Tíminn Sunnudagsblað - 13.04.1969, Síða 10

ViS Miklagil. Vatnsmagnið er ekki mikið, en oft þoldu vermenn, sem fóru Holta-
vörðuheiði, vos og hrakning við þessa sprænu.
ÓLAFUR ÞORVALDSSON:
Langt sótt í vinnulest:
Horðlemkir vermenn
II. þáttur.
Þjóðflutningar.
í þeim þætti, sem birtist í síð-
asta blaði, gerði ég nokkra grein
fyrir kaupavinnuferðum fól’ks af
Suðurlandi til Norðurlands. Svo
sem minnzt er á í þeim þætti, er
atvinmuisaiga í'ól'ks, sem var að heim
am amirnað misserið, tviþætt
og spemmir yfir lanigt tímabil í
sögu þjóðarinmar. Þó er fíest
ólkt um þessa tvo þætti, samt
munu þau atvik oft á tíðum hafa
gerzt á þeim áxum og öldum, er
þessir atvinnulþættir voru ræktir,
að framtíð og örlög fólks úr þess-
um atvinnugreinum blönduðust
saman, svo að óaðskiljanleg urðu,
þótt erfitt sé nú að rekja þetta til
upphiafs og endis.
Á þeim tímum, sem spennir yf-
ir mairgar aldir, í það minnsta
hvað síðairi þáttinn snertir, voru
það ekki einvörðungu SunnTend-
ingar, sem sóttu atvinnu nokkurn
hluta úr árinu í fjarlægar sýslur
eða landshluta. Menm úr norð'ur-
og vestursýslum, svo sem Borgar-
fjarðiar-, Dala-, Stramd'a-, Húma-
vatns- og Skagafja'rðarsýslum,
sóttu sjó í öllum verstöðvum við
Faxaflóa innanveirðan og um Suð-
urnes allt til Grindavíkur. Úr aust-
ursýslum, svo sem Árnes- og Rang-
árvalTasýslum, og ef tiT viTT lengra
að austan, sóttu menn einnig sjó
í áðurnefndum verstöðv'um, þótt
nokkuð dreifðust þeir eimnig til
vemstöðva auistam fjalís, svo sem
Stokkseyrar, Eyrarbakka, Þorláks-
hiafnar og Selvogs. í Biskupasög-
um má sjá, að frá því mjög
snemmia á öldum og allt fram á
seytjándu öld hafði Skál'holtsstóll
allmikTa útgerð í Höfnum, Grinda-
vík, Þorlákshöfn og Selvogi, þar
með talin Herdis'amk. Stóllinn
mun hafa átt öll skipin, og skips-
hafniirnar þá að mestu heimamenn
staðarins og hjáleigubæmdur. Á
nokkrum f'ram’annefndum stöðum
má enn finna ýms örnefni, sem
benda til hinnar fornu útgerðar
SkáOlholtsstóis, svo sem Staðarvör,
Staðarsund og ef ti'l vill einhver
fleiri. Þegar lemgra kemuir fram á
aldiir, benda sögur og sagnir til, að
þá htaifi stöku 'Stóribæmdmir og
embættismenn í austursýslum átt
inmtöikuisikip í Selvogi og Herdísar
vík og áðrir átt þa;r hlutarmenn á
vetrarvertíð í ævisögu síra Jóns
Steingirímssomair segir eitthvað 4
þessa leið:
„Það vor fór ég út í SeTvog til
að sækja hlut minna manna“.
Þótt hér séu ekki fyrir hendi
söguir um Hólastól í þessu efni, eir
líklégt, að á svipuðum tíma og út-
vegur SkáiholtsstóJii sfcðð í mestum
blóma hafi Hólastóll átt menn sína
við sjó á Suðurland'' o>g Suðvestiur
landi. í þá átt bendir sagan um
HóTamenm í /þjóðisögum. Eitt er
víst, að Norðlendingar allt norðuir
í Eyjafjörð hafa sótt fisk, skreið,
til S'uðurlamd; áður á öMurn. Enm
þá eru þekktar leiðir á milli lands-
fjórðunganna, sem benda á þessar
fiskaferðir. Má þar til nefna tvenn-
ar Teiðir niðuir í Biskupstungur,
sem enn bera nafnið Eyfirðinga-
leið eða EyfirðLngavegur og liggur
sú vestri um Hellisskarð, milli
Hö'gmhöfða og Kálfstimda, him
nokkru austar. Vel má vera, að
hér hafi meira verið um kaupa-
fisk að ræða en hlut sjómanna,
þótt ekki sé fyrir að synja, að
hlutafiskurinn hafi verið meiri.
Svo sem vitað er um immtö'kiu
stoip austanmannia urn Suðu'nnes og
í austu'rverstöðvunum fyrr á öld-
um og nokkuð fram á þá tuttug-
ustu, svo sem í Herdísarvík, er
einnig nokkuð vitað um sams kon-
ar útveg vestan- og norðanmanna
á SnæfieHsnesi í Dri'tvíik og Stakk-
hamarsnesi í Miklaholtshreppi.
Um útgerð frá Dritvik undir Jökli
mun mörgum landsmönmum nokk-
uð kunnugt, og á Jón Trausti sinn
góða þátt þar í, þótt skáldsaga
sé nefnd. Mun sú útgerð lengi liía
í minni þjóðarinnar. Er hér átt við
sögu Jórnis Trau'Sita, Sýður á ke,ip
um. Um útgerð frá Staik'khamairs
nesi mum fáum kunnugt nú orðið.
Þegar ég hjó að Stakkhamtri, árim
1924—1926, voru enn gamlir og
fróðir menn í Miklaholtshreppi,
sem nokkuð vissu um þessa út-
gerð, þótt löngu væri hún þá lið-
in undir lok. Nú eru allir þessir
menn komnir undir græna torfu,
og segja því ekki lengur þá sögu,
þótt einhver vildi heyra- Þó er
eitt, sem lengi mun benda á, að
í Stafckfhamarsnesi hatfi útgerð ver
ið, en það er örnefnið Búðarton-fa,
svo og fiskbein, til dæmis stór-
lúðu, stórýsu og bein fleiri fiska,
sem fægjast þar út úr hverjum
298
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAB