Tíminn Sunnudagsblað - 14.06.1964, Blaðsíða 5

II.
Hjónin á Skálafelli hétu Eiríkur
Jónsson og Steinunn Jónsdóttir. Þau
voru fátæk á veraldarvísu, en mestu
merkishjón, einkum voru gáfur og
dyggðir húsfreyju rómaðar.
Eiríkur var sonur Jóns bónda á
Skálafelli, Jónssonar bónda á Kví-
skerjum, Sigmundssonar á Hnappa-
völlum. Móðir Eiríks hét Anna, dótt-
ir Jóns bónda í Heinabergi á Mýr-
um, Þórarinssonar, og konu hans,
Guðrúnar Eiríksdóttur, sem komin
var áf síra Ormi prófasti á Kálfa-
tjörn, Egilssyni.
Við manntal 1703 bjuggu foreldr-
ar Eiríks á Skálafelli, hánn var
þriggja ára, einnig þar átta ára göm-
ul stúlka, Guðleif Jónsdóttir, senni-
lega systir hans fremur en nákom-
inn ættingi. Alnafna hennar finnst
þá hvergi í sýslunni og ekki í næstu
sveitum austan heiðar. En um 1720
og á næstu áratugum bjó í Vík í
Lóni bóndi, er Einar hét, Árnason,
kona hans Guðleif Jónsdóttir, um
ætt hennar og uppruna mun allt á
huldu. Nánustu afkomendur þeirra
hjóna áttu heimili báðum megin
Lónsheiðar og Guðleifarnafn langært
í ættinni.
Jón, faðir Steinunnar húsfreyju á
Skálafelli, var sonur Vigfúsar bónda
á Hofi í Öræfum, Jónssonar, og
konu hans, Vilborgar Þorsteinsdótt-
ur bónda í Árnanesi í Nesjum, Jóns-
sonar prófasta, Hakasonar. En móð-
ir Steinunnar var Þórdís Jónsdóttir
frá Bæ í Lóni.
Jón Vigfússon og Þórdís bjuggu
1703 á Borgarhól í Fellshverfi í
Suðursveit. Hann 33 ára, hún ári
eldri. Þrjú börn eru talin þar: Vil-
borg 7 ára, Gróa 1 árs og Vigfús
20 vikna. Steinunn fæddist tveim ár-
um seinna. Trúlega hafa börn þeirra
verið fleiri, eftir siðvenju þess tíma
má ætla, að Þórdis hafi reynt að
koma upp nöfnum foreldra sinna.
Fyrrnefnd börn á Borgarhóli, Vil-
borg og Vigfús, sem báru nöfn föð-
urforeldra, hafa víst dáið ung. Hjón-
in á Borgarhóli áttu að vísu son, er
Vigfús hét og varð prestur í Stöð í
Stöðvarfirði, en hann var ekki fædd-
ur fyrr en 1711. Gróa, dóttir þeirra,
sem er ársgömul í manntalinu, má
vera sú, sem óx úr grasi, giftist
aldrei, en átti son, Jón að nafni,
sem varð bóndi á Reyðará í Lóni.
Hann var Salomonsson.
Þórdís, móðir Steinunnar á Skáia-
felli, var eins og áður er sagt aust-
an úr Lóni. Hennar móðir Arndís,
dóttir Gísla bónda í Bæ, Bjarnason-
ar prests í Stöð, Jónssonar. Faðir
Þórdísar var Jón Jónsson bóndi í
Bæ, kallaður siglingamaður eða eng-
elski, sú nafngift þannig til komin,
að hann var í sjóferðum hjá enskum
í heilan áratug. Hér eru þó heimildir
á reiki, því að Jón siglingamaður er
stundum „sagður Árnason, Gunnars-
sonar að norðan“.
Við manntal 1703 bjó í Bæ, Jón-
Árnason 69 ára, Arndís Gísladóttir
hans kona 61 árs. Jón þessi hafði,
svo vitanlegt er, búið um skeið í Bæ,
hann er meðal ábúenda þar árið
1682, „betalar í stríðstollinn" 17%
Ra.
