Tíminn Sunnudagsblað - 16.08.1964, Síða 19

I.
Ætt séra Finns Hallssonar, lög-
sögumanns 1139-1145, er hvergi rak-
in í fornsögunum nema í Landnámu.
Þar er hún þannig rakin:
Ásröður á Ketilsstöðum átti Ás-
vöru Herjólfsdóttur, landnámsmanns
í Eydölum í Breiðdal. Sonur þeirra
var Þorvaldur holbarki, faðir Astríð-
ar, móður Ásbjarnar loðinhöfða, föð-
ur Þórarins í Seyðisfirði, föður Ás-
bjarnar, föður Kolskeggs hins fróða
og Ingileifar, móður Halls, föður
Finns lögsögumanns.
í nafnaskrá íslendingasagnaútgáf-
unnar er Finnur lögmaður, sem get-
ur í útgáfunni á bls. 232, talinn sami
maður og Finnur lögsögumaður og
prestur. Þetta fær þó vart staðizt
eins og Ijóst verður af eftirtöldu:
Eyvindur landsnámsmaður, frændi
Steinunnar gömlu, var faðir Egils,
föður Þórarins, föður Sigmundar,
föður Þórörnu. móður Álafar. móð-
ur Finns lögmanns.
Þeir Eyvindur og Herjólfur i Ey-
dölum eru báðir taldir landsnáms-
menn. Ef til vill hefur Eyvindur ver-
ið eitthvað yngri en Herjólfur. Þeir
hafa þó að líkindum komið til lands-
ins fyrir 900. Ættir frá þeim eru
taldar þannig í Landnámu, og við
annað er ekki að styðjast:
Eyvindur: Egill, Þórarinn, Sig-
mundur, Þórarna, Álöf, Finnur.
Herjólfur: Ásvör„ Þorvaldur, Ást-
ríður, Ásbjörn Ioðinhöfði, Þórarinn,
Ásbjörn, Ingileif. Hallur. Finnur lög-
sögumaður.
Samkvæmt þessu er Finnur lög-
maður sjöundi maður frá Eyvindi,
að báðum töldum, þar í eru tveir
kvenliðir. Finnur iögsögumaður var
tíundi maður frá Herjólfi, að báðum
töldum, þar í eru þrír kvenliöir.
Þetta er svo mikill munur á ættliða-
fjölda, að það hvetur til nánari at-
hugunar, jafnvel þótt Eyvindur væri
einni kynslóð yngri en Herjólfur,
sem þó er ekki gerandi ráð fyrir.
Engir niðjar Eyvindar eru kunnir
annars staðar frá en Landnámu. Það
er því ekki unnt að ákveða tímatal
á þeirri ætt. Finnur lögmaður er þó
varla fæddur síðar en um 1030 og er
því nálega hálfri öld eldrí en Finn-
ur lögsögumaður, sem varla getur
verið fæddur mikið fyrir 1080, sam-
ber dánarár hans.
Fræðimenn telja, að Hallur
Órækjuson hafi verið faðir séra Finns
lögsögumanns. Skal það nú athugað
nánar. Ari fróði getur hans í íslend-
íngabók. f Landnámu er hans ekki
getið og hvergi annars staðar. í
Landnámu eru taldir niðjar Brynj-
ólfs gamla, og ber þeirri ættrakningu
saman við ættfærslu Órækju í Þor-
steins sögu Síðu-Hallssonar. Á báð-
um stöðum er ættin þannig rakin:
Brynjólfur gamli, faðir Össurar, föð-
ur Bersa, föður Hólmsteins, föð'ur
Órækju. Líklegt má telja, að Hallur
sá, er Ari fróði getur um, hafi verið
sonur Órækju Hólmsteinssonar. Hall-
ur, sonur Órækju Hólmsteinssonar,
getur þó ekki hafa veríð samtíma
Ara og Ari ekki haft söguna um
Þorvald kroppinskeggja beint frá
Hallí.
