Tíminn Sunnudagsblað - 16.06.1963, Page 11

Frá Höfn í HornafirSi. (Liósm.: Þorsteinn Jósepsson).
því staxfi, skömmu áður en hatnn
lézt.
—Fyrstu árin voru öll heldur
erfiíð í viðskiptalegu. tiilijti. Þegar
kaupféLagið var stofnað 1919 var
heimsstyrjöldinni nýlokið O'g þá hafði
verðlag farið upp úr öllu valdi, en
á árinu 1920 kom mjög skyndilega
verðfall á íslenzkum framleiðsluvör-
um og urðu sumar illseljanlegar, og
auðvitað fór nýstofnað kaupfélag ekki
varhluta af þeim örðugleikum. Breyt-
ing þessi á verzlunarástandinu kom
mjög skyndilega, almennt hafði verið
búizt við, að hátt verðlag héldist og
framkvæmdir og ákvarðanir höfðu
verið miðaðair við það. Jafnvel færustu
menn í viðskiptamálum gerðu sér
ekki grein fyrir því, sem var að koma
og drógu því sölu framleiðsiuvar-
anna um of stundum, þar til vör-
urnar gengu ekki út nema fyrir stór-
lækkað verð. Árin 1921—1923 voru
því ákaflega erfið ár fyrir ÖU við-
skipti. 1924 fór aftur nokkuð að rofa
til. Verðlag hækkaði þá að nýju og
náði einmig til næstu ára. Það voru að
vísu ekki nein veltuár, hvorki í fram-
leiðslu mé verðlagi, en þó mátti vel
halda í horfinu með hóflegri varkárni.
Árið 1930 skellur svo heimskreppan
yfir og stendur næstu árin á eftir,
1931—1933, og voru þau hin allra
þyngstu. En 1933 fer kreppulánasjóð-
ur af stað og árið eftir eru afurða-
sölulögim sett, og fer þá heldur að
rofa til að nýju. Þessar ráðstafanir
höfðu í för með sér, að afkoma
bænda léttist óðum, og árferði fór
heldur batnandi. Eftir að heimsstyrj-
öldin hófst 1939 varð ástandið brátt
hagstæðara. Verðlag fór mjög hækk-
andi og útflutningur varð miklu örari
en áður hafði verið.
Þetta slæma árferði hafði auðvitað
áhrif á kaupfélagið. Eins og alls stað
ar tíðkaðist, var rekin nokkur láns-
verzlun, og skuldagreiðslur voru
stundum erfiðar framam af. En eftir
að kreppulánasjóðurinn kom til skjal-
anna breyttust eldri skuldir í lám,
með föstum árlegum greiðslum, sam-
kvæmt samningi, en nokkur hluti
skuldanna féll niður ög var eftir það
léttara umdir fæti, enda batnaði við-
skiptaárferðið verulega.
— Þrátt fyrir ýmsa erfiðLeika hóf
ust miklar framkvæmdir í Horna-
firði á þessum tíma. Margir bændur
byggðu upp hjá sér bðæi íveruhús
og peningshús og stækkuðu túnin.
Sérstaklega urðu stórstígar fram-
kvæmdir í garðrækt, kartöflurækt og
gulrófna. Áður höfðu þessar afurð-
ir aðeins verið ræktaðar til heim-
ilisnota, en nú var tekið að flytja
þær burt til sölu, og hefur það verið
gert aUtaf síðan. Hafnarkauptún
stækkaði jafnt og þétt. Þar voru íbú-
ar eitthvað á sjöunda tug, þegar ég
kom 1921, eins og fyrr segir, en þeg-
ar ég fór frá Höfn árið 1943 voru
þeir orðnir nær þremur hundruðum.
Hins vegar fjölgaði ekki í sveitunum,
þar fækkaði að sama skapi. Á þess-
um árum, eða 1930, hófu Hafnarbúar
mikla ræktun í nágrenni kauptúns-
ins og áttu flestir kýr eftir það og
eitthvað af sauðfé. Þá var stofnað
Ræktunarfélag Hafnarkauptúns og
annaðist það allar sameiginlegar
framkvæmdir á löndum félagsmanna
sinna, svo sem: framræslu, girðing-
ar, plægimgar, áburðarkaup — og
dreifingu, sáningu og sbkt. Þetta var
eins konar samvi.nnufélag, en þó í
búnaðarfélagsformi.
Tímabil þetta sem hér hefur verið
minnzt á, þriðji og fjórði tugur aldar-
innar var í heild umbótatími, sem
breytti afkomu manna til verul'egra
bóta og gerði mörgum fært að stíga
mikilvæg framfaraspor.
—Því er ekki að neita, að tölu-
vert öðru vísi var umhorfs í Horna-
firði en hafði verið í Borgarfirði.
Borgarfjörður hafði verið meðal
fremstu héraða í framkvæmdum
um aillangt skeið og notið beztu
samgangna, en Hornafjörður var af-
skekkt byggð, er bjó við erfiðar sam-
göngur og hlaut því að standa þar
nokkuð að baki. Þegar ég kom aust-
ur voru þar allar ár óbrúaðar, nema
Laxá í Nesjum ,en nú hafa allar
ár í Hornafirði og Lóni verið brúað-
ar, nema Stein.avötn í Suðursveit,
og þar stendur nú til að byggja brú.
Eg fór austur með Sterling haust
ið 1921, en hann gat ekki, hvorki
þá né endranær, farið intn á Horna-
fjörð, en var stundum afgreiddur
utan Óss, með póst og farþega.
í þetta sinn leyfði veður ekki að
skipið kæmi svo nálægt sem þurfti,
og ég varð að fara með því til Djúpa
vogs, og þaðan með báti til Homa-
fjarðar daginn eftir. Sterling strand-
aði á Seyðisfirði árið 1922, en þá
kom eldri Esja, er gat farið inn á
Hornafjörð. Frá þeim tíma hafa aHt
af verið reglubundnar strandferðir
til Homafjarðar. Vegna aukinmar út-
gerðar var ráðizt í talsverðar hafnar
bætur þar á árunum milli 1930 og
1940, og nú er svo konúð, að talsvert
stór skip geta siglt inn að bryggju
og athafnað sig þar. Flugferðir hóf-
ust til Hornafjarðar árið 1939 og
hafa haldizt æ síðan. Með þessum
breytingum hafa samgöngumál Horn-
firðinga orðið allt önnur en þau voru.
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
539