Tíminn Sunnudagsblað - 10.03.1963, Blaðsíða 15

1
leg jól. En hann fær ekki svar —
Þrándur í Hliði sér ekki hverja heng-
ilmænu, þegar sá gállinn er á honum.
Það er fjölmonni í kirkjunni- Þránd
ur sezt á innsta bekkinn og stjakar
frá sér með olnbogunum — gamli
maðurinn vill sjást í sæti sínu og
hafa þar svigrúm.
Bænin er lesin. og fólk grúfir sig.
Þrándur @r í vanda, því að beygja sig
í keng og setja upp einhvern auð-
mýktarsvip, núna þegar hann vill|
sýna reisn sína — það er honum ekki
ljúft, og að sitja hnakkakerrtur,
hundsa alla mannasiði — ekki getur
hann það heldur. Þess vegna fer hann
bil beggja, lætur nægja ag halla sér
ofurlítið' fram á, stífur eins og drumb-
ur. Djákninn þylur bænina, og því
lengur sem hann les, þeim mun meira
bognar Þrándur, og þegar bæninni
er lokið, er höfuðið sigið niður á
bringu. Raddmaður er Þrándur mik-
ill, og hann tekur hressilega undir,
þegar sálmasöngurinn hefst, dregur
þó öllu meira seiminn en hinir, svo
að hann verður á eftir öðrum. vili
siður fella neitt úr.
Predikunin snýst um Stefán písl-
arvott, sem Gyðingar grýttu til bana
fyrir dyggðir sínar. Þrándur situr
grafkyrr og nlýðir ræðu prestsins,
hefur fest augun á fúageit í loftinu
og sér allt fyrir sér: Stefán heitinn,
friðsemdarmaður eins og hann sjálf-
ur, röltir inn á Grindur, síðklæddur
og berfættur, með kollótt prik í hend-
inni. Þá drífur þá að, béaða fantana,
svona keimlíkt slag og Hellismenn,
og þarna hremma þeir hann og draga
hann upp í Grófina, þar sem þeir
berja hann grjóti — þess vegna er
hún þar, urðin sú ama. Presturinn
vikur ræðunni að okkur, sem nú erum
á dögum — hvernig við grýtum stund-
um hvert annað. „Uppi í brekkunni
hjá mér“, hugsar Þrándur — „þar
er engu að grýta, þag var lóðið —
ekkert eftir. Nú er þetta orðinn falleg-
asti teigur, ekki verður annað sagt“.
„Við sjáum allar þær hörmungar,
sem mennirnir baka sér“, heldur
presturinn áfram: „Allt konar óár-
an, deilur og styrjaldir, þjakar lönd-
in og kæfir hvern helgan gróður í
heiminum".
„Bezt væri, ef hann drifi upp þara-
hrönn. Næði ég í fáein hlöss á þennan
blett þarna upp frá, þá fengi hann
þar nokkrar bygglúkur, sá sem lifir
næsta haust.“ Og hann sér fyrir sér
þarann, brúnan og marggreindan,
hvernig hann blaktir þunglamalega í
sjávarskorpunni, og yið og við skýt-
ur upp blaði, sem glampar á í sól-
skini vorsins. Skrautið á altarisskör-
inni verður að þara, flúrið á predik-
unarstólnum verður að þara, og hann
sér öldurnar koma veltandi og fleygja
hrönninni upp að sætinu djáknans.
Svo heyrir hann eitthvert árans
skvaldur: Þeir eru að koma með
Stefán píslarvott. Hann hrekkur upp,
vaknar við hroturnar í sjálfum sér.
Prestinum hefur miðað vel áfram,
hann hefur hendurnar á lofti, og fólk-
ið rís á fætur. Þrándur tyllir sér á tá:
Það er þó bági ef ég er ekki hærri
en þessii Hellismenn, sem flykkzt
hafa hingað. Hvers vegna sitjið þið
ekki á krókbekknum, bannaðir laus-
ingjarnir?
Þrándur sat grafkyrr og álútur á
meðan hringt var út úr kirkjunni.
Nú, þegar presturinn hafði lokið emb
ættinu, hafði hann sitt að færa fram.
Hver var sá, að hann þarfnaðist ekki
hjálpar hjá hooum, sem öllum getur
hjálpað? Það var þessi tengdasonur
— já, það var viðurhlutamikið fyrir
gamlan mann ag eiga sér enga stoð,
úr því að himnajöfurinn hafðj Iagt
honum svo mikig upp í hendur sem
raun var á. Og svo tuldraði Þránd-
ur jólabænina sína. Enginn biður inni
legar en hann, að allt illt víkj frá
sér. „Og svo þökk af hjartans innsta
grunni fyrir mig og mína“, segir
gamli maðurinn. „Ekki þarf að telja
þér það, ag sitthvað hefði ég átt að
gera á annan veg, en enginn þekkir
ástæðurnar eins og þú, ög þú munt
leitast við að bera í bætifláka fyrir
mig — það þekki ég til þín“.
