Tíminn Sunnudagsblað - 15.07.1962, Qupperneq 11

/
Ernest Hemingway
afdráttarlaust til sín taka viðskipti
einstaklingsins við þjóðfélagið. Stjórn
inálin ólga í sögum hans, þær snúast
um vandann, sem valdið skapar.
Hvað Fahlkner snertir, er honum
ábyrgð einstaklingsins gagnvart þjóð-
félaginu svo hugstæð, að hann fæst
við viðfangsefni sín á vettvangi sið-
fræðinnar, en ekki stjórnmálanna.
Að því er virðist er hann að skrifa
um persónuleg vandamál, en í augum
Faulkners er hvert persónulegt vanda
mál tengt öðru meira. Þegar við
höfum brotizt gegnum myrkrið í bók-
um hans (sem þarf þó alls ekki að
vera neitt myrkur, ef við aðeins erum
fús til að hlusta), er boðskapur
Faulkners alltaf sá sami: Það er glæp-
ur að hafa í höndum nokkurt vald,
glæpur, sem aðeins er hægt að bæta
fyrir með ábyrgð. Ábyrgðin verður
að vera glæpnum jöfn, svara til hans.
Á sama hátt og persónur hans vaxa
af skilningnum á glæpum sínum,
þannig vex glæpurinn, unz því marki
er náð, að hin ríka ábyrgðarþörf hlýt
ur að hafa yfirhöndina á öllum sviðum
mannlegrar viðleitni.
Til þess að breyta þjóðfélaginu verð
ur að breyta hjartalaginu, og þessi
breyting er síður en svo auðveld. Hún
er eilíft strit og krefst fullkominn-
ar einurðar af hverjum þeim, sem er
fús að leggja það á sig, og með því
að vera fús til þess er hér átt við
að fremja þann glæp að leita eftir
því valdi, sem getur breytt þjóðfélag-
inu, þegar röðin kemur að hverjum
og einum. í Intruder in the Dust
verða gömul kona og ungur drengur
að ræna gröf í örvæntingu sinni að
næturlagi til að forða stoltum negra
frá lífláti. Þeir hvítu hafa tekið völd-
in, negrinn lætur þeim ábyrgð sína
eftir og vill ekki þiggja hana aftur,
ekki einu sinni til að bjarga lífi
sínu og öðlast frelsi. Það er þitt að
gera það, segir hann við drenginn,
þegar kemur að kjarna sögunnar.
Bjargaðu mér, þvi að ábyrgðin er þín
William Faulkner
— eða þú hefur morð mitt á sam-
vizkunni. f þessari bók, eins og öllum
verkum Faulkners, er gerðum einstakl
ingsins teflt gegn þjóðfélaginu, þetta
tvennt er flækt saman.
Amerískir rithöfundar gjalda auð-
vitað galla sinna. Augljósasta ávirð-
ing þeirra er sú, að þeir skrifa ekki
eins vel og Bretar, sem skrifa fallega,
eins og fuglinn flýgur eða skautamað-
urinn rennir sér.
Hinn frábæri prósastíll Willa Cat-
hers 'hefur haft lítil áhrif á núlifandi
skáldsagnahöfunda. Hið skarpa td-
finninganæmi Fitzgeralds er alveg
einstakt, og hin margstælda orðfæð
Hemingways er tvíeggjað vopn í ann-
arra höndum. Á meðal brezkra rit-
höfunda eru þó auðvitað margir stíl-
istar: Elizabeth Bowen, Elizabeth
Taylor, Henry Green og undantekn-
ingarlaust Virginia Woolf geta veitt
lesandanum hreina nautn, sem ekki
er á fseri nokkurs Ameríkumanns, því
að Ameríkumönnum finnst það í
sjálfu sér ekkert sérstaklega mikil-
vægt, hvernig þeir skrifa. Gæti nokk-
urri þjóð, sem alið hefur mann, eins
Robert Penn Warren
og Dreiser, fundizt það? Hins vegar
eru þeir honum líkir í þeim skilningi,
að þá langar til að segja eitthvað.
Þeir eru lifandi annálsritarar og um-
bótamenn.
Þegar Ameríkumenn ganga lengst
í þessu, verða til þessar óþolandi,
tímabæru sögur um börn nútímans,
sem eru gleymdar á morgun, og
Bretum er að mínum dómi hlíft við.
Lýsingar þeirra á persónusköpun er
sviplaus, söguþráðurinn illa með far-
inn, og þær eru fullar af siðaprédik-
unum; það á að skrifa svona sögur
eins og dæmisögur, en ekki skáldsc g-
ur. Tilraunir tU að ljá þeim fagur-
fræðilegan raunveruleikablæ eru ó-
sannfærandi fyrir lesandann og hljóta
að taka afskaplega mikið á taugar
höfundarins.
Hins vegar fær ameríska skáldsagan
alveg sérstaka vídd vegna þeirra hug-
sjóna, tilgangs og heimspeki, sem
vakir yfir vötnunum og gegnsýrir
amerisk nútímaskrif, og þess vegna
virðast margar frábærar, brezkar sög-
ur smáar við samanburð. Hér er þó
Joyce Cary undantekning. Skáldsögtir
hans eru jafnvíðfeðmar og hann get-
ur gert þær, stundum virðast þær
jafnvíðtækar og lífið sjálft. Það er
freistandi að hugsa sér, að Cary sé
í ákveðnum skilningi strandaglópur
frá Vietoríutímabilinu, — að hinn
írski uppruni haris og nýlenduvistin
hafi alið hann upp í skóla eldri hefðar
en flesta aðra brezka samtíðarhöf-
unda.
Það, sem skáldsagnahöfundurinn og
reyndar sérhver listamaðui* verður að
hafa, er listrænt vald yfir efninu. Því
flóknara sem efni hans er, því meiri
listamaður verður hann að vera. M ':r
virðist það einkennandi villa hjá
Ameríkumönnum að ætla sér ekki af,
en reyna að þröngva allt of miklu
efni til hlýðni við sig.
Aftur á móti gerist það svo of oft, að
hinn brezki skáldsagnahöfundur kæíir
Framhald á 477. síðu.
Elizabeth Bowen
T t M I N N
SUNNUDAGSBLAÐ
46?