Tíminn Sunnudagsblað - 16.06.1963, Blaðsíða 14

SIG RÍÐUR TH ORLA C ÍUS S KRIFAR U M
ÆSKUÁR KATRÍNAR MIKLU
SEM vonlegt er geymir sagan
r>”\T'ngu þeirra, sem höfðu völd
* 'torð, hvort sem þeir beittu
peuu til ills eða góðs. Ein sér-
kennilegasta kena, sem haldið
hefur um stjórntauma stórveld
ís, var Katrín önnur Rússadrottn
ing, sem kölluð hefur verið Katr-
ín mikla Hún var stórgáfuð kona
og stóð í bréfaskiptum við menn
eins og Voitaire, en siðferði
hennar þótr.i ekki alveg flekk-
laust, meðai annars þykir sann-
að, að eiginmaður hennar hafi
verið ráðinn af dögum að henn-
ar undirlagi. Elskendur átti hún
marga, bæði meðan eiginmaður-
inn var á lífi og eftir dauða hans
og faðerni barna hennar talið
vafamál, svo ekki sé sterkara
að orði kveðið.
Auk þess, sem aSrir hafa skráð
um Katrínu miklu, þá eru til end-
íirminningar, sem hún skrifaði sjálf
um bernsku sína og æsku og lífið
við rússnesku hirðina meðan Elísa-
bet, dótt>r Péturs mikla, réði ríkjum.
Er í þessum endurminningum sagt
frá mörgum furðulegum hlutum, en
auðvitað þagað yfir ýmsu og annað
sagt í hálfkveðnum vísum.
Elísabet drottning vildi aldrei gift-
ast, en kjöri systurson sinn til rík-
iserfingja, en faðir hans var hertogi
i Holstein. Næsta skrefið var svo
að velja piltinum konu og fyrir val-
tnu varð fimmtán ára gömul dóttir
þýzks prins. Hún hét Soffía, en varð
að taka sér Katrínarnafnið, þegar til
Rússlands kom.
Katrín’ segir, að móðir sín hafi lítt
fagnað fæðingu sinni, sem að bar
21. apríl árið 1729 í Stettin í Pomm-
ern. Henni var fengin fóstra, sem
gerði hana þrjózka með afbrigðum,
en svo féll hún í ónáð og við tók
frönsk stúlka, sem kenndi telpunni
að skjalla foreldra sína og haga sér
sem bezt í návist þeirra. Faðir henn
ar sá hana sjaldan og hélt hún væri
hreinn engill, eftir að sú franska tók
við fóstrinu, en móðurinni stóð svo
sem á sama, því að hún eignaðist son
og sá ekki sólina fyrir honum. Sá
piltur varð aðeins þrettán ára gam-
all. Hann var haltur og fannst ekki
fyrr en hann var dáiuin, að hann
hafði verið úr liði í annarri mjöðm-
inn.
Þegar Katrin var sjö ára, veiktist
hún af hitasótt og hósta og lá þrjár
vikur alltaf á sömu hliðinni. Við það
skekktist bakið á henni, svo að hún
segist hafa verið í laginu eins og
zeta, þegar hún komst á fætur. Eftir
að búið var að leita til margra
lækna, var að lokum leitað til böð-
ulsins á staðnum. Hann skipaði svo
KATRÍN MIKLA
fyrir, að á hverjum morgni klukkan
sex skyldi ung stúlka nudda bakið
á Katrínu með hráka sínum. Svo út-
bjó hann handa henni eins konar
lífsstykki og af hverju sem það var,
lífstykki, hráka eða nuddi, þá rétt-
ist hún úr kútnum og losnaði við
lífstykkið tíu eða ellefu ára gömul.
Telpan hafði afburða minni og
snemma átti hún að læra utanbókar
hjá presti, sem skipaður var kenn-
ari hennar. Hún segist oft hafa lent
í stælum við klerk, meðal annars
út af því, hve ranglátt það væri, að
Títus, Markús Aurelíus og önnur
stórmenni fornaldarinnar, væru of-
urseldir eilífri glötun vegna þess,
að þeir þekktu ekki kristna trú. —
Vildi prestur láta berja hana fyrir
uppsteitinn, en ekki var það gert,
Hún vildi líka fá að vita, hvað hefði
verið til fyrir sköpun heimsins og
hvað umskurður merkti, og fleiri ó-
þægilegar spurningar hafði hún á
hraðbergi.
Katrin segist hafa verið óvenju-
lega ófrítt barn, en það hafi skánað
með aldrinum og útlit sitt hafi verið
orðið þokkalegt, þegar hún árið 1739
sá í fyrsta sinn til'vonandi eiginmann
sinn, sem þá var ellefu ára, fallegur,
elskulegur og vel upp alinn drengur.
Honum leizt sérlega vel á móður
Katrínar, sem þá var mjög fögur
kona og reyndi að koma sér í mjúk-
inn hjá henni. Katrín hafði lítinn
áhuga á honum, en heyrði þó frænd-
fólkið hvislast á um, að vel gæti ver-
ið, að þau væru hvort öðru ætluð.
Þetta var áður en Elísabet RúsSa-
drottning hafði val'ið Pétur sem erf-
ingja ríkisins.
Þegar Katrín var fjórtán ára, voru
málaðar af henni myndir og sendar
til Rússlands og var að heyra á útsend
urum Rússadrottningar, að þeir væru
ánægðir með stúlkuna og útlit henn-
ar. En þá gerist það, að móðurbróð-
ir hennar fer að gera sér títt um
hana og endar með því að biðja
hennar. „Eg stóð eins og eldingu
hefði lostið niður í mig“, skrifar
Katrín. „Vinátta mín var saklaus,
mér þótti vænt um hann sem
frænda minn, um ást vissi ég ekkert
og hafði aldrei komið í hug, að hann
þjáðist af henni“. Það undarlega vai
að móður Katrínar var fullljóst, hvað
fram fór og lét það afskiptalausi
með öllu.
En svo kom heimboð til þeirra
mæðgna frá Rússadrottningu, og Katr
ín var þess mjög fýsandi að boðið
væri þegið. Um þetta l'eyti skiptist
rússneska hirðin í tvo hagsmunahópa.
Annars vegar var Bestujev greifi,
sem vildi láta ríki'serfingjann eiga
dóttur Póllandskonungs, hins vegar
voru vinir franska sendiherrans,
vil'du, að hann kvæntist franskri
prinsessu. Það var því fyrst o<
fremst t'il að fyrirbyggja það, að
Bestujev stakk upp á Katrínu sem
konuefni, eftir að dóttir Póllands-
konungs hlaut ekki náð fyrir augum
drottningar.
Ferðin til Rússlands var löng, leið-
inleg og erfið og tók sex vikur. —
Fylgdarliðið var átta manns fyrir ut-
an eldasvein og þjón. Strax og
mæðgurnar komu á rússneskt yf'ir-
ráðasvæði, komu embættismenn til
móts við þær og héldu þeirn veizlur
og í Riga var mi'kið um dýrðir, meðal
annars voru þeim færðar að gjöf dýr-
indis loðskinnskápur.
Eftir að allir, sem vettlingi gátu
542
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAD