Tíminn Sunnudagsblað - 03.03.1968, Side 22

Doktorinn segist hafa hitt mangt
iéra Friðriki kunnugt og nákom-
ið fólk. Því fékk hann ekki um-
sögn þess um hina nánasit furðu-
legu auglýsingu Péturs á Stökk-
um?
Neðar á bls. 381 má lesa, að
raddblærinn hafi verið sá sami hjá
séra Friðrik og Sigvalda söguper-
sónu. En þar er prentað:
„Það er aikunna, hvílíkur meiist-
ari Jón Thoroddsen er í því að
skapa persónum sinum sérstakt
orðbragð og málfar. Þetta hljóta
að hafa verið þau einkenni fyrir-
mynda hans, sem hann hefur ver-
ið einna næmastur á, elia hefði
hann ekki náð þeim með slíkuim
ágætum, þrátt fyrir stílsnilli sína.
Það bregzt ekki heldur, að j'afn-
vel raddblærinn er hinn sami hjá
klerkunum báðum, sem borniæ eru
hér saman. Margt kunnugt eða
nákomið fólk séra Friðriks hef ég
heyrt líkja eftir málrómi hans, svo
sem þá bræður frá Reykhólum,
Þórð og séra Böðvar á Rafnseyri,
og einnig konu Indriða á Skarði á
Skarðsströnd, Guðrúnu Eggerts
dóttur Stefánssonar Eggertssonar
prests á Ballará (f. á Hvalgröfum
25. apríl 1860), sem man mjög vel
sóra Friðrik, afabróður sinn. Virð-
ast þau ná vel raddblæ hans, sem
er samur hjá þeim ölum: hás,
hvislandi rómur, en um séra Sig-
valda segir, að hann „var veik-
raddaður“ (79), og enn síðar, „að
honum lá ekki hátt rómur“ (118)“.
Jónas Jónsson, fyrrverandi ráð-
herra, skrifar um skáldið i Sögu
íslendinga 8. bindi I. Hann segir
svo á blis. 202:
„Lesandanum finnst, að sögu-
hetjurnar í Pilti og stúiku og
Manni og konu standi við hlið
þeirra, svo að greina megi svip-
mótið, nema málið og raddbiæ
þeirra."
Jónas Jónsson heyrir ekki mál-
róm sögupersónanna. Enda leikur
víst enginn eftir höfundi doktors-
ritgerðarinnar að gera samanburð
á raddblæ manns, sem var jarðað-
ur áður en doktorinn sá dagsins
ijós og annars, sem aldrei hefur
til lífsins vaknað nema sem sögu-
persóna í bók.
Á bls. 388—391 í doktorsritgerð-
inni er sagt frá bónorðsferð séra
Odds Hallgrímssonar til Kristínar
heimasætu á Reykhólum og sagan
höfð eftir nákomnum heimildum.
Árið 1862, þegar talið er, að bón-
orðsferðin sé farin, er engin heima
sæta á ReykhóLum með þessu
nafni, því að höfundur ritgerðar-
innar segir svo neðanmáls:
„Hér virðist hafa blandazt mál-
um, hverrar Oddur beiddi, því að
skv. sóknarmanntali Reykhóla er
þar engin Kristín 1862, en í Beru-
firði er þá heimasæta með þesisu
nafni, Kristín 24 ára, dóttir Björns
bónda og konu hans, Helgu IRuga
dóttur.“
Hinar nákomnu heimildir nafn-
greina ekki foreldra stúlkunnar og
þær staðsetja hana á Reykhólum,
þar sem hún er ekki til árið 1862.
Er ástæða til að draga ályktanir
af sl'íkri sögu, jafnvel þótt Kristím
hefði verið á öðrum hverjum bæ
í nágrenninu?