Manntalið greinir ekki frá því,
hvort eða hvernig heimamenn voru
í ættartengslum við húsráðendur.
En í fjölskyldu nefndra Bæjarhjóna
hafa sjálfsagt verið fjögur eftirtalin:
Valgerður Jónsdóttir 38 ára.
Markús Jónsson 35 ára.
Þórkatla Jónsdóttir 25 ára.
Árni Jónsson 20 ára.
Þetta eru vafalítið allt börn hús-
freyju, Valgerður hefur til dæmis
borið nafn föðurmóður hennar.
Ef Jón Árnason er siglingamaður-
inn svonefndi, hefði hann ungur að
árum farið utan, komið út um 1660
eftir 10 ára volk erlendis, setzt að
í Lóni og fengið heimasætunnar í
Bæ. Annað er það, að hann hafi ver-
ið hreinn ævintýramaður, hlaupið
frá konu og börnum, snúið heim að
liðnum áratug og tekið upp þráðinn
við búskap og barnasmíði. Aldurs-
munur barna Arndísar gæti rennt
stoðum undir þá getgátu, sem þó
má telja fjarstæðukennda.
Hitt er líklegra, að Arndís hafi
verið tvígift. Fyrri maður hennar
Jón siglingamaður Jónsson, misst
hann eftir fárra ára sambúð. Börn
þeirra: Valgerður og Markús og
Þórdís húsfreyja á Borgarhól í Suð-
ursveit.
Seinni maður Arndísar hefur ver-
ið „Jón Árnason, Gunnarssonar að
norðan“. Þeirra börn Þórkatla og
Árni.
Gísli Bjarnason, faðir Arndísar,
átti 6 hundruð í Bæ. Einhverra or-
saka vegna selur hann jarðarhundr-
uðin. Kaupsamningur gerður 30. apríl
1671. Kaupandinn var síra Halldór
FYRRI
Eiríksson, prestur í Eydölum, auð-
ugur að jarðeignum.
Þeir, sem glöggir reyndust við
ávöxtun veraldlegra fjármuna, voru I
iðnir við kolann að krækja í jarða
torfur. Ábýlisjarðir seldu menn ó- '
gjarnan fyrr en fokið var í skjól og I
komið í efnaþrot. Svo mun háttað I
högum Gísla Bjarnasonar, og þarf '
lítið hugmyndaflug til að geta í eyð- i
ur: Eldri böm Arndísar, dóttur hans, I
eru fædd áður en jarðarsalan fór j
fram, hún stendur uppi forstöðulaus '
í ekkjudómi, börn í ómegð, þröng
í búi. Þá verður fangaráð að breytl
jarðarhundruðum í mynt.
Heimildir segja, að þau Eiríkur
Jónsson og Steinunn hafi flutzt bú-
ferlum vorið 1737 frá Skálafeili aust-
ur í næstu sveit, setzt að í Hólmi
á Mýrum. í þjóðskjalasafni er varð-
veitt ártalslaust bændatal úr Austur-
Skaftafellssýslu og er eftir Skúla
sýslumann Magnússon. Þegar þetta
bændatal var tekið, er Eiríkur Jóns*
son kominn að Hólmi, enda má ætla
að það sé frá sumrinu 1737, þá skil-
aði Skúli af sér sýslunni og fluttist
með allt sitt til Skagafjarðar.
Árið 1762 bjuggu þau enn í Hólml,
níu manns í heimili, þar af tvei*
synir hjónanna, annar sagður 18 árfc,
hinn 17, dætur tvær, 20 ára og 19.
Eiríkur lifði Steinunni konu sína.
Eftir dauða hennar brá hann búi,
hvarf að Einholti til dóttur sinnar
og tengdasonar, lifði þar stutt. Dán-
arár hans er óþekkt, en vitað að
hann hefur nndazt laust fyrir 1775.
III.
Þeim hjónum, Eiríki og Steinunni,
varð auðið átta barna, er til þroska
komust:
1. Jón eldri Eiríksson, fæddur á
Við Hólm á Mtfrum. Ljósm.. Sigurjón Jónsson.
TIMINN - SUNNUDAGSBLAÐ
533