Morgunblaðið - 26.04.2004, Blaðsíða 15

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 26. APRÍL 2004 15
Í tilefni Viku bókarinnar efna Morgunblaðið og Vaka-Helgafell
til getraunaleiks. Frá þriðjudeginum 20. apríl til og með
mánudeginum 26. apríl birtist ein tilvitnun á dag úr verkum
Halldórs Laxness og spurt er úr hvaða verki viðkomandi til-
vitnun er.
Þátttakendur senda inn svörin sín í lok getraunarinnar.
Frestur til að senda inn lausnir er til 30. apríl.
Dregið verður úr öllum innsendum lausnum og munu 10
þátttakendur, sem svara öllu rétt, hljóta í verðlaun bókina
Perlur í skáldskap Laxness.
Þú getur kynnt þér Nóbelsverðlaunaskáldið Halldór Lax-
ness og verk hans á mbl.is undir Fólkinu. Þar er að finna
umfjöllun um skáldið, verk hans, umsagnir og margt fleira.
Sendu svörin til okkar. Utanáskriftin er:
Morgunblaðið
Getraunaleikur
- Halldór Laxness -
Kringlan 1,
103 Reykjavík
„Taktu aldrei mark á ófullum íslendingi...“
GETRAUNALEIKUR
- Halldór Laxness
7. tilvitnun:
Sendið svör inn fyrir föstudaginn 30. apríl
Nafn:
Heimilisfang:
Sími:
Svör
1. tilvitnun
2. tilvitnun
3. tilvitnun
4. tilvitnun
5. tilvitnun
6. tilvitnun
7. tilvitnun
Póstnr.:
RÍFLEG meðalaðsókn var að
„gulu“ sinfóníutónleikunum á föstu-
dag og má kalla gott, miðað við að
hvorki var heimskunnur sólisti né lár-
krýndur stríðsfákur sígildra tónbók-
mennta á boðstólum. Væntanlega
verður þó enn fjölmennara nk.
fimmtudag þegar Nía Beethovens
kveður Óðinn til gleðinnar.
Því miður hefur sjaldnast, hvorki í
tónleikaskrám eða fréttatilkynning-
um SÍ, verið siður að reifa flutnings-
sögu jafnvel sjaldheyrðra verka, og
svo var ekki heldur nú. Þótt varla sé
hlutverk gagnrýnenda að staga í slík-
ar gloppur eftir á, tókst að grafa upp
úr Gagnasafni Morgunblaðsins að
verkið var áður flutt af Strengjasveit
Tónlistarskólans í Reykjavík 1998, en
þar áður – í upphaflegri sextettsmynd
– af Kammersveit Reykjavíkur 1993
og 1984.
Ásamt Pétri í tunglinu er síðróm-
antíska tónaljóðið „Ummynduð nótt“
eins og það hefur verið kallað (móð-
urmálkerar töldu í hléi „Forkláraða
nótt“ enga goðgá, og jafnvel betra)
vinsælasta tónsmíð þessa brautryðj-
anda nýhyggju og tólftónakerfis. Hún
var frumsamin fyrir strengjasextett
1897 en umrituð fyrir
strengjasveit 20 árum
síðar, undir áhrifum frá
samnefndu ljóði Rich-
ards Dehmels um sárs-
aukafulla játningu og
fyrirgefningu í tilhuga-
lífi. Það varð á sinn hátt
fyrirboði krísunnar í
hjónabandi Schönbergs
1907 þegar frú Mathilde
hélt fram hjá með ung-
um málara, sem síðan
fyrirfór sér er frúin
hvarf aftur í faðm eigin-
mannsins. Má e.t.v. finna
enduróm þess í strengja-
sveitarútsetningunni.
En hvað sem því líður fór hér ákaf-
lega tilfinningaþrungið verk og undir
sterkum áhrifum frá „óendalegu“ lag-
línum og hljómskörunum í óperum
Wagners, ekki sízt Tristan og Ísold.
Flestir kannast við þegar yfirþyrm-
andi tilfinningar bera kalda rökhugs-
un ofurliði, og sú var einmitt kenndin
sem að manni setti í ólgandi klímöx-
um verksins. Bernharður Wilkinson
og útvíkkuð strengjadeild SÍ létu ekki
sitt eftir liggja, enda svall þeim heyr-
anlega mikill móður í brjósti áður en
að forkláraða niðurlaginu kom, jafn-
vel svo að strengjatónninn lenti
stundum í grófari kantinum, þó að
ugglaust hefði borið minna á því í
betra húsi.
Að frátöldum forleiknum var Jóns-
messunæturdraumstónlist Mendels-
sohns frumsamin fyrir leikhússýn-
ingu, og þannig nýtur hún sín bezt.
