Tíminn Sunnudagsblað - 13.05.1962, Blaðsíða 17

Etrúsk tannviðgerð. Gullspengdar tennur frá því um 500 f. Kr.
TANNLÆKNINGAR
FORNÞJÓÐA
á, að þau höfðu oft sézt. Og um tugi
ára hafði ekki verið nema dagleið á
milli heimila þeirra.
Eva dó skömmu síðar en þetta gerð-
ist, en Jóhann Friðrik Mikkelsen,
sem var óvenjulegur þrekmaður, náði
háum aldri. Þótt hann ynni £ tvö ár
fyrir þeirri menntun, sem honum var
veitt í Rolley, kunni hann ekki að
skrifa, nema hvað' hann gat klórað
nafnið sitt. Kona hans hafði lært að
þekkja stafina á sænskt stafrófskver,
sem hún skildi þó ekki orð í. Þetta
kver lét Jóhann Mikkelsen leggja í
kistu hennar látinnar, því að hún
hafði iðulega setið með það í höndum
fram á elliár og virt fyrir sér orð og
stafi, sem lúrð'u á seiðandi leyndar-
málum, er hún fékk aldrei ráðið.
Hann hefur hugsað, gamli maður-
inn, að hún gæti haft það sér til
dundurs í gröfinni, að ráða þessa
leyndardóma, meðan hún biði lúður-
hljómsins á degi dómsins.
SJÖUNDÁRMÁL
Framhald af 247. síSu.
að bera vitni í málinu, og áfellisorð-
um fór sýslumaður í dómi sínum um
frammistöðu séra Jóns Ormssonar.
Þessu næst fór málið fyrir lands-
yfirrétt, þar sem dómur var kveðinn
upp 4. maí vorið eftir. Var héraðsdóm-
urinn að mestu leyti staðfestur. Þó
var hertur dómurinn yfir Bjarna.
Hann skyldi klipinn fimm sinnum og
fluttur til aftöku með bert höfuð,
snöru um háls og samanbundnar
hendur. Séra Jón Ormsson skyldi
sóttur til saka að tilhlutan biskups, og
loks varð Guðmundur Scheving sjálf-
ur að sætta sig við að sæta nokkrum
kárínum. Hann var sektaður um
tuttugu ríkisdali, því að landsyfirrétt-
ur færði honum til hirðuleysis, að
hann skyldi láta rannsókn málsins
dragast svo sem raun bar vitni um,
og ekki hirða um að grafa Guðrúnu
upp og skipa lækni að skoða líkið.
Þessum dómi var skotið til hæsta-
réttar, svo sem jafnan var gert, þegar
um stórglæpamál var að ræða. Hæsti-
réttur staðfesti að mestu dóm lands-
yfirréttar 2. nóvember um haustið. Þó
álitu hinir dönsku dómarar, að öllu
réttlæti væri fullnægt, ef Bjarni væri
klipinn fjóiuni sinnum, en hönd hans
og höfuð skyldi setja á stjaka. Dóm-
inum yfir Steinunni var í engu hagg-
að. Aðrir, sem landsyfirréttardómur-
inn hafði náð til, skyldu hvorki verða
fyrir hneisu né fjárútlátum.
Þennan dóm mildaði konungur þó
þegar, samkvæmt tillögum kansellís-
ins, á þann veg, að Bjarni skyldi ekki
pyntaður. Var svo jafnan gert um
þetta leyti, þótt dómarar ákvörðuðu
stórglæpamönnum refsingar sam-
kvæmt ákvæðum gamalla og úreltra
laga.
Það er mál margra, að tannpína,
ta'nnskemmdir og tannleysi fyrir ald-
ur fram séu eins konar fylgikvillar
menningarinnar, — þetta hafi fyrst
komið fram, svo að nokkru nemi, þeg-
ar aukins munaðar, óhófs og óholl-
ustu tók að gæta í mataræði manna.
Það er ekki vafi á því, að þessi orð
hafa mikið til síns máls, en fráleitt
er þó að skella skuldinni eingöngu
á nútímann og síðustu aldir í þessu
tilliti, eins og margur hefur freistazt
til að gera. Tannskemmdir og þar af
leiðandi tannpína vir'ðist nefnilega
hafa þjáð mannkynið á öllum tímum,
frá því er sögur hófust.
í pýramídum Egypta hafa fundizt
papírusstrangar' frá því um 4000 fyrir
Krist, þar sem fjallað er um tann-
pínu og skráðar eru með myndletri
leiðbeiningar um að draga út skemmd
ar tennur. Og um 500 fyrir Krist er
þegar til fjölmenn læknastétt í Eg-
yptalandi, sem meðal annars stundar
tannlækningar. Egypzkir tannlæknar
létu ekki sitja við það eitt, að losa
sjúklinga sína við skemmdu tennurn-
ar: Þeir reyndu með öllum tiltækunr
ráðum að gera við tannskemmdirnar
og bjarga því, sem bjargað varð, ekki
síður en tannlæknar nútímans, þótt
þeir væru skammt á veg komnir í
læknisvísindum samanborið við tann-
laékna nútímans. Þessu til sönnunar
má geta þess, að í múmíum hafa bæði
fundizt tennur, sem steypt hefur ver-
ið í og gervitennur haglega gerðar úr
gulli eða harðviði.
í öðrum löndum við Miðjarðarhafið
voru tannlækningar einnig stundaðar.
Grikkinn Hippokrates, sem almennt
hefur verið nefndur faðir læknislist-
arinnar, var vel að sér í tannlækning-
um og hafa fundizt eftir hann leið-
beiningar um það, hvernig eigi að
festa tönn, sem hefur losnað, við hlið-
ina á næstu tönn.
Etrúskarnir voru miklir hagleiks-
menn. Þeir gátu smíðað gullspangir,
sem þeir notuðu til þess að festa
gervitennur við heilar tennur. Þær
voru settar saman úr hringum, sem
smeygt var á víxl um heilu tennurn-
ar og gervitennurnar. Gullspangir af
þessu tagi, sem eru frá því um 2500
Gervigómur frá þvf um 1700. Tannarað.
irnar eru skornar út í einu lagi og sfð-
an eru þær tengdar saman með málm-
fjöður.

00

• Ooa
ni
Þetta er papírusstrangi, sem fannst í egypzkum pýramida. Hann er 2700 ára ganr
all, og á hann er ritað með myndletri, hvernig eigi að meðhöndla skemmdal
tennur.
T í M I N N — SUNNUÐAGSBLAÐ
253