Tíminn Sunnudagsblað - 20.07.1969, Síða 10

Þreyttir miðaldabændur koma heim af akrinum meS amboS sín,
Mannabein á akrin-
um á Jörundarf jalli
Jóh-ann SkjoMbomg var etoki að-
eánis góðar riibhöíundur: Hann
sagði einnig sögur af mitoili list.
Þá blandaðist oft saman gtettni og
sárbiíuir hneykslun, og stundum
mar Mtot og niðuirbældur Métur
iyi'dist bak við hvassa, gremju-
þumga ádeilu hans. Það gat jatfmivel
verið erfitt að átta sig á því, hvort
hamm var ao segja mergjaða sögu,
áhieyiremdum til skemimtumar, eða
hiaifði uppi áróður tl framdráttar
huigsjómum sínum og lífsviðhorf-
um.
Eima slíka sögu siaigði hamm í hópi
þumrabúðarstráka eimhvern tíma
umidir lok heimistyrjaidarimmar
fynri af svo immilegri hmieytosilum,
að húm gdeymdist elkki þeim, er á
IMýddu. Sögulofcim vissi hamm þó
ekki, enda nefði hamm þá gétað
hlegdð, svo að um mumaði. Hiátur
Jóhainmis Skjoildborgs var bressi-
legri en flestra ammarra.
Saiga hans var á þessa leið:
„Við höfum aliir heyrt um orr-
uistuma á Jöruindarfjalli árið 1441.
Þegar Eiríkur af Pommem hafði
htoupizt úr lamdi, hrifsaði aðalimn
vöiidiin og þjarmaði svo að bæmd-
um, að til uppreisnar kom norðan
Limiafj'arðar Bændaherinm safn-
áði'st samat) í Hamhéraði, og vorið
1441 kom nokkruim sinmium til
bardaga v;ð sveitir aðalsmamma.
Svo ranm upp örlagadagurinm á
Jörumdarfjalli miili Fjerreslev og
Aiggersunds Fjöldi bænda hafði
búizt um i vagnaborg uppi á há
hæðimmi, og hama tókst riddaraliði
aiðlaiismammanma ekki að rjúfa. Þá
gripu aðalsmeminirmiir tl þess ráðs
að hleita þeim bændum fulllum grið
um, er hyrfu á brott og settust að
búum sínuin á ný. Þetta griðaboð
oli óeimingu meðal bændamma, því
að suimum fammst svo óvænt horfa,
að bezt væri að smúa við meðan
tímii væri til. Það notuðu aðalis-
miemmirnir sér. Riddaraiáðið gerði
nýtÆ áhlaup, og vörnin fór í hainda-
skoluim, þegar ekki voru alliæ jafm-
eimhuiga og áður Bændurnir voru
brybjaðir niður miskunmarlaust, og
að lotonium bardagamum voru Mk-
im huisfliuð þarna á hæðimni. Þessa
sögu hef ég kummað síðan á barns-
aldiri.
Á æskuárum mínum var ég
kenmiari i Koldemoseskólla. Árið
1895 var mér saigt, að bóndinm á
Jörumdaríhlli hefði fundið fjölda
gröf, og fvlgdi það sögunmi, að
hiamm væri sem óðast að grafa upp
beiiniin og kom þeirn í verð. Við
Limafjörð var sem sé maður, sem
keypti bein er hamn lét mafla til
álbuirðaæ.:
Ég rauk umdh eins af stað og
hitti beimasalanm, sem ekki vildi
þvertafca f.vnr, að þetta væri satt.
Hanm kvaðst enm vera að tína saim-
am beimaruiS', sem hamm hefði fumd
ið í jörðu uppi á hæðinmi.
Ég spurði hvort honuim fyndist
ekki menmilegra að friða staðimm.
Seiinma kvnni sú stumd að koma, að
þar yrðd reist minmismerki, þvi að
það væru likamsleifar sögufrægra
manma, sem hamn væri að selja fyr-
ir fáeinar krónur, og eins líklegt,
að fæstir kærðu sig um að mota
þá beiniamylsnu til áburðar, ef þeir
vissu hið sanma
Jú — harun var ekki frá því, að
það gæti satt verið. G-etur þú
kainmski hætt mér skaðanm, Skjold-
bong?“
Spádómur Skjoldborgs rættist.
Prestur einn á Jóblandi ,Thorlaci-
us Ussimg niðji Þórðar sýslumammis
Thorilaciusair og Gyðu þeirrar, sem
dkráði endurmimmimigar sínar frá
ísfllamdi árin 1801—1815 .beitti sér
fyrir þvi að minmismerki yrði
reist til heiður.s þeim bænduim,
sem riddaralið aðatemanma hafði
brytjað niður. Þetta náði fram að
ganga árið 1941 En það var ekki
reiist uppi á hæðimmd, heldur á stað,
þar sem aðrar heimifldir telja, að
þessir atbu ðii hafi orðið.
Síðam teið fram til ársims 1964.
Þá fanmist fjóldagröfim á ný.
Jörumdarfjaffl er stór, flöt alda,
634
T I M I N N
SUNNUDAGSBLAÐ