Því þó að einstaka þáttur (þ. á m.
brúðarmarsinn frægi) sé oft leikinn
sér, eru músíksenuatriðin 15 hvert
um sig afar mislöng og
misburðug (sum þeirra
m.a.s. síðar endurtek-
in) og mynda varla full-
nægjandi heild á
hljómleikapalli. Upp-
lestur sögumanns á
ljóðabrotum Shake-
speares á milli þátta
hjálpaði lítt upp á þær
sakir, þó að Valur
Freyr Einarsson leik-
ari legði sig allan fram,
með að vísu fullvökru
tónfalli á kostnað skýr-
leika í framsögn. Þá
var hlutverk kórs og
einsöngvara (í aðeins
tveimur þáttum) pínlega lítið, og
breytti litlu þó að kristalstær söngur
Graduale Nobili væri til fyrirmyndar
og framlag þeirra Þóru Einarsdóttur
og Huldu Bjarkar Garðarsdóttur
stæði einnig vel fyrir sínu. Hér, utan
leikhússviðs, hefði því líklega farið
bezt að flytja 4–5 bitastæðustu kafl-
ana saman í svítu án sögumanns, er
gerði frekar að trufla en teyma fram-
vindu.
Spilamennskan var aftur á móti
spræk og fislétt við hæfi og (oftast)
klukkusamtaka, t.a.m. í tápmiklu
spiccatotipli strengjanna í forleiknum
og scherzóinu sem ekki er heiglum
hent í hópefli. Tréblásturinn í litríkri
ævintýrorkestrun Mendelssohns var
og víða bráðfallega mótaður, t.d. í
hinu heiðríka Andante (9.), enda þótt
staka innkoma væri svolítið loðin –
kannski heyranlegast í tvíhljómum
flautnanna.
Ólgandi ástríður
TÓNLIST
Háskólabíó
Schönberg: Verklärte Nacht Op. 4. Mend-
elssohn: Draumur á Jónsmessunótt Op.
21 / Op. 61. Einsöngvarar: Þóra Ein-
arsdóttir, Hulda Björk Garðarsdóttir.
Graduale Nobili (kórstjóri Jón Stef-
ánsson). Sögumaður: Valur Freyr Ein-
arsson. Hljómsveitarstjóri: Bernharður
Wilkinson. Föstudaginn 23. apríl kl.
19:30.
SINFÓNÍUTÓNLEIKAR
Ríkarður Ö. Pálsson
Bernharður Wilkinson
FÉLAG íslenskra teiknara, FÍT,
sem er fagfélag grafískra hönn-
uða og myndskreyta, afhenti ár-
leg hönnunarverðlaun sín í Lista-
safni Reykjavíkur á dögunum.
Um 120 verk bárust í keppnina
og hlutu eftirtaldir verðlaun og
viðurkenningar: Snæfríð Þor-
steins hlaut hönnunarverðlaun
fyrir bréfagögn 101 Hótels og
Einar Gylfason fékk viðurkenn-
ingu fyrir bréfagögn hönn-
unarstofunnar Ó!. Í flokknum
bókakápur hlaut Hany Hadaya
viðurkenningu fyrir bókina Önd-
vegiseldhús Reykjavíkur.
Verðlaun fyrir prentað kynn-
ingarefni hlaut Tómas Tómasson
fyrir „Jack Welch á Íslandi“. Við-
urkenningu hlutu Þórdís Claessen
fyrir kynningarefnið „Hear Ice-
land“ og Elísabet Ann Cochran
fékk fyrir „Spilaðu með okkur“.
Fyrir hönnun plötuumslaga hlutu
verðlaun Dóra Ísleifsdóttir og
Úlfur Eldjárn fyrir „Ljóð, hljóð
og óhljóð“. Viðurkenningu hlaut
Þórdís Claessen fyrir „Tengsl – Í
svörtum fötum“ og Haraldur Agn-
ar Civelek og Jeffrey C. Ramsey
fyrir „Romantika – Apparat“.
Verðlaun fyrir myndskreytingar
hlaut Gunnar Karlsson fyrir
„Jólasveinana“ og Halldór Bald-
ursson fékk tvær viðurkenningar;
annars vegar fyrir „Sálarplakat“
og einnig fyrir myndskreytinguna
„Kökuboxið“. Fyrir hönnun um-
búða hlaut verðlaun Björn H.
Jónsson fyrir „Nóa konfekt í tin-
kassa“ og þeir Haraldur Agnar
Civelek og Árni Þór Árnason
fengu viðurkenningu fyrir
„Knattspyrnubúning Fastlands“.
Fyrir vöru- og firmamerki
hlaut verðlaun Halla Guðrún Mixa
fyrir firmamerki Geotek. Einar
Gylfason fékk viðurkenningu fyr-
ir merki Ó! og Björn H. Jónsson
fyrir merki Loftleiðir Icelandic.
Verk sem fengu verðlaun eða
viðurkenningu verða framlag Ís-
lands í hönnunarkeppni Art Dir-
ectors Cluc of Europe, en í þá
keppni fara eingöngu verk sem
unnið hafa til verðlauna í sínu
heimalandi. ADCE er samtök
hönnunarfélaga í Evrópu og er
FÍT fulltrúi Íslands í samtök-
unum.
Gunnar Karlsson hlaut verðlaun fyrir myndskreytingar „Jólasveinanna“.
