Tíminn Sunnudagsblað - 15.07.1962, Page 21

NÚTÍMASKÁLDSAGAN
Framhafd af 467. síðu.
efnið, sem hann hefur valið sér með
of mikilli listrænni tækni og of
ströngu formi, þangað til hann virðist
vera farinn að skrifa æ hetur og bet-
ur um minna og minna. Hve oft hefur
ekki líf einstaklinga verið kannað ofan
í kjölinn síðan Mrs. Dalloway var upp
á sitt bezta? Henry Green hefur lyft
upp fyrir okkur sálartjaldi þjóna og
skrifstofumanna, William Sansom
sýnt okkur afbrýðisaman rakara, Cyril
Connolly hefur kynnt okkur fyriír
sjálfum sér. Rebecca West, sem hefur
velt fyrir sér þjóðfélagsmálum frá
ýmsum sjónarmiðum, hefur sagt skil-
ið við skáldsöguna. (í Ameriku er það
þvert á móti svo, að það eru ekki
aðeins heimspekingar og aðrir fræð-
ar af því tagi, heldur einnig póli-
tískir fréttamenn og rithöfundar, sem
skrifa skáldsögur, t.d. John Gunther,
Vincent Sheean, William Shirer, John
Vandercook o.fl.). í The Heat of the
Day lýsti Elizabeth Bowen fyrir okkur
landráðamanni, en valdi sér þá leiðina
að lýsa landráðum hans og svikum
einkum með tilfinningum konu hans,
þegar henni urðu þau ljós.
Það er ekki ætlun mín að gera
iítið úr þessum hrífandi, vel skrifuðu
og vel byggðu brezku skáldsögum. En
Ameríkumönnum þykja þær samt
ekki nógu víðfeðmar, höfundar þeirra
virðast nærri því óeðlilega -hræddir
við að Ijá þeim almennan tón, trén
skyggja á skóginn. Skyldi það vera
vegna þess, að miklar breytingar hafa
orðið á brezku þjóðfélagi, og rithöf-
undarnir ’nafi þess vegna snúið sér að
viðfangsefnum, sem lágu nærri og
voru tiltölulega afmörkuð, meðan svo
margt annað hefur verið á ringul-
reið? Úr því að jörðin undir fótum
þeirra var orðin ótrygg og ekki var
lengur hægt að treysta neinum landa-
merkjum?
Arneríkumenn, meira að segja hinir
stórkostlegu einfeldningar og sakleys-
ingjar í sögum Henry James, einangr-
aðir, í leit að svari í allri þeirri óreiðu,
sem ríkir í sundurleitum þjóðfélags-
heildum, sem eiga sér enga hefð, og
fá allt of oft ófullnægjandi og röng
svör við spurningum sínum og vita,
að svarið er samt sem áður það, sem
máli skiptir. Og þeir trúa því meira
að segja, að hægt sé að finna það. Það
er ekki aðeins söguhetja Warrens,
heldur Warren sjálfur, sem spyr að
bókarlokum í World Enough and
Time: „Var allt til einskis?“ og spurn-
ingin bergmálaði í amerískum nútíma-
ritverkum. Þetta er ekki bara spurn-
ing mælskumannsins. Warren og okk-
ur öll langar til að vita svarið.
Er það rangt, að rugla svona saman
siðfræði og fagurfræði, rétt eins og
hinar endalausu deilur um gildi
þeirra og þýðingu hvorrar fyrir aðra
hefðu aldrei brotizt út? Óþroskuðum,
amerískum höfundum hættir ákaflega
mikið til að láta „drepa sig“ í broddi
lífsins, og það er ekki fyrst og fremst
gullið í Hollywood eða ginnandi met-
sölubókalistarnir, sem drepa þá, held-
ur skelfilega miklir hæfileikar til að
villast. Þetta stafar eflaust að nokkru
leyti af menntunarskorti okkar. Eitt
af því, sem rangt er í viðleitni okkar,
er að ætla okkur að færa landamæri
bókmenntanna of langt út. Brezkur
rithöfundur virðist geta unnið á sama
RoSlaus afli
Einu sinni kom göngumaður að
Hrepphólum til séra Björns Jónsson
ar. Honum var fenginn fiskur og við
bit. Fletti hann fiskinum úr roðinu
og át hann, en skildi roðið eftir.
