Morgunblaðið - 23.06.2004, Qupperneq 21

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 23. JÚNÍ 2004 21
REYKJAVÍK • AKUREYRI
Sláttuorf
Hörkuorf fyrir
alla sláttumenn
Í LEIÐARA Morgunblaðsins á
sunnudaginn eru sett fram afar sér-
stæð sjónarmið sem ganga raunar
gegn lýðræðinu og stjórnarskránni.
Þar er því teflt fram að ef ganga eigi
gegn vilja Alþingis með þeim rökum
að vilji þjóðarinnar sé annar en
þingsins hljóti að vera eðlilegt að
meirihluti kosningabærra manna
greiði atkvæði gegn
fjölmiðlalögunum – eigi
þau að falla úr gildi.
Stjórnarskráin af-
dráttarlaus
Í stjórnarskránni eru
engin skilyrði um að úr-
slit kosninga séu bind-
andi, nema ákvæðið um
þjóðaratkvæðagreiðslu
um lýðveldisstofnun
1944 þar sem þess var
krafist að meirihluti
allra atkvæðisbærra
manna samþykkti
stjórnarskrá hins nýja lýðveldis.
Stjórnarskrárgjafinn hefur því talið
að einungis í þessu eina tilviki, þegar
Íslendingar stigu það sögulega skref
að stofna nýtt sjálfstætt ríki, væri
rétt að viðhafa slíkt skilyrði. Engin
skilyrði eru sett varðandi 26. grein
um málskotsrétt forseta og heldur
ekki á tveimur stöðum öðrum í
stjórnarskránni þar sem fjallað er
um þjóðaratkvæðagreiðslur. Þar er
einfaldlega miðað við meirihluta
kjósenda í leynilegri atkvæða-
greiðslu. Það liggur líka í hlutarins
eðli að þegar forseti Íslands beitir
málskotsrétti sínum er hann að setja
málið í dóm allra kjósenda, þar sem
æðsta valdið liggur. Þar er það öll
þjóðin sem hefur valdið en ekki bara
hluti hennar. Þess vegna eiga úrslitin
að vera í höndum meirihluta þeirra
sem mæta á kjörstað og kjósa að
nýta sér það vald sem forsetinn hefur
nú fært þjóðinni.
Réttur meirihlutans gerður
að rétti minnihlutans
Skilyrði í anda þess sem Morg-
unblaðið lýsir gætu skrumskælt lýð-
ræðið. Þau gætu gert að engu nið-
urstöðu mikils meirihluta þeirra
kjósenda sem mæta á kjörstað og
greiða atkvæði gegn fjölmiðlalög-
unum meðan mikill
minnihluti réði því að
lögin héldu gildi sínu.
Lítum nánar á þetta. Á
kjörskrá nú eru 213.553
en samkvæmt því sem
Morgunblaðið telur
eðlilegt þyrfti helm-
ingur þeirra að greiða
atkvæði gegn fjölmiðla-
lögunum ef þau ættu að
falla úr gildi. Ef kosn-
ingaþátttakan yrði t.d.
70% gætu tæplega 29%
þeirra sem atkvæði
greiddu með lögunum
ráðið úrslitum í málinu og gert að
engu atkvæði þeirra rúmlega 71%
sem mættu á kjörstað og greiddu at-
kvæði á móti lögunum. Þá væri
hreinlega búið að snúa lýðræðinu á
hvolf ef afstaða tæplega þriðjungs
kjósenda réði því að lögin héldu gildi
sínu en réttur meira en tveggja af
hverjum þremur kjósendum sem
mættu á kjörstað og vildu fella lögin
væri fótum troðinn.
Morgunblaðið á villigötum
Röksemd þeirra sem vilja setja skil-
yrði í þessari þjóðaratkvæðagreiðslu
er sú að það sé atlaga að lýðræðinu
að forseti beiti málskotsrétti sínum.
Eða eins og Morgunblaðið orðaði það
í leiðaranum: „Það að forseti skuli
hafa neitað að staðfesta lög sem sett
voru á löglega kjörnu Alþingi með
lögmætum hætti er afar óvenjuleg,
stór og afdrifarík ákvörðun.“ Þarna
er alveg litið framhjá eðli samsteypu-
stjórna og að æðsta valdið er hjá
þjóðinni en ekki þinginu.
Röksemd blaðsins um að eðlilegt
sé að 50% atkvæða allra kosn-
ingabærra manna þurfi til að fella
lögin er því alveg eins hægt að snúa
við og segja að 50% allra kosn-
ingabærra manna þurfi að sam-
þykkja lögin og lýsa þannig stuðningi
við afstöðu ríkisstjórnarinnar í mál-
inu. Þeir sem vilja setja meiri-
hlutaskorður fyrir niðurstöðu í þjóð-
aratkvæðagreiðslunni þurfa að velta
þessu fyrir sér, enda hefur þjóðin
aldrei kosið sérstaklega þann meiri-
hluta sem nú er við völd. Ekki var
þjóðinni heldur fyrir sl. þingkosn-
ingar kunn afstaða stjórnarflokk-
anna til málsins í heild eða einstakra
atriða eins og hvernig stjórnarflokk-
arnir litu á ákvæði stjórnarskrár-
innar um tjáningarfrelsi.