Hönnunar-
verðlaun FÍT
SKÁLDSKAPURINN kemur til
okkar með ýmsum hætti. Sum skáld
hafa margt að segja með mörgum
orðum, önnur mikið með fáum orð-
um. Svo eru skáld sem segja fátt
með fáum orðum.
Gunnar Randversson yrkir mest
um fáein, einföld fyrirbrigði í ljóða-
bók sinni Hvítasta skyrtan mín.
Ljóð hans og sögur, en tvær frá-
sagnir eða sögur fylgja með, ein-
kennast öðru fremur af einfaldleika
og knöppum stíl. Þetta eru minning-
arbrot þar sem ástin, ljóðið, sjórinn
og einsemdin gegna meginhlutverki.
Ég er einfari á ferð um
undraheim orðanna
Það eru til aðrir heimar
en ég þekki þá ekki
Ég er einfari á ferð um
undraheim orðanna
Höfuðstyrkur ljóða
og sagna Gunnars
felst í einfaldri og
grófri áferð. Hann
tekst ekki á við erfið
yrkisefni en gerir vel
úr því sem hann fæst
við. Í ljóðinu Kyrrðar-
stundir talar skáldið
um orð sem ,,dúkka“
upp:,,alltaf sömu orð
sem dúkka upp / á
svona kyrrðarstund-
um- // skip, haf,
bernska, draumur /
skip, haf, bernska,
draumur“. Skáldið er
ófeimið við hvunn-
dagsmál og gefur það verkum hans
allt að því sæbarið yfirbragð. Það er
svo annað mál hvort slíkur kveð-
skapur höfði til allra. Með því að
velja sér svona einfaldan tjáning-
arhátt gegnur skáldið einstigi þar
sem hættan er sú að skáldskapurinn
verði of einhæfur. Mér finnst raunar
Gunnar oftast sleppa
vel frá þeirri hættu.
Hinar einföldu líkingar
hans sem oft á tíðum
verka kunnuglega á
mann hafa einhvern
þann undirtón sem gef-
ur þeim styrk. Sem
dæmi um slíkt ljóð
mætti nefna ljóð sem
hann nefnir 02. 14:
Nóttin breiðir sína þungu
skikkju yfir herðar mínar
og ég sofna
Ljóð Gunnars Rand-
verssonar í hinni nýju
ljóðabók hans flíka
hvorki málskrúði né takast þau á við
flókin viðfangsefni. Þau eru hnitmið-
uð tjáning einfaldra kennda. Áferð
þeirra sækir lit sinn til hvunndags-
ins og að baki ólgar einhvers staðar
brim.
Undraheimur orðanna
BÆKUR
Ljóð
eftir Gunnar Randversson. Lafleur. 2004.
HVÍTASTA SKYRTAN MÍN
Skafti Þ. Halldórsson
Gunnar Randversson
FÉLAG starfs-
fólks bókaversl-
ana veitti Þor-
steini frá Hamri
viðurkenningu
sína, Lóð á vog-
arskál íslenskra
bókmennta, nú í
viku bókarinnar.
Viðurkenningin
er nú veitt í
fjórða sinn. Þor-
steinn hlýtur viðurkenningu fyrir
framlag sitt til íslenskra bók-
mennta. „Þorsteinn er tíður gestur
í bókaverslunum og er bóksölum að
góðu kunnur fyrir mikla ljúf-
mennsku, og því er þeim sérstök
ánægja að veita honum viðurkenn-
ingu að þessu sinni,“ segir í frétt
frá félaginu.
Þorsteinn frá
Hamri hlýtur
viðurkenningu
Þorsteinn
frá Hamri
Metrófóbía nefn-
ist ljóðabók eftir
Baj, Bjarna Axel
Jónsson. Í þessari
þriðju bók höf-
undar eru 45 ljóð
þar sem sterkar
tilfinningar takast
á, m.a. ástin og
ástarsorgin.
Bjarni hefur áður gefið útljóðabæk-
urnar „Mín fyrstu skref“ og „Lengi lifi
Staðallinn“.
Útgefandi er Bókaforlagið Pjaxi.
Bókin er 52 bls., prentuð í Prentsmiðj-
unni Viðey ehf.
Ljóð
Jón Forseti kl. 21 Thor Vilhjálms-
son leiðir áttunda Skáldaspírukvöld-
ið og les úr verkum sínum ásamt Jóni
Kalman, sem les úr nýjustu skáld-
sögu sinni, Eiríki Guðmundssyni
sem les úr nýrri skáldsögu og Bjarna
Bjarnasyni sem les úr verkum sín-
um. Auk þeirra lesa þær Anna Dóra
Antonsdóttir og Kristrún Guð-
mundsdóttir úr ljóðum sínum. Þá
verður sigurskáldið úr samkeppni
Eddu og Fréttablaðsins, Kristín Ei-
ríksdóttir, kynnt og ljóð hennar lesið.
Á MORGUN
 Sjá einnig Staður og stund á mbl.is