Tíminn Sunnudagsblað - 10.07.1966, Blaðsíða 9

.1 »■■■*•>> '» ,4 »•••■ >■ >■ »■ )' >"■> >' .)' ■■> ■'> > ! »■ >■ •>; >' >;■•;>
Hermenn frá Mstkvu. Tréskurðarmynd úi> bók Herbersteini, Rerum Moscovitar-
um Commentarii, sem út kom árið 154». Hermennirnlr voru klæddir fóSruSum
treyium, sem veittu skjól fyrlr kulda og ðrvum. í Vestur-Evrópu hafðl mjög
dregið úr mlkilvægi boga i hernaði um þessar mundir, en þeim var beitt I
styrjöldum í Austur-Evrópu allt fram á 18. öld.
ur í Moskvu og lagði miikinn hluta
borgarinnar í rúst. Jafnvel Kreml
höllin, aðsetur ívans, varð ekliuum
að bráð. ívan leitaði nú út fyrir borg
ina og kvaddi saman ráðstefnu til
þess að fjalla um upptök eldsins.
Trúðu ýmsir því, að um galdra væri
að ræða, og neyttu sumir aðalsmenn
irnir færis og létu myrða menn und
ir þessu yfirskini. ívan brást hart
við. lét refsa morðingjunum og
nautum þeirra og skipaði að miklu
leyti nýja menn í hinar æðstu stöð-
ur. Náði hann með þessu móti betri
tökum á stjórn rikisins en áður og
hratt fram ýmsum umbótum, þótt
ekki yrði honum jafnmikið ágengt
og skyldi. Hann kvaddi saman rík-
isþing sér til halds og trausts gegn
aðalsmönnunum og lét setja ýmis ný
lög. Þá var ívani umhugað um jarða-
mál, og hann freistaði þess að koma
á fót sterkum ríkisher.
Einmitt um þessar mundir, laust
eftir miðja öldina, hóf ívan að láta
til sín taka á sviði utanríkismála.
Margir sagnfraeðingar eru þeirrar
skoðunar. að ívan hafi verið allur
af vilja gerður að breyta hinu rússn-
esk, þjóðfélagi til vestræns vegar,
og -annarlega reyndi hann að færa
út riki sitt, enda varð honum allvel
ágengt í því efni. Hitt er svo annað
mál. að verka fvans sér minni stað
en þess, sem Pétur mikli kom til
leiðar. Kemur þar sitthvað til greina,
eins og síðar getur.
Það var árið 1552, sem ívan sneri
ti! atlögu við aðrar þjóðir. Hann
réðst á borgina Kazan á Volgubökk-
um. sem var byggð Törturum, er
voru Múhameðstrúar. Baráttan um
borgina var löng og hörð, en raunar
mun ívan sjálfur lítt hafa gengið
fram fyrir skjöldu. Er mælt, að að-
alsmenn hafi þurft að leggja hart
að honum til þess að fá hann út á
vígvöllinn í eigin persónu. Hvað sem
því líður, var þessi sigur hinn mik-
ilvægasti. Með honum hefst sókn
Rússa austur á bóginn. Þeir unnu
brátt Astrakan og sóttu fram til
Síberíu, og landnemar fylgdu óðara í
kjölfar herjanna.
Enn fremur beindi ívan athygli
sinni í vesturátt, að Eystrasalti, en
þar áttu Rússar engin lönd að sjó
um þessar mundir Her hans réðist
inn í Lífiand, sem myndi að mestu
falla innan landamæra Lettlands. sem
nú er, en þar réðu þýzkættaðir menn
mestu. Þá vann ívan hafnarborgina
Narva í Eistlandi. Kom það sér mjög
vel fyrir alla verzlun, þar eð höfnin
í Arkangelsk við Hvítahaf, sem ívan
hafði látið gera, hafði takmarkað nota
gildi sökum ísalaga. Atferli hersins
var með þeim hætti, að almenna
hneykslun vakti úti um lönd. Var þó
aldarandi í þeim efnum sízt betri
á sextándu öld en verið hefur fyrr ng
síðar. Til að mynda var skammt ad
minnast framferðis keisarahersins í
Rómaborg árið 1527, er þótti miður
fagurt.
En nú brá svo við, að Evrópuriki
hófust handa um efnahagslegar refsi-
aðgerðir gegn Rússlandi undir for-
yrstu Ferdinands fyrsta Þýzkalands-
keisara. Þær urðu þó ekki árangurs-
ríkar, enda voru Englendingar ekki
heils hugar í þessum efnum.
arbeiðni. Pólland var þá afar víðient
og ærið voldugt riki. Pólverjar
áttu í Lífiandi hagsmuna að gæta og
þegar hér var komið sögu, tóku Norð-
urlönd að sýna áhuga á málinu. Sagna
ritari nokkur líkti Líflandi við unga
konu, sem allir eru á þönum kring-
um. Víst er um það, að hér hófst
nýr þáttur í sögu valdabaráttunnar
við Eystrasalt, sem gætti svo mjög
allt til loka Norðurlandastyrjaldar-
arinnar miklu árið 1721.

Veizla hjá ívani grimma. Keisarinn og sonur hans sitja einir við
urSið í miðju. Við hin borðin sitja aðahmenn. Bæði aðalsmenn
' hfónar eru klæddii itöu'n káoum '— - hís hatta á höfði.
I í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
5 jl