Tíminn Sunnudagsblað - 12.01.1969, Page 18

fjárheimtirnar. VVar hann enn ekki
kominn, er þeir Sæmundur og Fil-
pus ræddust við um kýrskurðinn.
En sem þeir vildu fá blek og penna,
varð þar seint til úrræða. Prestur
átti tvo syni heima, sem þar voru
að læringu, og var farið til þeirra.
Hugði Sæmundur víst, að þar
myndi blek að fá. Synir prests hétu
Vigfús, hinn eldri, en sá yngri
Gísli. Þókti þeim bræðrum ískyggi-
iegt samtal þeirra Sæmundar, er
Sæmundur var kappsmaður og
orðsnjallur og klókur. Myndi hús-
karl eigi fá séð við honum, myndi
því bezt, að eigi yrði fastbundið
milli þeirra, fyrr en Sigurður prest
ur, faðir þeirra kæmi til, og myndi
hann þá gæta til með húskarli
sínum. Dettur svo Gísla í hug, að
snjallast muni að segja Sæmundi,
að ekki sé hjá Jreim blek, og muni
faðir þeirra hafa lokað það niður
í skrín sitt. Biðja því bónda að
bíða. Faðir sinn muni koma á
hverri stundu, og sé þess ekki
langt að bíða. Bónda gremst þetta
mjög, er hann fyrir hvaðvetna vilji
heim komast, en myrkur standi að
og yfir vötn sé að fara, en komið
að nóttu og spyr, hvort eigi'megi
blek fá á öðrum bæjum þar í
kring. En sveinarnir segja, að það
ekki var. Vill þá Sæmundur fá
Filpus húskarl með sér að Duf-
þekju. Þar sé blek nóg, og skuli
þeir þar rita sáttmála sinn. En hús
karl neitar, að hann í óleyfi hús-
bónda síns vilji fara af bænum. Og
verður svo ekki af þessu. Sæmund-
ur bíður þar svo, en mjög ókyrr,
því að honum leiddist, að ekki sá
til prests, og varð svo eigi full-
komnaður gerninguririn við Fil-
pus. Loksins að áliðnu kveldi kem-
ur prestur Er þá Sæmundur stadd-
ur úti á stétt og fagnar honum en
segir þó, að hann sé orðinn leiður
að biða hans, og hafi það bagaö
sig, er hann ekki kom heim fyrri.
Sigurður þrestur tók vel kveðju
hans og býður honum með sér inn
stofu og spyr hann tiðinda, en
hinn segir, að lítt var nýmæla, og
kemur þar niður, að hann segir
presti af erindum sínum og hver
málavöxtur sé, að hann eigi, en
ekki Filpus bóndi, kúna, þá sem
særð var af húskarli hans, og það
‘með, að hann nú sé búinn að tala
við þann, sem óhappaverk þetta
vann á Rauðhyrnu, og séu þeir
búnir að sættast á málin og seg-
ir honum, með hverjum kostum sú
sætt sé ráðin, og fleira tala þeir
liér um. Sigurður prestur snýst að
'honum vingjarnlega og segir, að
gott sé í efnum, ér þeir séu sáttir
orðnir, og biður hann vera þar um
nóttina, þar of seint sé að leggja
yfir vötnin. Og það þekkist Sæ-
mundur. Sofa þeir svo af um nótt-
ina.
En sem lýsir um morguninn, er
Sæmundur á fótum, eins og vandi
hans var, þvi að hann var búsýslu-
maður mikill og árla uppi á hverj-
um morgni, hvort sem hann var
heima eða heiman. Leitar hann nú
að húskarli og verður reikað. víða,
en nær eigi að koma á hann auga.
Sem lítil stund er liðin, klæddist
Sigurður prestur og kemur út*að
signa sig. Sér hann þar Sæmund,
og ganga þeir inn. Segir Sæmund-
ur, að nú biður hann prest gera
sem greiðast fyrir um erindi sín,
að gerningur milli sín og Filpusar
verði sbrásettur og að hann Ijái
þar til blek og önnur áhöld, en
prestur segir það allt velkomið.
