Tíminn Sunnudagsblað - 26.10.1969, Page 6

Björn Magnússon:
HELCIMALARI
Björn Magnússon lézt 6. desember árið 1955. Grein þessi, sem hann
skrifaði um Helga Tímóteus, móðurbróður sinn, hefur ekM birzt fyrr.
Helgi Tímóteus, sem venjulega var kallaður Helgi malai-i, fæddist
árið 1855. Hann var sonur Guðmundar Guðmundssonar, Jónssonar á
Refsteinsstöðum og Sigurlaugar Guðmundsdóttur á Stóru-Ásgeirsá.
Guðmundur Guðmundsson lærði járnsmíði í Reykjavík, en fór síðan
norður aftur og bjó í Enniskoti í Víðidal í Vestur-Húnavatnssýslu. Guð-
mundur Guðmundsson var vel hagorður. Voru prentuð eftir hann erfi-
ljóð í Þjóðólfi, íslendingi, Norðanfara og æviminningum R. M. Ólsens.
Guðmundur var kvæntur Sigþrúði Jóhannsdóttur, Tómassonar prests
að Hesti. Börn Guðmundar og Sigþrúðar, sem upp komust, voru
Björn Þorbergur, Sigurlaug, Helgi Tímóteus og Ingólfiu-.
Sigurlaug giftist Magnúsi Kristinssyni frá Hólabaki, og bjuggu
þau á Ægissíðu í Þverárhreppi í Vestur-Húnavatnssýslu. Þar fædd-
ist Björn, sonur þeirra, höfundur þessarar greinar, 11. september 1883.
í eftirmála að Bassa, sögu í Gráskinnu, skrifar Sigurður Nordal
prófessor: „Haustið 1905 skrásetti ég söguna orðrétta eftir Helga, enda
var Helgi einn bezti sögumaður, sem ég hef þekkt. Mér þykir sagan
of sérstæð meðal þjóðsagna til þess að hún megi glatast." S.B.
Og þið sem að ennþá eigið
óslitna og nýja skóna,
ef gangið þið seinna um garðinn
hjá gröf minni eittlivert sinn,
segið þá kankvísa sögu
af sveitaskáldinu gamla,
í rósemd við rústina gróna
og rifjið upp hnyttna bögu,
nieð brosi um brá og kinn.
Það gætí ekki gert mér annað
en gott inn í blundinn minn
Seinustu línurnar í þessari tii-
vitnun eru enn ein sönnunin fyr-
ir dýrlegum hæfileikum þessa
skáldis. Jafnvel í glettninni og gals-
anuim getur hann ekki stillt sig um
að miðla okkur hinum tærasta
skátdskap.
því hefur verið haldið fram, að
Saltkorn í mold líkist um of kvæða
flokkinum Úr kirkjugarðinum í
Skeiðarárþorpi eftir ameríska höf-
undinn Edgar Lee Masters, og sem
Magnús heitinn Ásgeirsson þýddi á
sínum tíma. Ekki get ég með
nok-kru móti íallizt á þá skoðun
Að vísu er í báðum tilvikum um
„kirkjugarðsvísur" að ræða, sat.t er
það, en lengra nær líkingin heldur
ekki. Hugblærinn, formið, efnis-
meðferðin, já og efnið sjálft, allt
er þetta svo gerótíkt, sem verða
nrá. Það mundi víst fáum detta i
hug að halda því fram, að Hvítár-
síðan væri alveg eins og New
York, bara vegna þess að á báðum
stöðum eru manneskjur, sem fæð-
ast og lifa, þjást og deyja. Nei.
Saltkorn í mold eru ekki stæling
á Kirkjugarðinum í Skeiðarár-
þorpi, hvað sem hver segir.
Ef maður á að fylgja hér þeirri
gamalkunnu reglu að segja kost
og iöst á hverjum hlut, þá er
vandalaust að viðurkenna það, að
ekki eru öl fcvæðin í „Saltko’m-
unutn“ jafn snjöll. Fjarri fer því.
