Tíminn Sunnudagsblað - 30.01.1966, Page 6

Richard Beck:
Vetur
og
vor
Þó að vetrar klakaklær
kalda nístí foldu,
vorsins heita hjarta slær
hægt í djúpri moldu.
Senn þau heitu hjartaslög
hlýja jarðarvanga,
bráðna fanna- og frostalög,
fögur blómin anga.
kyniS inn í tækniöldina, séu runnar
að meira eða minna leyti frá heila-
brotum eða rannsóknum, sem á sín-
um tíma virtust hafa lítið hagnýtt
gildi. Það sé ómögulegt að segja
fyrir um það, til hverrar niðurstöðu
nýr fróðleiksmoli geti leitt.
(Fá börn hafa verið meira flengd
cn Tómas litli Edison, þegar hann
í æsku sinni var að bauka við að
finna upp kvikmyndavélina og
grammófóninn).
— En hvað spurningunni viðvíkur,
bætir Örn við, geta segulmælingar
hjálpað til við aldursákvörðun á jarð
lögum. Þá má og minna á, að segul-
mælingar eru notaðar' við jarðhita-
rannsóknir hér á landi. Þótt þá séu
yfirleitt um mælingar á styrkleika
segulsviðsins á yfirborðinu að ræða,
það er er segja samanlögð áhrif frá
jarðlögunum, grípur þetta þó á ýms-
an hátt hvað inn í annað. Breyting-
ar á styrkleikanum frá einum stað
til annars geta veitt vitneskju um
berggang til dæmis eða brot djúpt
f jörðu og einmitt slík skilyrði auð-
lelda vatnsrennsli í jörðu niðri.
— Já, úr því þú nefnir leit að
heitu vatni — eru ekki mörg mikil-
væg verkefni hér á landi, sem bíða
ykkar eðlisfræðinganna í sambandi
við hagnýtingu náttúruauðæfa á láði
og í legi.
— Vissulega eru verkefnin mörg.
En íslenzkir eðlisfræðingar rétt fylla
tylftina, og þar af starfar um helm-
ingur erlendis. Aðrir eru bundnir
við tímafrek kennslustörf og vantar
þó lærða menn víða til eðlisfræði-
kennslu. Útlendinga er ekki unnt að
fá, því að þeirra er alls staðar full
þörf heima fyrir. — Allmargir eru
þó við nán. ,.-na.
— Hvar lærðir þú?
— Við Hafnarháskóla. Fyrst tók
ég stúdentspróf úr stærðfræðideild
Menntaskólans í Reykjavík og las
einn vetur eðlisfræði og stærðfræði
við verkfræðideildina- hér. Síðan
sigldi ég og las í fimm og hálft ár
í Höfn, tvö ár fyrri hluta og fékk
þá almenna undirstöðu í eðlisfræði,
stærðfræði, stjörnufræði og efna-
fræði, en á seinni hluta einbeitti ég
mér að eðlisfræði. Þá er námið frjáls-
ara og nemendur fá verkefni, sem
þjálfa þá í sjálfstæðum rannsóknum
og athugunum, sem þurfa ekki endi-
lega að vera í sérstökum tengslum
við þau störf, sem nemandinn ætlar
að fást að prófi loknu.
— Þú hefur þá kannski ekki verið
látinn mæla segulmagn í grjóti í
skólanum?
— Nei, aðalverkefni mitt var að
rannsaka, hvort visst atriði í kenn-
ingu um byggingu atómkjarnans
(optisk model) gæti staðizt. Til þess
arna hafði ég aðgang að kjarnakljúf
skólans. Það er erfitt að útskýra í
svona blaðaviðtali á skiljanlegan hátt,
hvað ég var að gera, en eitthvað var
það á þá leið, að ég sendi helíum-
kjarna með 30 þúsund kílómetra
hraða á sekúndu á hóp af neonögn-
um og aðgætti, hvort afleiðingarnar
stæðu heima við áðurnefnda tilgátu.
Átti ég að meta niðurstöðurnar eft-
ir því, sem ég mögulega gat.
