Tíminn Sunnudagsblað - 11.04.1971, Page 12

Tíminn Sunnudagsblað - 11.04.1971, Page 12
'i Grein sú, >em hér birtist, er tekin úr riti því, sem íslenzkir háskúiastúdent- ar í Skctiandi gefa út. Höfundorinn, John Simpson, kennir skozku sögu i Edinborgsrháskóla og hefur unnið að rannsóknum á menningartengslum Skota og Norðurlandabúa á siðari öldum. Hér er meðal annars vikið að skáldskap Walters Scotts, en eins og kunnugt er varð hann fyrir miklum áhrifum af forníslenzkum békmenntum. Á hinn bóginn gætti áhrifa hans aftur hérlendis eins og ráða má af skáldsögum Jóns Thoroddsens — braut- ryðjandans í ísfenzkri sagnagerð á síðari tímum. JOHN SIMPSON: ÍLEITAÐ BLÓÐ- ÞYRSTUM VÍKINGUM immmmmmmmmmmmmmmmmmmammmmammmmmmmmmmm Mönnum hættir ávallt við að mis skilja framandi tungur og jafnvel torknnnileg afbrigði af móðurmál- inu, eins og margar skrýtlur sýna. Ýmsir rithöfundar vilja endur- vekja skozka tungu með því að nota mállýzkur, sem emn eru við lýði í Skotl.andi, og orð, sem nú teljasí úrelt. Á marga lund er hægt að bera þá saman við ívar Aasen, sem hratt nýnorskunni af stað. Skotar voru eitt sinn við öl- teiti á drykkjukrá og ræddu sín á milli á skozku. Er þeir höfðu tænvt glösin, báðu þeir um some mair í staðinn fyrir some more, á enska vísu, en þjónninn flýtti sér að opna alla >glugga, því hann hélt, að þeir þyrftu some air. En jafnvel þótt einstök orð féu rétt þýdd, getur það komið fyrir, að það, >sem felst í einstakri setn- ingu á erlendu máli, sé rangtúlk- að, og öllu fremur á þetta við um heil kvæði og sögur. Snjall þýð- andi getur komizt mjög nálægt andamum í útlendu bókmennta- verki. En hvað gerist, þegar rithöf- undur, sem skortir sérþekkingu á erlendum tungumálum, fer að fræðast um bókmenntir framandi þjóðar og verður gripinn eldlegum áhuga? Til áhuga hans liiggja sér- stakar, persónulegar ástæður: Iðu- lega mun hann skynja, eimis og rit- höfundum er títt, að það, sem áhuga hans vekur, geti orðið hon- um efniviður í ný verk. Skáldinu Ezra Pound hefur verið álasað fyr- ir margt — meðal annars það, að víðfeðm þekking hans á erlendum tungumálum og sögu mannkyns birtist í verkum hans líkt og í spé- spegli. Ég er þeirrar skoðunar, að það sé næsta óréttlátt að lasta höf- und fagurbókmennta fyrir þetta. Hlutverk skáldsins er frábrugðið hlutverki þýðandans. Það er lofs- vert, ef skáld notar erlendar bók- menntir sem kveikju til sjálfstæðr- ar listsköpunar. Sem gott dæmi um bókmennta legan misskilning myndu margir nefna meðferð rómantískra höf- unda á siðari hluta átjándu aldar og fyrri hluta nítjándu aldar á norrænum miðaldabókmenntum. Þessir höfundar hrifust af öllum þeim bókmenntum, sem framand- legar virtust, og sóttu yrkisefni til fjarlægra Aust>urlanda, norður- slóða og fyrri alda — og stundum reri sami maður á fleiri en eitt Mið. Skotar hrifust engu síður en Englendingar af því, sem þeir litu á sem annarlegt í fornnorræn- um bókmenntum. Þar eð þeir litu á bókmenmtir þessar sem fram- andi fyrirbæri, kærðu mangir þeirra sig ekki um að vita (og ef til vill vissu margir þeirra ekki), að enn mátti finna leifar „dan-skrar tumgu“, sem víkingar höfðu forð- um flutt með sér yfir hafið, mjög nálægt meginlandi Skotlands. Hér er átt við Orkneyjar og Hjaltland, þar sem enn var við lýði fjöldi orða úr tungu þeirri, sem nefnd- ist Orkney Norn og Shetland Norn — orkneyska og hjaltlenzka — og enn lifðu nokkur kvæði á þessu máli. Eitt af því, sem stuðlaði mest að áhuga brezkra lesenda á forn- norrænum bókmenntum, voru tvö ljóð eftir Thomas Gray, sem voru ort eftir fornnorrænum fyrirmynd um og komu út 1768. Annað var The Fatal Sisters (Örlaganornirn- ar), byggt á Darraðarljóði. Presfur no'kkur, sem átti eintak af þessu Ijóði Grays, las það fyrir gamalt fólk í Rínansey í Orkneyjum. Fólk- ið sagðist þekkja þetta ljóð á sínu eigin máli og oft hafa sungið það fyrir prestinn, þegar hann bað um að fá að heyra gamla söngva. Það kallaði kvæðið The Magicians eða The Enchantresses (Töframenn- irnir/Seiðkon>urnar). Þessi áhuigi bókmenntamanna á fornnorrænum bókmenntum grundvallaðist sjaldnast á þekk- ingu á „danskri tungu“ að fornu. Enn sjaldgæfara var, að þeir skildu allt, sem þeir lásu eða létu lesa fyrir sig. Þeir gerðu sér ein- hliða og stundum alrangar hug- myndir um þjóðfélagshætti, þar sem þessar bókmenntir höfðu orð- ið til. Rithöfundar á dögum róm- antísiku stefnunnar héldu flestir, að þjóðfélag það, sem fæddi af sér fornkeltneskar bókmenntir, hefði eingöngu verið samsett af skáldum sem sátu í steypiregni undir feysknum trjám og fóru með harmatölur um tapaðar orr- ustur og ástmeyjar, sem lát- izt höfðu eða horfið á braut. Á sama hátt ímynduðu menn sér , að allir norrænir menn til forna hefðu verið grimm- ir víkingar, sem óttuðust ekkert og allra sízt dauðann og skemmtu sér bezt við að drekka mjöð úr hauskúpum óvina sinna. í báðum tilvikum var um að ræða rangan skilining á fornum bókmenntum. Vitaskuld var þetta ekki í fyrsta skipti, sem fræðimenn hrifust af viðhorfi norrænna manna til dauð- ans, sem virtist einkennast af skeytingarleysi. Danski læknirinn og rithöfunduriin.n Thomas Bart- holin, sem uppi var á seytjándu öld, er gott dæmi um slíka menn. En hin skinumskælda mynd róm- antísku stefnunnar af blóðþyirstum 324 * * M I N N — SUNNUDAGSBÞAÐ

x

Tíminn Sunnudagsblað

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Tíminn Sunnudagsblað
https://timarit.is/publication/301

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.