Skoplegt atvik verður ekki alltaf
að fyndnu tovæði, og jafnvel ekki
örgrannt um að sums staðar bregði
fyrir málalengingum, tl dæmis í
eftirmála fyrra bindis. Því hefur
enda aldrei verið haldið fram, að
hér sé kominn einhver hátindur á
verkum Guðmundar Böðvarssonar.
Þess þarf heldur ekki með. Hitt
var gömlum og nýjum aðdáendurn
hans ærið ánægjuefni að fá að
kynnast þessari hlið á skáldskap
hans og skapferli. En eru nú þessi
kvæði ekki dálítið meira en bara
ný og fersk hlið á skáldinu Guð-
mundi Böðvarssyni? Er hér ekki,
Framhald á 862. s!Su
Ég var tflárra ára gamal, þega-r
óg man fyrst eftir Hefliga frænda.
Hann mun þá hafa verið um fert-
ugt. Mór varð alstarsýnt á hann.
H-ann vair svo ölkur ölum, sem ég
hafði séð.
Höfuðið fynir ofan gagnaugun
var ákaflega stóirt, en niðurandlit1
ið við hæfi og freonur frítt. Skegg-
ið Ijósjarpt alskegg, vel hirt og æ-
tíð greitt. Augun blágrá, ofurlítið
skötok, svo að honum veittist erf-
itt að horfa beint að ölum jafn-
aði. Svipurinin góðmiannlegur.
Feiminn var hann og ódjarfmann-
legur, það var eins og hann væri
sífielt að biðjast afisökunar á þvi
að hafa fæðzt inn í þennan heim
braustra manna, sem hiöfðu engin
sjáanileg lítoamSlýti. Hann var tæp-
lega meðalmaður á hæð, og sýnd-
ist lsegri vegna þess, hve hann
seig niður, þegar hainn stóð. Hann
var svo stirður um hnjóliði og
mfjaðmaliði, að hann átti mjög erf
itt um gaug. Hann var ákaflega
ðkrefstuttur, Oig þýfða jörð gat
hann naumast genigið, að komast
upp á háa þúfu var honiuirn ofraun,
mema Skríða. Það var með ólíkind
um, bve lamgt hann komst yfir
daginn, þegar hann var á ferða-
lagi. Hann ®ór ætíð snemma a£
ötiað, tooim hvergi til að hvílast eða
fá 'sér hressingu, fyrr en áfanga
var náð. Með þoilinmæði og seiglu
keppti hann að markinu og náði
því jafnan.
Heiigi fékk ungur svæsna bein-
kröm. Höfuðbeimin gengu í sund-
ur og állir liðir urðu stirðir. Ung
ur missti hann föður sirnn, gáfaðan
mann, en fátækam. Þá fór ekkjan,
sem var gáfukoma og skörungur á
sveitina með fjögur börnin, sem
tvístruðust fyrir öl'lum vinduim.
Yngsta dremgimn skildi hún aldrei
við sig. Hedgi lenti á nokkrum
hrakningi og má geta nærri, hvern
ig ævi hanis hefur verið, sem engu
gat aif sér hrundið, þegar fátækt
og harðýðgi var allmenn og allr
urðu að vinma baki brotnu tí þess
að sjá lífinu borgið, og alger skort-
ur, þegar harðnaði í ári. Er Helgi
var fulorðinn, dvaldist hann oft á
heimili foreldra minna, því móðir
mín var systir hans og- sýndj hon-
uim mitoið ásitríki.
Hve-rsdagslega var Heigi svo bú-
inn, að hann var í grárri prjóna-
peysu, hnepptri að framan og bux
um úr gráum vormieldúk. Prjóna-
húfu með ofurlitiluim skúf bar hann
á böfði, því áð enginn hattur var
svo stór, að hann passaði homnm.
Á feirðaliö'g'um hafði hann klæðis-
húfu með skyggni og uppbroti, er
draga mátti niður fyrir eyrun, þeg-
ar kaílt var. Var hann þá jafnan
846
T t M I N N
SUNNUDAGSBLAÐ