Prestur horfði á og spurði með
hægð:
— Hvað fiskaðir þú í vetur, fugl
inn minn?
— Þrjú hundruð, svaraði maður-
inn.
—•' Allt roðlaust, sagði þá prestur
og brýndi röddina.
KveðjuorfS prests
Séra Sigurður Sigurðsson á Bægisá
mælti eitt sinn af munni fram þessa
vísu við gröf sóknarbónda, er hann
var að jarða:
Þú liggur þarna, laufagrér,
lúnóttur í grafarhver.
Ekki meira ég þyl yfir þér,
þú þrjózkaðist við að gjalda mér.
Qottsveinn ávarpaður
Séra Björn Jónsson á Hrepphólum
sneri sér eitt sinn við í predikunar-
stólnum í miðri ræðu, leit til Gott-
sveins Jónssonar í Steinsholti og
brýhdi raustina:
„Vita skaltu það, þjófúrinn þinn,
að þótt þú sleppir undan mannlegum
dómi hér í heimi, þá bíður gálginn
og snaran eftir þér í helvíti".
Hógvær jijófur
Um aldamótin var uppi maður, sem
nefndur var íngimundur krókur.
Hann fór víða, en þótti nokkuð fingra
langur. Einu sinni mætti hann á
Öskjuhlíð bónda, er var á leið til
\
akrinum aftur og aftur, bætt upp-
skeruna og aukið framleiðsluna með
dugnaði og útsjónarsemi, og sem
dæmi má nefna Ivy Compton-Burnett.
Akrar Ameriku þola' ekki þessa
meðferð. Þeir ganga úr sér og verða
ófrjóir, eins og Chicago Farrells og
Georgia Erskine Caldwells eru orðnir
ófrjóir staðir fyrir rithöfund. Við
verðum að færa út kvíarnar. Landa-
mæri bókmenntanna hafa ekki enn
verið afgirt, og ef við höldum ekki
áfram landkönnuninni og ryðjum
brautina, stöðnum við. Ef til vill vísa
grafir okkar horfnu rithöfunda veg-
inn til nýrrar Kaliforníu, þar sem vera
má, að hin mikla borg verði sann-
kölluð borg englanna.
Reykjavíkur með lest sína. Nautshúð
var bundin ofan á milli á hestinum,
og skar Ingimundur hana frá klyf-
beraboganum, um leið og lestin fór
hjá.
Bóndi fékk þegar illan bifur á Ingi-
mundi, er hann varð þess áskynja,
að húðin var horfin. Sneri bóndi þá
við og reið sem ákafast á eftir kauða.
Náði hann honum brátt og varð fátt
um kveðjur. Þreif bóndi af honum
húðina og hellti yfir hann skömmum
fyrir hvinnskuna.
Ingimundur hlustaði þegjandi á
skammirnar og reyndi ekki að bera í
bætifláka fyrir sig. Þegar loks varð
hlé á skömmum bóndans, sagði hann
með^ hægð:
„Ósköp liggur illa á þér, maður
minn. Mér finnst, að þú ættir heldur
að vera kátur yfir því, hvað þú varst
stálheppinn að ná húðinni aftur."
Söngvió ungmenni
Ólafur hét unglingur einn, sem
settur var í gapastokk í Skagafirði
fyrir þá sök, að hann vildi ekki sækja
kirkju. Var hann látinn standa í gapa
stokknum úti fyrir kirkiunni á með-
an messað var. Ekki var hann þó
hnuggnari en svo, að hann söng svo
hátt, aa heyrðist inn um alla kirkju:
Þar stend ég kyrr, þó kals og spé
kveiki mér heims óblíða.
Þótti góðu og vandlætingarsömu
fólki lítið fara f-yrir blygðun pilts og
angursemi.
ðskadraumur Strandalíns
Bergur Guðmundsson stúdent,
sem nefndi sig Fílómathes Stranda-
lín, hafði mikinn hug á því að setjast
Glettur og gamansögur
T I M I N N — SUNNUDAGSBLAB
477