Morgunblaðið - 26.04.2004, Blaðsíða 19

llum
ðar um-
orðið á
atvinnu-
hafa verið
eru vel
með um-
ð einka-
árfesting-
ri
fur fagn-
nkarnir
ar já-
ir er-
est-
að laða
l fjárfest-
m orðið
kjölfar
nist af
og víð-
reytingar
mikilvægt
d ríkisins
meðan
stu á al-
markaði
bankarnir
n í ná-
grannaríkjunum og því er töluvert
í að tryggt hafi verið algert við-
skiptafrelsi á þessum mikilvæga
markaði fyrir fjármálastarfsemi. Á
sama tíma og jákvæðum breyt-
ingum er fagnað er fjármálafyr-
irtækjunum hins vegar rétt að
benda á mikilvæg starfsskilyrði
sem brýnt er að bæta og svara
gagnrýni sem þeir telja ósann-
gjarna.
Bankar styðja skýrar reglur
Í leiðaranum er rætt um þörf
áframhaldandi umbóta á markaði
og forsvarsmenn atvinnulífs hvatt-
ir til þátttöku í þeirri þróun. Í því
efni skal áréttað að samtök banka
og verðbréfafyrirtækja hafa átt
gott samstarf við stjórnvöld um
umbætur á fjármálamarkaði. Má
m.a. nefna eftirfarandi:
 Samtök fjármálafyrirtækja
hafa átt fulltrúa í opinberum
nefndum sem samið hafa ný lög um
fjármálafyrirtæki, um verð-
bréfasjóði og fjárfestingarsjóði og
verðbréfaviðskipti og tekið virkan
þátt í samningu þeirra laga.
 Fjármálafyrirtækin hafa því
verið í forystu við að innleiða bætta
stjórnunarhætti m.a. með stofnun
sérstakra starfa regluvarða, skip-
un endurskoðunarnefnda innan
bankaráða og setningu ítarlegra
innri starfsreglna til að forðast
hagsmunaárekstur, tryggja rétta
upplýsingagjöf og efla allt eftirlit.
 Fjármálafyrirtækin hafa lagt
sig fram um að innleiða hratt nýjar
reglur á sviði fjármálaþjónustu til
að tryggja sem mest öryggi í fjár-
málaþjónustu. Forsvarsmenn
bankanna hafa því stutt ötullega
alla viðleitni til að bæta starfsum-
hverfið eins og hvatt er til í leið-
aranum.
Bætt upplýsingagjöf
og skilvirkt eftirlit
Enginn ein atvinnugrein á jafn-
mikið undir því að traust lagaum-
hverfi gildi um atvinnustarfsemi
og skilvirk framkvæmd eftirlits sé
til staðar og fjármálaþjónustan,
enda byggist lánastarfsemi og önn-
ur fjármálaþjónusta alfarið á því
að samningar séu virtir og hægt sé
með skilvirkum hætti að tryggja
efndir skuldbindingar á markaði
að lögum. Atvinnugreinin hefur
jafnframt mikilla hagsmuna af því
að upplýsingagjöf fyrirtækja,
reikningsskil og eftirlit með þeim
sé skilvirk enda byggja fjármála-
fyrirtækin stærstu viðskiptalegu
ákvarðanir sínar á því að upplýs-
ingar séu traustar. Samtök banka
bæði hér á landi og í Evrópu hafa
því tekið þátt í umræðu og umbót-
um í upplýsingagjöf og eftirliti inn-
an fyrirtækja.
Af ofangreindu má sjá að bank-
arnir hafa tekið af mikilli ábyrgð
öflugan þátt í jákvæðum umbótum
á markaði og hafa hagsmuni af
upplýstri og sanngjarnri opinberri
umræðu um framkvæmd þeirra
umbóta á markaði. Áframhaldandi
umbætur í frjálsræðisátt, m.a. á
íbúðalánamarkaði, mun styrkja
fjármálaþjónustu hér á landi og
bæta heildarþjónustu við við-
skiptavini fjármálafyrirtækjanna.
Engum vafa er undirorpið að sam-
keppnishæf starfsskilyrði banka á
Íslandi eru í allra þágu.
starfsumhverfi
lra
’Á meðan yfir 50% affjármálaþjónustu á
almennum viðskipta-
bankamarkaði eru í
höndum ríkisins búa
bankarnir við lakari
starfsskilyrði en í ná-
grannaríkjunum og
því er töluvert í að
tryggt hafi verið al-
gert viðskiptafrelsi á
þessum mikilvæga
markaði fyrir fjár-
málastarfsemi. ‘
Höfundur er bankastjóri Landsbanka Ís-
lands og fráfarandi formaður Samtaka
banka og verðbréfafyrirtækja (SBV).