Hólmsteinn, faðir Órækju, er full-
tíða nokkru áður en Helgi Droplaug-
arson féll 998 og Órækja að líkindum
fæddur fyrir árið 1000. Hallur
Órækjuson er varla fæddur síðar en
1020. Þórarinn í Seyðisfirði er einn-
ig fulltíða 998. Þá féll Þorkell svarta-
skáld, bróðir hans, í bardaganum á
Eyvindardal. Líklega hefur Þórarinn
verið eitthvað yngri en Hólmsteinn,
hann hefur verið fæddur fyrir 974.
Brodd-Helgi var veginn það ár sam-
kvæmt annálum. En hann krafðist
þess, að Þorleifur kristni, hálfbróðir
Þórarins, væri lögsóttur út af van-
greiðslu hoftolla. Samanburður ætt-
liða frá Þórarni og HóJmsteini lítur
þannig út:
Þórarinn í Seyðisfirði — Ásbjörn
— Ingileif — Hallur — Finnur.
Hólmsteinn á Víðivöllum — Órækja
— Hallur.
Sé nú rakið frá peim bræðrum,
Brynjólfi gamla og Herjólfi, verður
ættliðafjöldinn þessi til þeirra Þór
arins og Hólmsteins, sem báðir eru
á lífi fyrir 998:
Herjólfur — Ásvör — Þorvaldur
holbarki — Ástríður — Ásbjörn loð-
inhöfði — Þórarinn.
Brynjólfur — Össur — Bersi
— Hólmsteinn — Órælcja — Hallur.
Þetta verða sex ættliðir til Þórar-
ins, en aðeins fjórir til Hólmsteins.
Að vísu eru tveir kvenliðir í ætt Þor-
arins, en enginn í ætt Hólmsteins.
Hólmsteinn hefur eflaust verið tölu-
vert eldri en Þórarinn, ef ekki vant-
ar ættlið frá Brynjólfi. Órækja getur
því varla verið fæddur síðar en
á tímabilinu frá 980-990 og Ilallur,
sonur hans, varla síðar en á tíma-
bilinu frá 1010-1020. Ásbjörn Þór-
arinsson er tæplega fæddur fyrr en
um 1000 og litlu eldri en Hallur
Órækjuson. Ingileif Ásbjörnsdóttir
virðist því vera jafnaldra eða yngri
en Hallur Órækjuson og gæti því
ekki verið móðir hans.
Þegar athugaður er ættliðafjöld-
inn frá Herjólfi og Brynjólfi, bróður
hans, sést, að frá Herjólfi eru níu
ættliðir til Halls Ingileifarsonar. en
aðeins sex ættliðir til Halls Órakju-
sonar. Það er því ljóst, að í ætt
Brynjólfs hafa verið um 32 ár milli
ættliðanna til fæðingar Órækju. því
að Brynjólfur er varla fæddur siðar
en 860. Hann er talinn meðal fyrstu
landnámsmanna. Sé gert ráð fyrir
svipuðum aldri á niðjum Herjólfs,
þegar börn þeirra faiddust, verða
kvenliðirnir í ætt Herjólfs afgangs.
Hvernig sem þessu er velt fyrir sér,
ber að sama brunni. Hallur Órækju-
son, sem varla er fæddur síðar en
1020. getur ekki verið faðir Finns
lögsögumanns, sem varla er fæddur
fyrir 1080 og langiíklegast er. að
Hallur Órækjuson sé fæddur fyrir
1000, ef ættin er rétt talin í Land-
námu. Þó gert sé ráð fyrir þeim
möguleika, að ætt Brynjólfs hafi
gengið mjög seint fraan, ber allt að
sama brunni, því að íngileif getur
ekki verið fædd miklu fyrr en Hallur
og er á mjög líkum aldii og Hallur,
sem ætti að vera sonur hennar, væri
hann faðir Finns lögsögumanns. Það
virðist að athuguðu máli fráleitt a8
Hallur Órækjuson, Hólmsteinssonar,
hafi verið faðir Finns lögsögum,- is.
Það er einnig óvíst, að Órækja Hóim-
steinsson hafi ótt son, sem Hallur
hét. f Landnámu er ætt frá Brynj-
ólfi gamla rakin til Órækju Hólm
I EFTIR SIGURÐ VILHJÁLMS-
| SON, BÓNDA Á HÁNEFSSTÖÐUM
T f M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
763