Tíminn Sunnudagsblað - 12.01.1969, Page 17

Helgi faiskup Thordars*n á siðari
árum sfnum, orðinn holdiaginn
og ærið fyrjrmannlegur og heid-
ur ólíklegur fil þess að bréfa
frásögn á borð við Rauðhyrnu-
þátf.
Höfundui' þessa þáttar, Helgi biskup -Thordarsen, lézt árið 1867.
Ef til vill kemur mönnum á óvart að sjá .hér slíka frásögu eftir
kirkjuhöfðingja, sem þeim er tamast að fmynda sér alvörugefinn
höfuiul að húslestrarbók og sköruleguííi stólræðum. Ekki er þátt-
urinn þó ávöxtur ósjálfráðrar skriftar eins og kvæði þau og drápur
eftir Egil Skallagrímsson, Snorra Sturluson og Jónas Hallgrímsson,
er birtust annað veifið hér á árunum. Helgi skrifaði hann í lifanda
lífi, er hann var prestur í Odda á Rangárvöllum, og atburðir þeir,
er hann lýsir, gerðust árið 1832. Hann er varðveittur í Landsfjóka-
safninu, ÍB 279. 4to.
Til glöggvunar skulu sögð iiokkur skil á söguhetjunum. Sýslumað-
uriini danski er fsak Bonnescn, einn af furðufuglum sýslumanna-
stéttarinnar, ofbeldisgjarn, slysiun og illa þokkaður. Kýreigaudinn í
Garðsvika er Filpus Stefánsson, l'átækur barnamaður, en vinnumað-
ur sá á StóróKshvoli, er gegn kúnni réðst, nafni hans, Filiþpus Þor-
valdsson, maður nær miðjum aldri. Presturinn er séra Sigurður
Thorarensen, ríkur og stórættaður, og hjó með fyrri konu siimi,
Guðrúnu Vigfúsdóltur frá Hlíðarenda. Synir hans eru Vigfús, sem
sýslumaður varð í Strandasýslu, og Gísli skáld, prestur á Felli í Mýr-
dal, kunningi Fjölnismaniia. Annar var fjórtán ára, en hinn sextán,
er þetta gerðist. Sæmundur Ögmundsson í Eyvindarholti, faðir
Tómaoar Fjölnismanns, var stórauðugur dannibrogsmaður. Brynjólf-
ur Svenzon, þéuari sýslumannsins á Velli, — fóvetinn, seni „almúgi
sumur“ kallaði, — liraktist norður að Möðruvöllum til Gríms amt-
manns Jónssonar, en gerði þangað ckki frækilcga för nema í sumum
efnum. Hann varð um síðir sýsluinaður í Borgarfjarðarsýslu. Ólafur
Hannesson sýslumaður er Ólafur Finsen, síðar landfógeti og yfir-
dómari, sonur Hannesar biskups Finnssonar. Loks er.svo höfuðsmað-
urinn, Krieger stiftamtmaður.
Þáttur þessi er sannsögulegur f öilum þeim greinum, sem kannað-
ar verða, nema hvað Filippus bóndi bjó f Vestri-Garðsvika, en eigi
eystri.
usar, Raiiðhyrua, varð fyrir á
Verkanum, ríður hann að heirnan
og áð Velli, þa-r er sýslumaður
Bonnason bjó, og sögðu menn svo,
að þeir sátu um daginn á einmæl-
unt, og vissi þó enginn gerla, hvað
þeir ræddust við. En um kvöldið
heyra menn að Stórólfshvoli, að
barið er að karldyrum og "þó held-
ur þungt. Griðka er send til dyra
og spyr, hver úti sé. Sá segir til
sín, að þar er kominn Sæmundur
bóndi frá Eyvindarholti og vili
hitta að máli Filpus, húskarl Sig-
urðar prests. Griðka lýkur upp og
býður honum inn í skála, en hon-
um þykir áliðið dags, og segir, að
hann vill fyrir hvern mun komast
heim að kveldi og hitta Filpus
það bráðasta- Hittast þeir svo og
taka tal með sér. Kemur það þá
upp, að Sæmundur bóndi segir, að
hann átti kú þá, sem áverkann
fékk, að hún var jarðarkúgildi i
Eystra-Garðsvika, og er hann nú
kominn að vita, hvern sóma hann
vill gera_sér af þessu máli. Segir,
að honurn hafi illa farið, skynsöm-
um manni, að leggja til málleys-
ings, og hét þar í mikla fólsku. Sé
í lögum mikið viðlagt ódæði slíkt
og muni nær höggva æruleysi. Og
fleiri orðum fer hann hér um. En
þar kemur jafnan niður, að hann
vill vita hverju hann vilji bæta fyr-
ir sig. Húskarl segir, sem margir
hugðu satt vera, að það var voða-
verk og enginn ásetningur eða til-
stofnan, þár sem hann særði kúna.
En bóndi lætur sem það muni ó-
víst, að hann fái það sannað, og
muni honum sá kostur fríðastur að
sættast á málin, er hann gefi hon-
um af góðmennsku sinni kost á
iþví. En gangi hann eigi strax að
þeim kostum, muni hann láta
Iengra reka og stefna honum til
dóms og laga, og neyta allra gagna
gegn honum. Hafi hann þá eng-
um nema sjálfum sér um áð
kenna, iþótt verr' fari, er hann nú
hjóði honum góðmótlega sætt og
fyirirgefning. Segir, að hann vill
gera honum þann kost að láta mál
þetta niður falla, ef hann lúki sér
15 spezíur. Og kallar hann þetta
minningarhót, en engan dóm. Hafi
Bonnason sagt, að þetta væri ský-
laus lög. En geri hann eigi greiðan
úrskurð um þetta og gangi nú þeg-
ar í stað að kostum þessum, þá
leggi hann málið til réttra laga.
Húskarl verður skelkaður af orð*
ara hans og hyggst í vanda kom-
inn, er hann hafi ratað í lögbrot
svo mikið, og hyggur að nú, sem
komið sé, muni sá kpstur beztur
að ganga að þessum boðum og
hafna eigi sættum við slíkt ofur-
efli sem sé að eiga. Svarar svo
bónda, að hann muni þenna kost
upp taka, í þann vanda sem hann
sé kominn. Heimta þeir svo penna
og blek til að semja sín á mfíli lög-
lega sættarskrá með þessum kost-
ura.
4 kapítuli 1
í þenna lima var Sigurður prest-
ur ekki htíima. Það var réttardag-
ur Fljót'Shliðarmanna. og hafði
Ixann riðið þangað til að srjlá um
verk með húskörlum aínurn við
TÍMIN N - SUNNUÐAGSBLAÐ
25