Það verður að segja um Þránd, að
hræsnislaus er hann — hann meinar
það, sem hann segir, og enginn geng-
ur með flekklausari hjarta og fölskva-
lausara trúnaðartraust úr helgidómn-
um en hann.
„Dansboð? Hvar?“
„í Lön“.
„Þakka þér fyrir, blessaður, þakka
þér fyrir".
IV.
Þrándur kemur kófsveittur úr dans-
inum og ungur maður á eftir honum.
Þeir stefna í sofnhúsið, fara þar inn
og loka á eftir sér. „Ég var búinn að
lofa þér dropa, og hann skaltu fá“,
segir Þrándur „Komdu nú hingað —
seztu í hálminn og spjallaðu vig mig
stundarkorn. — Og súptu nú á“.
„Þakka þér fyrir allan vinskapinn,
gæti ég bara launað þér þetta seinna.
Það vill nú svo illa til, að það hefur
lekið allt af kútnum mínum".
,,Ég ætlast ekki til neinna launa —
smásopi af brennivíni, he! Nei, dreng-
ur minn — það skal ég segja þér,
að svo báglega er ekki komið fyrir
gamla manninu-m, ag hann muni til
eða frá um hvem smádreytil. En nú
fer ég að varpa öllu frá mér, orðinn
gamall, skal ég segja þér. Nú verður
dóttírin að taka við því, sem til er í
kotinu.“
„Það hefur einhver orðið að láta
sér lynda minna“.
„Ekki veit ég það — nei, það getur
verið, fjögur eru jarðahundruðin, og
ekki á kóngurinn þessa skækla, óskor-
uð eign hvei þúfa Og svo húsin rneð
því, sem í þeim er. O-jamm — húsin
eru kannski ekki vegleg, en þó svo. að
við höfum getað hafzt hér við, jafnvel
nógu stæðileg til þess að hanga uppi
hennar tíð og eitthvað lengur. Og
úr því að við erum farnir að spjalla
um þetta, þá get ég sagt þér — þú
ferð ekki lengra með það —, að svo
mikið verður eftu okkur af þeim
kringlóttu, að hún gæti byggt upp —
og vel það . Heyrðu, kunningi. þú
sinnir ekki kútnum“.
„Jú, jú-jú — mikil ósköp“. Klukk,
klukk. Svo fara þeir inn í bæ.
í reykstofunni sitja fáeinir menn
að spilum. Jóhannes á Sjónarhóli gef-
ur. Hann ætlar að rísa á fætur, þegar
granni hans kemur inn, og yrða á
hann, en hann kemur einhvern veginn
ekki undir sig fótunum, hann er svo
afturþungur. Hann tekur þann kost-
inn að sitja kyrr. Þeir fara inn í
fremri stofuna og þaðan inn í kamers-
ið. Þar segir hann manninum að tylla
sér niður, hann ætlar að biðja kven-
fólkig að koma með kaffi handa hon-
um.
„Þakka þér íyrir — það er nú allt
of mikil fyrirhöfn."
„Heyrðu, hróið mitt“, segir hann
við Ingu, „farðu inn í kamers við
kaffileka handa honum Jóhanni. Ég
gerði mér það til gamans að bjóða
honum inn, þó að ég tefji þig frá
dansinum litla stund. Það verður ekki
við öllu séð, við verðum að vera
kumpánleg við fólk“. Hann hnippir
í konu sína, og svo fara þau bæði upp
á loftið.
„Komdu nú og sjáðu — betur, að
það takist“. Þau l-aggjast bæði á hnén
á gólfið yfir kamersinu og rýna niður
í gegnum kvistgat. Hann ætlar að
skyggnast þangað niður fyrst og legg-
ur augað alveg að gatinu.
„Nú-nú — sérðu nokkuð?“
„Nei, hún er ekki komin inn enn
þá“.
„Hvað hefst hann að?“
„Þegiðu, kona. Nú er hurðin opn
uð“.
„Segðu mér. hvað þú sérð, Þránd
ur“.
„Bíddu, manneskja, lofaðu mér að
heyra, hvað þau segja".
„Segðu mér, hvað þau segja, Þránd-
ur . . . Það er ekki að spyrja að þér:
Þarna liggurðu og glápir og segir
mér ekki neitt“.
„Lokaðu á þér túlanum, svo að
þag heyrist mannsins mál fyrir mælg-
inni í þér . . . Nú lifnar yfir þeim
báðum — það sé ég, hvað sem meira
verður. Nei, hvað hann lítur hýrlega
til hennar — segir henni að koma til
sín“.
„Gerir hún það þá ekki, tuskan sú
arna, fer hún . . . ?“
„Þegiðu, Sigga. Jú, nú fer hún til
hans, þau setjast hlið við hlið“.
En svo þagnar Þrándur, nú ætlar
XÍMINN - SUNNUDAGSBLAÐ
231