Tíminn Sunnudagsblað - 30.12.1973, Síða 17

hann stýrimannafræði hjá Jóni stýri-
manni Vidalin i Reykjavik. Pétur
gerðist bóndi i Njarðvik eftir föður
sinn og þótti jafnan mikið til hans
koma.
Svo segir i æviminningu Jóns Sig-
hvatssonar, að skúta hans hafi alla tið
verið mesta heppnisskip, og fært eig-
anda sinum mikinn feng að landi. A
efstu árum Jóns var skútan orðin mjög
af sér gengin og litt sjófær. Lét hann
það verða eitt siðasta verk sitt að sjá
um viðgerð hennar og sparaði engin
útgjöld i þvi efni. Jón andaðist 28. nóv.
1841, 82 ára gamall”.
En fleiri skipasmiðir voru sunnan
Hafnarfjarðar en Jón Sighvatsson i
Ytri Njarðvik. t annál 19. aldar er
þessa getið að Magnús Waage i Vogum
hafi smiðað ,,nálægt 100 róðraskipa og
báta og tvo þilbáta frá stofni”. Magnús
var sonur Jóns Danielssonar er um 60
ára skeið rak rausnarbú i stóru-Vog-
um. (Sjá Skútuöldin bls. 69 og 70).
Vikur þá aftur sögunni i Iðnsögu ts-
lands, en þar er á bls. þeiin,er áður
getui; i sambandi við Illhuga smið, get-
ið skipasmiða á Suðurnesjum i bréfi
eftir Olaf Ketilsson i öslandi i Höfnum
(dags. 24.4. 1941). Verþur hér vitnað i
bréf þetta um leið og annað samræmt
efni, sem ritstjóri Iðnsögunnar, dr.
Guðm. Finnbogas., birti þar: ,,Hinn
fyrsti batasmiður, sem hann (þ.e.
Ólafur) hefur sagnir af i Hafnahr.
er Guðni sýslumaður i Kirkjuv.
(f. 1714, d. 1780). Hann fluttist þangað
frá Stafnesi 1752. Var hann hinn mesti
smiðisvölundur, bæði sem húsasmiður
og skipa. Meðal annarra skipa smiðaði
hann með Bjarna Vigfússyni, mági
sinum, tólfæring einn mikinn (en þeir
voru fátiðir á Suðurnesjum. Aðallega
voru notaðir hér áttæringar, og tein-
æringar, i Grindavik og Miðnesi, en
litið i Garði (Innskot S.M.) sem hann
hafði til geirfuglafanga tii Geirfugla-
skerja og vöruflutninga millum
Grindavikur og Básenda.
Næstu skipasmiðir i Höfnum voru
þeir Brandur Guðmundsson hrepp-
stjóri (f. 1771 i Landsveit, d. 1845) og
Björn sonur hans (d. 1869). Voru þeir
feðgar báðir annálaðir fyrir vit sitt og
afl. og eru óhrekjanlegar heimildir
fyrir þvi. að þeir lyftu teinæringum
,,af stokkunum" tveir einir og færðu
hann i þann stað, sem hann átti að
vera. Smiðuðu þeir smærri og stærri
skip yfir 30 ár. bæði i Höfnum og
Grindavik,og enn fremur fyrir bændur
sunnan Garðskaga i hinum forna
Rosmhvalaneshreppi.
Næsti skipasmiður i Höfnum eftir þá
feðga var Eggert Björnsson, (f. i
Kirkjuvogi 1825, d. 1905) ,,og er óhætt
að telja Eggert almesta smið allra
Suðurnesja, það sem sagan nær. Hann
byrjaði strax sem barn að smiða
likingar (model) af öllum stærðum
skipa, teinæringum, áttæringum og
minni fleytum, og um tvitugsaldur var
hann farinn að smiða skip fyrir bænd-
ur, bæði hér og utansveitar, einkum þó
i Grindavik og Miðneshreppi. Var
Eggert svo mikil hamhleypa við
skipasmiðar, að hann smiðaði tein-
æringinn aleinn á þremur vikum, en
áttæringinn á hálfum mánuði, og svo
hagur var hann, að aldrei þurfti hann
að bera fjöl við skör, þegar hann felldi
borð saman, hann aðeins renndi
■ augunum til skararinnar á byrðingn-
um, þegar hann hjó hina skörina, og
svo blindféllu skarirnar saman, þegar
hann bar saman, og svo var hann
kappsamur, að hann stóð alitaf upp
með siðasta bitann i munninum og
þaut svo'tyggjandi út, en lét færa sér
kaffi hálfkælt af brennivini og
þambaði svo allt i einum teyg.” Olafur
Ketilsson hefir það eftir bróðursyni
Eggerts, að hann hafi smiðað 495 skip,
en finnst sú tala há, þó hann viti, að
Eggert féll aldrei verk úr hendi árið
um kring um 55 ára skeið. Þykir hon-
um trúlegt, að fullur skipanna hafi
verið teinæringar og áttæringar,
a.m.k. hafi hann i Ólafs tið smiðað
meira af hinum stærri en smærri skip-
um. Hann smiðaði lika tvo þilbáta,
annan fyrir Sveinbjörn Þórðarson i
Sandgerði, hinn fyrir Sigurð
Benediktsson i Merkinesi. (Mér dettur
i hug að skip Sveinbjarnar i Sand-
gerði hafi verið „Kári”, sem er á
skipalista hreppstjóra Rosmhvalanes-
hrepps árið 1870 (varðveitt i Þjóð-
skjaiasafni), en þar segir: _Hann
(þ.e. báturinn) er aðallega i „trans-
porti” og litið til fiskjar” Þess er getið
að hann hafi verið 6 tonn. Þess er og
getið að áhöfn hans þetta árið sé 4
menn. sem allir eru nafngreindir.