Morgunblaðið/Sverrir
50% einstaklingslánamarkaðar enn í höndum ríkisins.
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 26. APRÍL 2004 19
A
ð undanförnu hefur tals-
vert verið rætt um
möguleika á að koma
upp léttlestakerfi á
höfuðborgarsvæðinu.
Umræðan sprettur upp í kjölfar
ferðar samgöngunefndar Reykja-
víkur til Þýskalands þar sem nefnd-
armenn kynntu sér almennings-
samgöngur í fjórum þýskum
borgum, þar af þremur á stærð við
höfuðborgarsvæðið.
Á dögunum var samþykkt tillaga
fulltrúa Reykjavíkurlistans í sam-
göngunefnd þess efnis að kannaðir
skyldu framtíðarmöguleikar á að
koma upp slíku kerfi hér á höf-
uðborgarsvæðinu, kostir þess og
gallar, kostnaður og mögulegur
sparnaður vegna aukinnar notkunar
á almenningssamgöngum. Það er
fyrir löngu orðið tímabært að velta
upp nýjum möguleikum í almenn-
ingssamgöngum og það vill Reykja-
víkurlistinn gera.
Ýmsar goðsagnir eru til um al-
menningssamgöngur á Íslandi. Þær
má heyra í málflutningi stjórnmála-
manna úr ólíkum flokkum og eru
flestar neikvæðar.
Þær snúast flestar um að Íslend-
ingar séu of miklir einstaklings-
hyggjumenn til að taka strætisvagn
eða lest, þeir vilji bara vera á sínum
einkabíl og svo sé veðrið hvort eð er
svo vont á Íslandi að það sé engum
manni bjóðandi að þurfa að ganga
þrjú til sjö hundruð metra út í bið-
skýli og taka svo almenningsvagn.
Vissulega er rétt að hlutfallslega
fáir nýta sér almenningssamgöngur
á Íslandi, í Reykjavík eru það um
4–5% íbúa, sem vissulega er ekki
mikið. Að tengja það hins vegar við
„þjóðareðli“ eða það að veðrið sé svo
miklu verra hér en annars staðar er
hins vegar alveg fráleitt. Íslendingar
eru ekkert frábrugðnir öðrum þjóð-
um; víkingaeðlið er líklegast aðeins
goðsögn og veðrið hér er að vísu
rysjótt en alls ekki verra en víða
annars staðar þar sem almennings-
samgöngur hafa gengið ágætlega.
Ljóst er að ef kenna á um óbreyt-
anlegum fyrirbærum, á borð við veð-
ur og „eðli“ þjóðar, er lítill vilji til að
breyta ástandinu. En hverjar eru
hinar raunverulegu ástæður og hvað
er til ráða? Höfuðborgarsvæðið er
að mörgu leyti erfitt fyrir þá sem
skipuleggja almenningssamgöngur.
Reykjavík er dreifð á stórt svæði.
Núverandi leiðakerfi er í raun gam-
alt kerfi miðað við minni borg og síð-
an hefur verið bætt við nýjum leið-
um fyrir ný hverfi. Við þessu er hins
vegar margt hægt að gera. Mjög
mikilvægt er að þétta byggð og gera
um leið ráð fyrir góðum almennings-
samgöngum. Þannig verður hag-
kvæmara að reka kerfið. Og miðað
við aðalskipulag höfuðborgarsvæð-
isins og Reykjavíkur er vissulega
ætlunin að þétta byggð sem hlýtur
að teljast jákvætt í heildina tekið.
Einnig er nauðsynlegt að leita
nýrra leiða í almenningssam-
göngum. Nú er unnið að nýju leiða-
kerfi Strætó bs. Stefnt er að því að
þjónusta verði bætt og jöfnuð fyrir
allt höfuðborgarsvæðið. Kerfið er
endurskipulagt frá grunni og miðast
nú við sex stofnleiðir og 12 sérleiðir.
Hugsunin með kerfinu er að það sé
einfalt, þægilegt í notkun og skil-
virkt. Tíðni á stofnleiðunum verður
meiri á álagstímum en nú er og opn-
að er fyrir ýmsa framtíðarmöguleika
á enn betri þjónustu og skilvirkni.
Framundan eru spennandi tímar í
strætómálum.
