. Þeir þola saman
súrt og sætt. Þeir eru oft í fjárþröng
og verða oft og tíðum að fara í leið-
angra til þess að verða sér úti um
hunda, sem glatað hafa húsbónda sín-
um eða aldrei átt neinn, til þess að
nota við rannsóknir sínar. Tilrauna-
stofnunin hefur ekki ráð á að kaupa
hunda.
Og einn góðan veðurdag verður Bant
ing ljóstj að hann hefur fundið upp
efni, sejn sykursýkissjúklinga vanhag-
ar um. Tilraunir þeirra félaga hafa
leitt í ljós, að þetta efni dugar við
sykursýki í hundum. — Banting
kemst að þeirri niðurstöðu, að sykur-
efnaskiptin í líkama sjúklinganna séu
í ólagi og geti ekki brennt hin
bundnu fituefni, en það hafi í för
með sér sýrumyndun, sem orsaki eitr-
un í líkamanum.
Starfsbróðir Bantings, dr. Joseph
Gildehrist, er sykursjúkur, og fellst
hann á, að gerðar séu tilraunir á hon-
um með lyfið. Og í ágústmánuði árið
1922 fær hann fyrstu inngjöfina af
efni Bantings. Næstu tvær vikur eru
Banting og Best stöðugt á tilrauna-
stofunni eða þeir sitja við rúm Gild-
christ. Þeir fylgjast nákvæmlega með
áhrifum hinna daglegu skammta af
efninu, sem þeir sprauta undir fitu-
lag húðarinnar. Þeir mæla efnaskipti
sjúklingsins, mæla sykurinnihaldið í
úrgangsefnum líkamans og magn blóð
sykursins.
Þeir sjá, hvernig hringrás blóðsyk-
ursins hægir smátt og smátt á sér og
fær að lokum eðlilegan og jafnan
hraða. Þetta þýðir, að efnið verkar-
með þeim hætti, sem Banting hafði
vonazt til. Þetta er efnið, sem líkami
sjúklingsins er ekki fær um að fram-
leiða og með hæfilegum matarkúr
munu efnaskinti líkama hans í stórum
dráttum verða sambærileg við efna-
skipti heilbrigðs manns.
Banting er fyrst og fremst hug-
sjónamaður, og honum finnst ekki,
að nokkur maður hafi leyfi til þess
að hagnast af því, sem aðra skortir.
Banting og Best, — en sá síðar-
nefndi átti mikinn þátt í tilraununum
og rannsóknunum, sem leiddu til upp
götvunar efnisins, — afsala sér einka
réttinum á efninu og afhenda hann
háskólanum í Toronto, sem fer að
dæmi þeirra og aflar sér ekki einka-
leyfis á því. — En nú syrtir í lofti
og óvænt atvik ber að garði: McLeod
kemur heim frá ferðalögum sínum,
og þegar heim er komið, skrifar hann
grein um efnið insulin, en það kall-
ar hann efnið, sem Banting hefur
uppgötvað. í þessari grein eru
hvorki Banting né Best nefndir á
nafn. Greinin vekur mikla athygli
innan læknastéttarinnar, og brátt
berst vitneskjan um þetta lyf til blað
anna og um leið fá allar þær þúsund-
ir manna, sem líða af sykursýki, bata-
og lífsvon. McLeod er óspart hrósað
af stéttarbræðrum hans fyrir upp-
götvun „sína“ og orðstír hans berst
yfir Atlantshafið til sænsku akademí-
unnar, sem annast túhlutun Nóbels-
verðlaunanna. Akademían kemst með
einhverjum hætti að því, að Banting
hefur átt einhvern þátt í uppgötvun-
inni og ákveður, að Nóbelsverðlaun-
in, sem veitt eru fyrir læknisfræðileg
afrek, skuli skiptast milli McLeod og
Bantings. Þetta er árið 1923. — Það
er ekki minnzt einu orði á hlut Bests,
enda hefur varla þótt til hlýða, að
23 ára gamall lcandidat fengi svo
mikla viðurkenningu.
Bánting er of hlédrægur og hæ-
verskur til þess að opinbera, hvernig
í málinu liggur, en vinir hans taka í
taumana. Þeir geta þó ekki breytt úr
skurði akademíunnar. en endirinn
verður sá, að hvorki Banting né Best
Framhald á 189. siðu.
T í M I N N
SUNNUDAGSBLAÐ
179