Innskot S.M.) Þóttu báðir bátarnir
með ágætum góðir eftir stærð.
Núverandi skipasmiður i Hafna-
hreppi heitir Hinrik Ivarsson (f. á
Eyrarbakka 1899), þjóðhagasmiður,
en nýbyrjaður á skipasmiðum, hefur
smiðað átta trillubáta, áttæringa og 4
smærri vélbáta, og hafa allir reynzt
mjög vel. Á Suðurnesjum utan Hafna-
hrepps hefur litið kveðið að skipasmið-
um á 18. og 19. öld, og munu flest ef
ekki öll skip i Grindav. óg Rosmhvala-
neshreppi sunnan Garðskaga smiðuð
af skipasmiðum Hafnahrepps, en inn-
an Garðskaga (i Gerðahreppi! var
skipasmiður að nafni Sigurður Helga-
son i Presthúsum. Mun hann hafa
verið fæddur laust eftir aldamót,
1810—1812. Þótti hann ágætur skipa-
smiður sinnar tiðar, en mun aldrei
hafa smiðað stærri skip en sexmanna-
för og þaðan af smærri.
„Litlu seinna voru tveir skipasmiðir
iLeirunni, Sveinn Björnsson og Niku-
lás Björnsson. Þeir smiðuðu töluvert
af hinum smærri skipum fyrir Garð,
Leiru og Keflavik. En fyrir og eftir
siðustu aldamót fer að verða mikil
breyting á skipasmiðum Suðurnesja
innan Garðskaga. Þá er það Þórður i
Gróttu og Engeyjarskipasmiðirnir,
sem fara að smiða skip þar syðra,
einkum fyrir Vatnsleysustrandar-
hrepp-, Keflavik, Njarðvik, Leiru og
Garð. En 1901 flyzt til Keflavikur
mikill skipasmiður, Guðjón Jónsson,
(f. 1858, d. 1922). Hafði hann lært
skipasmiði hjá Þórði i Gróttu. Var
Guöjón framúrskarandi dugnaðar-
maður og vandvirkur, svo annálað
var. Voru öll skip, sem hann smiðaði,
með hinu svokallaða Engeyjarlagi.
Samtals smiðaði hann 192 skip, þar af
62 áttæringa, og er það eftirtektarvert,
að af ölium þessum 192 skipum, sem
Guðjón smiðaði, hefur ekki eitt einasta
mannslif tapazt allt til þessa dags.
(Eins og mörgum Keflvikingum er
eflaust kunnugt, þá er Guðjón Jónsson
faðir þeirra Framnessystra, Guðlaug-
ar og Jóninu, er búið hafa i húsi sinu,
Framnesi, frá þvi þær komu fyrst til
Keflavikur árið 1901, með foreldrum
sinum frá Vatnsleysuströnd. t júni-
blaði Faxa 1947 segir gjörla frá Guð-
jóni skipasmið og þar sem það blað er
sennil. i fárra höndum nú orðið, eins
og reyndar þau rit sem hér hefur verið
vitnað til að framan, mun ég aöeins
vikja litiðeitt að Guðjóni, en fara fljótt
yfir rúmsins vegna.
Kona Guðjóns skipasmiðs var Guð-
rún Torfadóttir. og voru þau gefin
saman i hjónaband árið 1890. Guðrún
lézt 1943. Sama ár og Guðjón flytur til
Keflavikur smiðaði hann sexmanna-
far að Bæjarskerjum á Miðnesi.og eru
likur til að þaðhafi verið 4. eða 5: fleyt-
an er hann gerði. Árið 1920, 7. marz,
hefur hann skráð i dagbók sina: „Nú
hefi ég smiðað 192 skip”. Jón Tómas-
son segir svo i grein þessari: „Vinnu-
dagur hans (Guðjóns) hófst kl. 6 að
morgni og lauk kl. 8 að kvöldi. Með
svona löngum vinnudegi og frábærum
hagleik og atorku tókst honum að ljúka
smiði skipsins (en þetta var 38. átt-
æringur, sem hann smiðaði suður á
Miðnesi 1913) á 23 dögum þrátt fyrir
stööug hreggveður og þótti það mjög
vel gert. Sjálfur lagði hann til að skipið
héti „Hreggviður”, og var svo gert.
Þessu skipi hefur verið róið af Miðnesi
til siðustu ára og er talið að varla sé
unnt að smiða betra skip af þeirri
gerð og stærð, er þetta skip reyndist
Sunnudagsblaö Timans
753