En ekki dugir að horfa aðeins á
strætisvagnakerfið, kanna verður
aðra kosti til að móta framtíðarsýn
til lengri tíma. Það er ekki nóg að
hugsa bara um daginn á morgun. Í
því samhengi hafa verið nefndar til
sögu svokallaðar léttlestir sem eru
nútímalegir og endurbættir spor-
vagnar. Þær ferðast á spori og sé
þeim veittur forgangur á einkabíla-
umferð lenda þær ekki í umferð-
arhnútum eins og venjulegir stræt-
isvagnar.
Léttlestir hafa víða verið settar
upp í Þýskalandi enda Þjóðverjar
framarlega á sviði almennings-
samgangna, ekki síst af umhverf-
isástæðum.
Samgöngunefnd Reykjavíkur
heimsótti þrjár borgir á stærð við
höfuðborgarsvæðið, þ.e. Freiburg,
Saarbrücken og Kassel og það sem
eftirtekt vekur er að í þessum borg-
um hefur hlutfall almennings-
samgangna aukist verulega, eða úr
11% í 18% í Freiburg, 18% í 22% í
Saarbrücken og úr 14% í 19% í Kas-
sel. Þessi aukning hefur orðið þó að
einkabílum hafi á sama tíma fjölgað
þannig að kerfinu er ekki stefnt
til höfuðs þeim heldur er
áherslan á að aukningu um-
ferðar sé beint í almennings-
samgöngur en ekki einkabíla-
umferð.
Í þýsku borgunum má víða
sjá rafræn upplýsingakerfi þar
sem sjá má nákvæmlega
hversu langur tími er þar til
næsta lest kemur og slíkt kerfi
er einnig hægt að nota á ferðir
strætisvagna. Þá eru fjöl-
breyttir möguleikar í boði við
greiðslu fargjalda og einnig er sums
staðar boðið upp á þann möguleika
að geyma bílinn á sérstökum, yf-
irleitt ókeypis, bílastæðum á meðan
maður tekur lestina í miðbæinn.
Stjórnvöld í þessum borgum hafa
rekið skýra stefnu í almennings-
samgöngum og þjónusta við not-
endur léttlestanna virðist vera mjög
góð. Með tilliti til reynslu þeirra eiga
borgaryfirvöld hér í Reykjavík tvo
kosti. Annars vegar að hafna öllum
nýjungum og ákveða fyrirfram að
þær séu of dýrar í framkvæmd. Hins
vegar að bera saman á vandaðan og
málefnalegan hátt kostnað við nýj-
ungar á borð við léttlestakerfi og
kostnað við aðrar gatnafram-
kvæmdir.
Léttlestir eru raunhæfur val-
kostur samhliða öflugu stræt-
isvagnakerfi á höfuðborgarsvæðinu
og sjálfsagt er að kanna þennan
möguleika frekar. Í því felst engin
skuldbinding heldur er fyrst og
fremst ætlunin að kanna nýjar og
spennandi leiðir með jákvæðu og
opnu hugarfari.
Því er furðulegt að fylgjast með
neikvæðum viðbrögðum fulltrúa
sjálfstæðismanna þegar rætt er um
að efla almenningssamgöngur en
þeir hafna því fyrirfram að skoða
málið en leggja ofurkapp á byggingu
fleiri mislægra gatnamóta. Það er
skringilegt að ungir menn vilji ekki
horfa heildrænt á samgöngumál höf-
uðborgarsvæðisins og huga að um-
hverfisþáttum við framtíðarskipulag
þeirra. Miðað við velgengni léttlesta
erlendis og stórhug í endur-
skipulagningu leiðakerfis stræt-
isvagna fáum við raunhæfa mögu-
leika á að stórefla
almenningssamgöngur og auka hlut
þeirra án þess að vega að núverandi
einkabílaumferð. Þetta hlýtur öllu
ungu fólki að vera kappsmál sem vill
áfram búa í heilnæmri og hreinni
höfuðborg.
Ný framtíðarsýn
í almennings-
samgöngum
Eftir Katrínu Jakobsdóttur
Höfundur er varaformaður Vinstri-
hreyfingarinnar – græns framboðs.
’Því er furðulegt aðfylgjast með neikvæðum
viðbrögðum fulltrúa
sjálfstæðismanna þegar
rætt er um að efla al-
menningssamgöngur en
þeir hafna því fyrirfram
að skoða málið. ‘
vegar al-
un, að
sérstætt
miðla-
kveðnar
um þann
markaður-
æmur,
til þess að
ngum á
m fer í
r á hinu
m vett-
þannig
egri um-
fa jafn-
ðarás
ars í við-
eyndir
tum ef
em við
við, eru
ur í gildi
kaðinn.
nandi eft-
stæðum
ki kunn-
r sé því
vers
konar regluverks af þessu tagi
gangi gegn stjórnarskrárvörðum
grundvallarsjónarmiðum um at-
hafnafrelsi, eignarrétt eða tján-
ingarfrelsi, eins og oftsinnis hefur
verið haldið fram í umræðum hér
á landi undanfarna daga.