Á bls. 434 er prentað í doktors-
ritgerðinni:
„En um séra Sigvalda má þó
einnig finna enn þá nærtækari
fyrirmynd, því að séra Friðrik
hafði verið kennd óheiðarleg með-
ferð bréfa og það af Þorvaldi i
Hrappsey, er síðar varð tengda-
faðir Jóns Thoroddsens.“
Nú væri gaman að vita, hvað
höfundur meinar með „óheiðarleg
meðferð bréfa,“ en umrædd bréf
voru send mafnlaus. Telur hann
að sá, sem er borinm sökum, sé
altaf sek-ur? Annars hlýtur sögu-
sögnin, en ekki sá, sem fyrir henni
varð, að vera fyrirmynd gkáldsins
og þá jafnvel sögumaður, í þessu
tilfeli kannsiki Þorvaldur í Hrapps-
ey, tengdafaðir Jóns Thoroddsens.
Úr frásögn séra Friðriks Eggerz
um nafmlausu bréfin hefur falið
niður hjá doktornum _ þessi setn-
ing: (Sjá blis. 197 í „Úr fylgsnum
fyrri aldar“ 2. b.):
„En Árni og sóra Jón á Helga-
felli voru i Hjallamálinu fyrir ó-
hreinskilið attest, er þeir höfðu
gefið, settir við dóminn undir amt-
ið.“
Skiptir þó sú setning eigi alll'itlu
máli.
Margir erfiðleikar verða á vegi
þess, sem vill saurga bréf séra
Friðriks Eggerz, svo haldið sé sam-
lí'kingu ræðumnar í Hrappsey fyrir
Lausn
7. krossgátu
rúmum 100 árum, með því að gema
hann að , fyrirmynd Sigvallda
klerks í „Manni og konu.“ Em
doktorinn er lærður vel og kann
ýms ráð eins og þessi setnimg á
bls. 377 í ritgerðinmi sýnir:
„Það er þó ekki margt, sem
gjörsamilega er gagnstætt með
fyrirmynd og sögupersónu. Fyrstu
ytri andstæður, sem við obkur
blasa, eru þær, að séra Friðri'k
var „höfðinglegur í ásýnd" og
„svipmik'iH“ en séra Sigvaldi „um
flest heldur óálitlegur11 (76), t.a.rn.
var séra Friðrik „meira en meðal1-
maður á hæð, og svaraði því gld-
leiki“, en „Sigvaldi prestur var
rnaður lágur vexti og þrekvaxinn“.
Þetta er býsna táknræn breyting,
að lækfca fyrirmyndina, niðra
henni.“
Bóbasafn séra Fri'ðriks Eggerz
myndi enn í dag vera talið mikið
að vöxtum, og í Landsbókasafmi
íslandis er geyrnt viðamikið hand-
nifasafn eftir hann. Sýnir allur frá-
gamgur þess fágæta regluisemi og
snyrtimennskiU.
Sé hægt að smæbba þemoan
fræðimann í fyrirmynd Sigvalda
prests, mun þá ekfci með sama
hætti hægt að srnækka hvern sem
er í þessa fyrirmynd, væri hver
gaii settur undir smásjá, útdit sem
Innri maður, en öllium kostum
gl'eymt?
Mér , virðist bilið milii fræði-
mannsins, sem ann bókum og
þroskar anda simm á lesfri þeirra,
og hins, sem ekbi skilur giildi
slífcra hugðarefna, hljóti að vera
svo breitt, að ekfci verði brúað,
þannig að annar geti orðið fyriir-
mynd hins. \
. S S s S !S 3
0 P I N' x rp
03 x B B X íbI
T x K V I
v 2L v T 1 tl
s !! m fli F T t] tq
K H s T V 0 Rl 31 X SJ
K to L s V EH í T V Y 'v V A u Fi |j
iSR3aHQQEff3löí0EIOElfiS
\ fl \ É1 1 H 1 'Sl\ V V z 1] E
\ T F 1 1? \ L, £ B [T \ X
x O m ±J t K \ & N %
\ u X NÁ [\ R :ft R a X rF]
RBíaHHíiaaíafiSHíaiiSREi
\ ý \ X R XU rö w \ h N I K
\ S T R £l L fl lí N 'ft \ x
\ T T \] K p : L E e e; \ iU 2L I
K 2 R H R ~U~f f \ R K ö M a T
\ K s T 2 \í l 7 J x IN n fl 5 T
\ I "h L M ' T U R X \ I X L
£ Ð M T L f iK i \ X x [£ m
190
T I IH » 1» N — SUNNUDAGSBLAÐ