Tíminn Sunnudagsblað - 10.07.1966, Blaðsíða 10

Basillosdómkirkjan í Moskvu. Smíði þessarar fögru byggingar hófst á valdatímum
ívans grimma. Kirkjan stendur við annan enda Rauða torgslns, rétt hjá Kremi.
Hvert hvolfþakanna hefur sérstakan lit og lögun. Sagan segir, að ívan hafi látið
blinda byggingarmeistarann, er smíðinni var lokið, svo að hann f^ngi ekkert
gert, er tæki kirkjunni fram. Kirkjan varð fyrir mlklum skemmdum, er Napóleon
sat um Moskvu árið 1812, en gert var við hana nokkru síðar, og er hún enn
ein hin glæstasta bygging ( Rússaveldi.
og enn spinnast sögur af kvonbæn-
um fvans. Hann leitaöi ráðahags við
Katrinu, systur Sigmundar Pólverja-
konungs. Trúlega hefur ívan ætlað
sér eð bæta stjórnmálalega taflstöðu
eina með þessu móti, en Sigmundur
tók málaleitan kelsarans viðsfjarri,
enda þótt Katrín hefði allan hug á
þvi, að af mætti verða. Sigmundur
gifti systur sina Jóhanni Finnlands-
hertoga, bróður Eiríks Svíakonungs.
ívan brást reiður við og lagði til
atlögu gegn Pólverjum, en varð ekki
ýkjamikið ógengt. Þá settist hann að
samningaborði með fulltrúum Svía.
Kom þá í ljós, að hann hafði ekki
gefið áform sín um Katrínu hina
pólsku upp á bátinn. Eiríkur kon-
ungur tók því furðuvel og lét varpa
bróður sínum og mágkonu í fangelsi.
Oft var hann að því kominn að láta
hálshöggva Jóhann, en varð ekki af,
og fór svo, að Eiríkur missti vitið.
Jóhann brá skjótt við og steypti bróð
Ur sínum og gerðist konungur, hinn
þriðji með því nafni í Sviþjóð. Reynd
ist hann hinn nýtasti konungur
og, hvað, sem um afskipti hans
af trúarmálefnum má segja
varð ívani ekkert ágengt í skiptum
sínum við Svía upp frá því. Þeir
ívan og^ Jóhann skiptust á bréfum,
og tók ívan þá oft ærið stórt upp i
sig, eins og sjá má af kafla úr einu
bréfa hans:
„Þú geltir að mér eins og hundur.
Mér fellur ekki að fást við þig á
slíkan hátt. Sértu hneigður fyrir
þess konar barátta, skaltu reyna að
finna kaplabrynka á borð við sjálfan
þig sem andstæðing.“
ívan fékk nú einnig sitthvað við
að glíma á austurmörkum ríkis sins.
Sigmundur konungur hafði hvatt
Tyrkjasoldán til þess að leita hefnda
fyrir töku Kazans og Astrakans, og
batzt soldán samtökum við Tartara
á Krím í því augnamiði. Þeir lögðu
til atlögu árið 1569. Fátt varð um
varnir, og ívan yfirgaf höfuðborg
sína bardagalaust. Hann varð að láta
sér lynda, að þeir bandamenn hæld-
ust um og bað auðmjúklega um vopna
hlé. Með þessu móti vannst honum
tími til þess að kveðja út nýjan her,
sem reyndist sigursæll og vann það
á ný, sem tapazt hafði. En ívan
skellti skuld á aðaísmennina, setn
margir hverjir voru gerðir höfði
styttri.
Því atferli ívans, sem aflaði hon-
um viðurnefnisins „hinn grimmi,“
hefur ekki verið gerð nákvæm skil í
ofanskráðu, en til skilningsauka
mætti rekja herför þá, er hann fór
til Novgorod árið 1570. Svo var máL
með vexti, að Hólmgerðingar voru
grunaðir um það að hafa átt í makki
við Pólverja um það að steypa ívani
af stóli. Keisarinn brá fljótt við, er
honum barst þessi kvittur, og ger-
eyddi nágrannabyggðum. Lið hans
umkringdi borgina, og klaustur í út-
jöðrum voru rænd og munkar og
prestar teknir höndum. Fáum þeirra
tókst að kaupa sig lausa, og hinir
allir voru hýddir til bana. Næst varð
erkibiskupinn í Novgorod fyrir barð
inu á ívani. Keisari vildi ekki taka
blessun hans, og meðan á máltíð
stóð, var biskup tekinn höndum, svipt
ur tignarmerkjum sínum og varpað
í prísund.
Þá kom röðin að borgarbúum.
Pyndingarlækjum var komið fyrir á
aðaltorgi borgarinnar og rannsóknar-
réttur settur á stofn. Sum fórnar-
lömibin voru hálfsteikt yfir hægum
562
T1 M 1 N N — SUNNUDAGSBLAÐ