Sérstakar reglur á ýmsum
sviðum viðskiptalífsins
Af umræðum hér á landi mætti
einnig ráða, að hugmyndir um
lagabreytingar sem varða fjöl-
miðlamarkaðinn séu á einhvern
hátt einstakar og úr takti við aðra
lagasetningu hér á landi. Þetta
sjónarmið stenst ekki skoðun. Í
fyrsta lagi er rétt að geta þess að
ákveðin gildandi lagaákvæði
leggja ríkari skyldur á herðar fyr-
irtækjum í fjölmiðlarekstri en
gilda á öðrum sviðum. Slík ákvæði
má meðal annars finna í útvarps-
lögum, þar sem meðal annars er
kveðið á um leyfisskyldu til
rekstrar ljósvakamiðla og fleiri at-
riði. Einnig má vísa til laga um
prentrétt varðandi prentmiðla. Á
öðrum sviðum viðskiptalífsins er
víða að finna ákveðnar sérreglur
og nægir þar til dæmis að nefna
löggjöf um fjármálafyrirtæki, sem
að mörgu leyti búa við mun
strangari reglur heldur en gengur
og gerist um fyrirtæki. Þar má til
dæmis nefna tilkynningarskyldu
um viðskipti með eignarhluta og
áskilnað um samþykki Fjármála-
eftirlits þegar aðili öðlast virkan
eignarhluta í fjármálafyrirtæki.
Einnig eru settar ákveðnar höml-
ur á eignaraðild fjármálafyr-
irtækja að fyrirtækjum í óskyld-
um rekstri. Slík ákvæði eiga sér
auðvitað rót í sérstöku eðli fjár-
málafyrirtækjanna, sem ráðast
bæði af bolmagni þeirra til að hafa
áhrif á önnur fyrirtæki og jafn-
framt af því að fjármálafyrirtæki
hafa yfir að ráða viðkvæmum upp-
lýsingum um viðskiptavini sína og
verða að gæta þess að nýta þær
ekki til annarra hluta en lög heim-
ila. Dæmin um sérstakar reglur á
ýmsum sviðum viðskiptalífsins eru
mun fleiri og því ekki hægt að
halda því fram með gildum rökum,
að það sé eitthvað einstakt eða
óeðlilegt að setja einhverjar regl-
ur sem varða fjölmiðlamarkaðinn
sérstaklega. Með því er auðvitað
ekki sagt að hægt sé að setja
hvers konar reglur um þennan
markað, því auðvitað verður að
gæta eðlilegra varfærnissjónar-
miða og byggja reglusetninguna á
málefnalegum sjónarmiðum eins
og endranær.
Gæta verður
varfærni
Það er rétt, sem fram hefur
komið í opinberri umræðu, að
gæta ber eðlilegrar varfærni þeg-
ar reglur eru settar um viðskipta-
lífið. Á undanförnum árum hefur
markvisst verið unnið að því af
hálfu ríkisstjórna og Alþingis að
létta af ýmsum hömlum í atvinnu-
lífinu og hefur sú stefna leitt til af-
ar jákvæðrar þróunar og bættra
lífskjara alls almennings í landinu.
Skattar á atvinnulífið hafa verið
lækkaðir, opinber fyrirtæki einka-
vædd og frjálsræði aukið á mörg-
um sviðum. Starfsumhverfi at-
vinnulífsins hefur verið stórbætt
þótt vissulega megi betur gera á
ýmsum sviðum. Það hlýtur því að
vera útgangspunktur ríkisstjórn-
arflokkanna og Sjálfstæðisflokks-
ins sérstaklega, að við breytingu á
öllum lögum og reglum sem
snerta atvinnulífið að þess sé gætt
að setja ekki óeðlilegar hömlur og
ganga ekki lengra í takmörkunum
heldur en nauðsyn ber til hverju
sinni. Sá meðalvegur er auðvitað
vandrataður en út frá þessum
sjónarmiðum hljóta þingmenn að
nálgast verkefni sitt á næstu vik-
um þegar þeir taka afstöðu til
væntanlegs frumvarps um fjöl-
miðlamarkaðinn.
etning
hér á landi mætti ráða, að
agabreytingar sem varða
ðinn séu á einhvern hátt
takti við aðra lagasetn-
Þetta sjónarmið stenst
Höfundur er þingmaður Sjálfstæðis-
flokksins í Reykjavíkurkjördæmi suður.