Spyr þá prestur, hvar Filpus sé
og lætur kalla hann fyrir sig og
spyr, hvort þeir Sæmundur hafi
lokið málum sínum og hverjar
lyktir hafi orðið með þeim. Segir
svo húskarl, að hann fyrir hvað-
vetna vill hafa ráð húsbónda síns,
en hann sjálfur kunni ekki að sjá,
hver þessi mál séu. Hann hafi að
sönnu hræðst þau ummæli, sem
Sæmundur bóndi hafi haft við sig
og tillögur sýslumanns, en þó hafi
sér vaxið í augum svo miklar fé-
bætur fyrir voðaverk. Biður hann
nú prest ásjár o% kveðst hans ráð-
um hlýða munu. Segir þá prestur,
að „það er fljótt til andsvara, Filp
us, að ég ekki ræð þé^ að ganga að
þessu. Er þar gengið á fávizku
þinni, en þú ert maður einfaldur
og ólögkænn. En yður Sæmnndur
bóndi, óska ég þess, að mál þessi
megi verða yður að veg og sóma
og lykta ekki síður vegsamlega en
þau eru nú reist stórmannlega“
Sá þá Sæmundur. að þótt prest-
ur ræddi svo bliðmannlega myndi
eigi þykkjulaust með öllu, en að
hahn myndi ónýta gerning sinn
kvöldið áður, en fylgja húskarli
sínum. En Sigurði presti var svo
varið, að hann skipti þá sjaldan
geði sínu, er liann átti í málum
eða einhverjum þeim viðskiptum
við aðra, sem honum þóktu nokk-
uru skipta, en var þó skapbráður
ella, og þvi sögðu það sumir, að
hann væri viðsjáll ef því væri að
skipta. En er Sæmundur sá, í hver
efni var komið/varð hann reiður
með sjálfum sér, en fekkst þó fátt
um. En það sást á, að hann í
skyndi greip hatt sinn og skauzt,
sem örskot væri, út úr bænum og
á bak hesti sínum. Varð þar fátt
um kveðjur, og skilur svo með
þeim.
En það skildi þá prest og bónda,
að sitt sýndist hvorum. Prestur
vildi eiga málið við Fiipus bónda í
Garðsvika og hélt hann eiga kúna
og drö það þar til, að hún var eigi
með marki Sæmundar, og hugði að
Sæmundur af stórmennsku og yf-
irlæti hefði gengið í málið og ætl-
að það sér til fjár og frama. En
Sæmundur sagði, að kýrin hafði
honum verið ánöfnuð, þótt eigi
væri mörkuð, og víst er það, að
hann tók til sín þá særðu kú, en
fekk Filpusi bónda aðra kú, góða
og gallalausa. Kunnum vér ekki að
segja hvor í þessu hefir haft rétt-
ara að herma, enda þykir oss á
litlu ríða.
5. kapítuli.
Nú víkur sögunni að Velli, þar
er sýslumaður bjó, Bonnason.
Hann hélt þénara, Brynjólf Svenz-
son, reyndar Beaediktsson, prests í
Hraungerði, Sveinssonar prests,
Halldórssonar bónda vestan úr
Steingrímsfirði. Brynjólfur hafði
árinu áður farið utan og numið
lög við háskólann í Kaupmanna-
böfn. Þó gekk hann eigi í latínska
lektíu eins og beir, sem bezt nema,
heldur varð hann, sem þá hét,
danskur lagamáður, en það var í
skopi kallað kúskalærdómur. Var
þó vel við unanda, bar sem til hlít-
ar vap lært. Þó var um þá i lög
fært, ‘‘em benn? lærdóm
kunnu, að eigi máttu í Dana-
veldi hafa á hendi dómaraembætti,
nema í íslandi og Grænlandi. Þókti
innlendum sumum landi þessu
vera gerð minnkun í þessu sem
fleira, eins og hér væri minna um
vert . dómarann en annarstaðar.
Brynjólfur, sýslumannsþénari, var
útlærður í þessu og kominn aftur
til landsins, þegar héi var komið,
og hafði sýslumaður fengið hann
fyrir meðþjón í embættinu og þeg-
ið af höfuðsmanm bréf upp á
þenna hans mvndugieika. Kallaði
almúgi sumur hann fóveta, og með
því nafni viljum vér nefna hann
hér eftir. Gekk svo fóveti sýslu-
manni til handa í öllu og mátti eft-
ir bréfinu gegna öllum hans verk-
um, nema hann mátti eigi setjast
26
TtMINN - SUNNUDAGSBLAÐ