Tíminn Sunnudagsblað - 09.02.1969, Blaðsíða 16

ODDAPRÓFASTUR, BONNESEN
OG HUNDARNIR Á B/ÍNUM
Hinn gamansami þáttur um
Rauðhyrnumálið rangæska, er
birtist hér í blaðinu fyrir
skemmstu, hefur orðið til þess,
að sitthvað frá löngu liðinni tíð
hefur rifjazt upp fyrir fróðum
Rangæingum. Meira en hundrað
og þrjátíu ár eru liðin síðan
þessir atburðir gerðust, og hinn
virðulegi kirkjuhöfðingi í Odda,
Helgi G. Thordersen, síðar bisk-
up, lét penna sinn hjala við
pappírinn um málefni þeirra
Sæmundar Ögmundssonar, séra
Sigurðar Thorarensens og gæzlu
manna laga og réttar á Velli á
Rangárvöllum. En svo langminn
ug er þjóðin á sérkennilega
menn, þar á meðal skrítið yfir-
vald eins og ísak Bonnesen, að
sögurnar geymast frá kyni til
kyns.
Hér verða þó sögur af Bonne-
sen ebki rifjaðir upp, en vikið
að hinu, að enn mun til annar
vitnisburður Helga G. Thorder-
sens um þetta minnisstæða yfir-
vald, og harla ólíkur þeim, er
fram kemur í Rauðhyrnuþætti.
Það kemur mönnum þó kann-
ski ekki á óvænt, er þeir vita,
að þetta er grafletursspjald.
Þar gildir sem sé reglan, að góð
ur er hver genginn.
Páll Skúlason, fyrrverandi rit
stjóri, sem er prófastssonur frá
Odda, vakti athygli blaðsins á
því, að á dyragafli í gömlu kirkj
unni í Odda hefði fram á þessa
öld hangið minningarspjald með
mjög loflegum vitnisburði um
Bonnesen, og voru undir stafirn
ir H.G.Th., svo að ekki þarf að
fara í grafgötur um höfundinn.
Minningarorðin voru á dönsku
og hófust á þessum orðum:
„Her hviler i Islands heliige
Jord en ædel dansk Mand. . . .“
Þetta spjald mun enn geymt
í Odda, þótt sennilega haíi það
ekki hangið uppi í sjálfri kirkj-
unni hina síðustu áratugi. Hér
kveður við annan tón en í Rauð-
hyrnuhætti eins og sjá má á
inngangsorðunum, og öll er á-
letrunin mjög lofi hlaðin. En
mikið má vera, ef hinn gaman-
sami kirkjuhöfðingi hefur ekki
einhvern tíma brosað í kamp-
inn, svona með sjálfum sér, þeg
ar honum rann hvort tveggja í
hug samtímis, Rauðhyrnuþáttur
og grafletrið góða.
Tómas Tómasson ölgerðar-
maður er einnig Rangæingur að
uppruna. Hann kann vísu, sem
sennilega er viðlíka gömul og
Rauðhyrnuþáttur, ort um heim-
ilisfólkið og hundana á Velli, og
liklega ekki húsbóndanum og
skylduliði hans til virðingar.
Hún er á þessa leið:
Bonni, Anna, Ólína,
Ellert, Jón og Glámur,
Katrín, María, Kristína,
Koltrjma og Sámur.
hjú þeirra, að undanskildum Ingi-
■ mundi Jónssyni hjáleigumanni, er
fátt vissi eða lézt vita. Hreppstjór
arnir og bændurnir frá Hafur
bjarnarstöðum, sem sáu Elínu í
, snörunni, voru nú mjög varkárir
i í orðum, er á leið rannsókn máls-
1 ins, sögðu að lokum allir einum
' rómi, að þeir kynnu „ei endilega
1 um það að segja“, hvort henging
hefði orðið henni að bana.
Vigfús Þórarinsson kvað upp
j vægan dóm að loknu þriggja daga
■i þingi á Býjarskerjum. Ingimund-
ur Bjarnason skyldi sitja í typtun-
( arhúsi í fjóra mánuði og Ingjald-
( ur Jónsson í þrjá, Jón Sæmunds-
( son borga fjóra ríkisdali í sekt og
< greiða málskostnað, en sökum séra
< Egils var vísað á náð kennimann-
< legra yfirvalda.
j Þegar til kom, fannst Vigfúsi
i þó sem hann hefði verið of strang-
’ ur. Skammt var til vertíðar á Suð-
. urnesjum, og þá va<r Jóni á Gufu-
skálum mjög bagasamt, að vinnu-
menn hans sætu í typtunarhúsi á
Arnarhóli. Dómarinn fékk vonda
samvizku um það leyti, er fiskur
inn fór að gaitga í flóann. Hann
tók sig þvi til og skrifaði stiftamt-
manninum þá skýringu á dómi
snum, að þar væri átt við viku
mánuð, en ekki almanaksmánuði.
Þetta hefði hann þó áft að láta
ógert. Svörin, sem hann fékk, voru
kuldaleg: Stiftamtmaður kvað dóm
Kenning Hallgríms.
Þessi saga gerðist í Kaupmanna-
höfn
Konráð Gíslason var að spjalla
við Magnús Eiríksson Sagði Kon
ráð þá meðal annars:
„Ég gekk í gærrvöidi í Litara
götu og sá þar í gl tgga fallega og
brosleita stúlku Datt mér þá í
hug það, ,;em Haligrímur Péturs
son segir í sálmi sínum: Þegar þig
fellur freisting á. f jrðastu einn að
vera þá. Ég fylgdi ráðum hans og
fór inn til stúlkunnar1
_„Já, frater“, svaraði Magnús.
„Ég held að Hallgrímur hafi nú
okki meint þetta sv>na“.
ara eiga að dæma mál og orða
dóma sína svo, að ekki þyrfti að
auka við þá skýringum. Fram-
kvæmd þeirra væri öðruni falin.
(Helztu heimildir: Dóma og
þingabók Gullbringu- og Kjós-
arsýslu, bréfabækur.)
Héðan og þaðan
112
T í U I N N - SUNNUDAGSBLAÐ