— Og hver varð dómur þinn, með
eða móti?
— Árangurinn af athugunum mín-
um styrkti tilgátuna, en það kom
naumast neinum á óvart, því að hún
var þegar nærri fullsönnuð eftir öðr-
um leiðum.
— Fást Danir töluvert við kjarna-
vísindi?
— Þeir eiga kjarnorkuver og rann
sóknarstöð með sex hundruð manna
starfsliði á Risö, skaga norðan við
Hróarskeldu. Svo eru þeir mjög
hreyknir af Nielsi gamla Bohr, sem
nú er látinn fyrir fáum árum. Hann
er sérstaklega tignaður við háskóla-
deildina, þar sem ég lærði, en þar
starfaði hann lengi. Eru húsakynni
hennar heitin eftir honum, Bohrs
Institut, og nú er Áge, sonur hans,
sem sjálfur er ágælur vísindamaður,
forstöðumaður deildarinnar. Nýtur
hún allmikillar virðingar, og hafa til
dæmis Nóbelseðlisfræðingar starfað
við hana um langan eða skamman
tíma. Nú — í Árósum starfa einnig
snjallir menn á þessu sviði.
— Hvað finnst þér sjálfum um
starf Bohrs?
— Fyrst þegar ég kom til skólans,
var ekki laust við, að ég væri dálítið
tortrygginn gagnvart þeirri lotningu,
sem nafni hans var sýnd af löndum
hans, eins og gengur. En ég hlýt að
viðurkenna, að eftir því sem ég verð
eldri og færari um að mynda minar
eigin skoðanir um manninn, þeim
mun hrifnari er ég af honum Finnst
mér vel mega nefna hann i sömu
andrá og Einstein.
— Hann hefur þá verið einn af
þeim fimm eða sex, sem skildu af-
stæðiskenninguna?
Örn verður svo undirfurðulegur í
andlitinu, að mig meira en grunar,
að hann ráði sjálfur í þessa frægu
gátu.
— Hún er hreint ekki svo torskil-
in. Þetta er bara gamall draugur.
Undirstöðuatriði hennar eru tekin
fyrir þegar við fyrri hluta námsins.
Eftir að hafa hugsað dálitla stund
um svar Arnar, get ég ekki stillt
mig um að segja:
— Úr því að Danir standa sig
svona vel í eðlisfræði, finnst mér
hlutur okkar heldur bágborinn Og
hvernig stendur á því, að svo marg-
ir eðlisfræðinga okkar koma ekki
heim að námi loknu, heldur hverfa
til starfa með öðrum þjóðum, eftir
að vera búnir að stunda aám ára-
tugum saman á kostnað íslenzka rík-
isins?
— Erlendir háskólar bjóða góðum
mönnum eftirsótt viðfangsefni og
góða aðstöðu. í Höfn var nemdndum,
sem enn voru á seinni hluta náms,
boðið sæmilegt kaup fyrir aðeins
þriggja tíma kennslu í víku í neðri
bekkjunum og höfðu þannig mikinn
frjálsan tíma, en hér þurfa magister-
ar helzt að kenna meira en fullan
kennslutíma sér til víðurværis. Og
vffl þá verða litið úr vísindastörfum.
Hvað námskostnað snertir, veitti ís-
lenzka ríkið mér samtals um hundr-
að þúsund krónur í styrki og lán
þau fimm ár, sem ég var i Höfn, og
er ég að vísu mjög þakklátur fyrir
það.
Hins vegar er kostnaður danska
ríkisins við hvern einstakan háskóla-
stúdent að meðaltali áætlaður um tíu
þúsund danskar krónur á ári eða
sextiu þúsund íslenzkar. Nám mitt
hefur því kostað Dani um þrjú hundr-
uð þúsund íslenzkar krónur alls. Og
raunar meira, því að eðlisfræðinám
er allmiklu dýrara en margt annað
og prófverkefni mitt var' mjög kostn-
aðarsamt. Auk þess hlaut ég smærri
r 3
T I M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