Tíminn Sunnudagsblað - 20.08.1967, Page 12
Jón R. Hjálmarsson:
'I AMERÍKU
Fyrri hlnti.
Bandariki Morðui-Ameríku eru
tvimælalaust auðugasta og voldug
asta ríki veraldar á okkar tímum.
En samt er veldi þetta furðuungt
að árum, því að ekki eru liðin
nema um 190 ár, frá því að full-
trúar fáeinna fámennra -enskra
nýlendna á austurströnd Ameríku
sem voru í uppreisn gegn móður-
landinu austan Atlantshafsins,
komu saman á fund, bundust sam-
tökum og stofnuðu þetta ríki. En
oft er mjór mikils vísir, og sann-
ast það á Bandaríkjunum, því að
vissulega var upphafið á enska
landnáminu vestan hafs harla
smátt í sniðum. Það voru ekki
Englendingar, sem höfðu forystu
um verzlun og siglingar í Evrópu
í byrjun nýju aldar, heldur Spán-
verjar og Portúgalar, er fundu,
könnuðu og hófu að nema hið
mikla meginland í vestri, 155 ár-
um árum áður en Englendingar
náðu þar nokkurri fótfestu.
Margar ástæður lágu til þessa
seinlætis og þá fyrst og fremst sú,
að England var í byrjun nýju ald-
ar aðallega landbúnaðarland. Einn
ig voru Englendingar á þessum
tímum svo önnum kafnir við
stjórnmál og stríð á meginlandi
Evrópu og heima í eigin landi,
að þeir höfðu lítil tækifæri til
að sinna verkefnum á fjarlægari
slóðum. En seint á 15. öld hafði
komizt ti] valda i landinu ný og
mjög dugandi konungsætt. Hinrik
7. Tudor var fyrsti konungur af
þessari ætt, og bæði hann og eft-
irkomendur hans gerðu mikið til
að efla konungsvaldið og styrkja
ríkisheildina. Að sama skapi dró
úr veldi aðalsins. Atvinnuhættir
breyttust einnig verulega, og ný
stétt, borgarar, reis á legg og tók
að láta að sér kveða.
Hinrik 8. Tudor gerði uppreisn
gegn páfavaldinu og stofnaði mót-
mælendakirkju í Englandi 1534.
Sú ráðabreytni hans stafaði
raunar af mjög pe'rsónuleg-
um ástæðum, en hafði engu
að síður margvíslega örðug-
leika í för með sér. Næstu
áratugina geisaði áköf trúmálabar-
Rauðskinnar vinna að gerð etntrjárrungs. Koparstunga í ritinu Americae Partes
frá 1590. Rauðskinnar þekktu ekki járn og felldu tré með því að brenna þau
sundur. Svo voru króna og greinar brenndar af, stofninn sviðinn ilnnan með
eldi og viðarkoiin loks skafin burt með kræklingaskeijum.
708
tltllNN - SUNNUDAGSBI.A0