Þjóðin á nú leik
Alþingi getur ekki komið eftir á – eft-
ir að forsetinn hefur vísað málinu til
þjóðarinnar – og sett lög sem tak-
marka það vald sem forsetinn hefur
fært þjóðinni. Það gæti líka orðið
snúið fyrir forsetann að staðfesta lög
sem skilyrtu það vald sem hann hef-
ur nú framselt til þjóðarinnar. Þjóðin
á nú leik og fulltrúar löggjafar- eða
framkvæmdarvalds hafa ekkert leyfi
til að takmarka rétt til óskilyrtrar
þjóðaratkvæðagreiðslu eins og kveð-
ið er á um í stjórnarskránni.
Lýðræðinu snúið á hvolf
Jóhanna Sigurðardóttir skrifar
um lýðræði ’Skilyrði í anda þesssem Morgunblaðið lýsir
gætu skrumskælt lýð-
ræðið.‘
Jóhanna Sigurðardóttir
Höfundur er alþingismaður.
STJÓRNMÁL snúast um rétt-
læti. Að finna rétta lausn á ýms-
um vanda sem upp kann að koma.
Að finna hinn gullna
meðalveg réttlætis
milli þarfa ein-
staklingsins og þarfa
samfélagsins. Um
þetta kjósum við á
fjögurra ára fresti.
Þá veljum við þá full-
trúa sem okkur líst
best á til að sinna
framgangi réttlæt-
isins. Fulltrúarnir,
þingmenn allir, fara
með löggjafarvald;
setja lög og reglur
fyrir almenning í
landinu að fara eftir.
Lög og reglur sem
snúast m.a. um það
að skerða ekki oln-
bogarými ein-
staklinga fyrir hags-
muni meirihlutans og
láta ekki hagsmuni
einstakra stjórna
rétti meirihlutans.
Fjölmiðlalögin um-
deildu eru réttlæt-
ismál. Kjörnir þing-
menn, hvort sem er í
stjórn eða stjórn-
arandstöðu, voru sammála um að
setja þyrfti lög sem kæmu í veg
fyrir samþjöppun fjölmiðla á fáar
hendur. Það sem nú hefur gerst er
að málið er hætt að snúast um
réttlæti og fjallar æ meira um „við
og þið-stjórnmál“, mitt lið og þitt
lið. Sá sem kastaði stríðshansk-
anum var enginn annar en sjálfur
forseti lýðveldisins, Ólafur Ragnar
Grímsson. Með því að neita að
staðfesta lögin gekk hann gegn
rétti mínum, kosningaréttinum.
Sem ríkisborgari í lýðræðislegu
þjóðfélagi tel ég þetta mitt mik-
ilvægasta verkfæri til að hafa
áhrif. Ég hafna slíkri lítilsvirðingu
við kosningarétt minn.
Hver er þá tilgangur forsetans?
Það er rétt um áratugur síðan
Ólafur Ragnar, þá þingmaður,
sótti mál á þingi um sama efni. Nú
hefur hann ákveðið að snúa baki
við fyrri sannfæringu. Er hann
kannski að sýna mátt og megin
embættis síns, í kringum forseta-
kosningar? Varla, á fræðimanns-
ferli sínum lýsti hann þeirri skoð-
un sinni að embætti forseta
Íslands sé í raun valdalaust í ís-
lenskum stjórnmálum. Þar var
hann sjálfur að taka undir þá
skoðun margra lögfróðra manna
að forseti Íslands sé með öllu
valdalaus. Stjórnarskráin bætir
um betur og í 11. grein segir …
„forseti lýðveldisins er ábyrgð-
arlaus á stjórnarathöfnum“. Mikið
hlýtur að vera gott að skáka í
skjóli þess að þurfa ekki að taka
ábyrgð á gerðum sínum þar sem
„ráðherrar bera
ábyrgð á stjórn-
arframkvæmdum öll-
um“ (14. gr.). Er hann
þá að ganga erinda
þjóðarinnar? Varla,
þjóðin hefur þá stjórn
sem hún kaus og hef-
ur hún meirihluta
meðal þjóðarinnar.
Raunverulegur til-
gangur Ólafs Ragnars
var greinilega sá að
koma sterkur inn aft-
ur í stjórnmálin sem
sameiningartákn
vinstri manna. Nú hef-
ur komið í ljós að
þessi upphaflegi til-
gangur hans með
framboði til forseta
Íslands virðist ætla að
ganga eftir. Hvílíkur
hroki gagnvart virð-
ingarverðu embætti.
Ólafur Ragnar hef-
ur með neitun sinni
valtað yfir kosninga-
rétt minn, gert lítið úr
embætti forseta Ís-
lands og Alþingis,
snúið baki við eigin sannfæringu
og stimplað sig á spjöld sögunnar
með afturkomu sinni í íslensk
stjórnmál.
Yfirgangur
Ólafs Ragnars
Þórunn Jóna Hauksdóttir skrif-
ar um neitun forsetans
Þórunn Jóna
Hauksdóttir
’Ólafur Ragnarhefur með neit-
un sinni valtað
yfir kosninga-
rétt minn, gert
lítið úr embætti
forseta Ís-
lands.‘
Höfundur er framhaldsskólakennari
á Selfossi.
SÆL Þorgerður.
Þessa dagana eru ný-
útskrifaðir tíundu-
bekkjarnemendur að
bíða eftir að fá bréf frá
þeim framhaldsskólum
sem þeir sóttu um.
Sumir hafa þegar feng-
ið bréf. Aðrir bíða
spenntir. Sú bið er
þrungin ákveðnum
kvíða sem má rekja til
frétta í fjölmiðlum und-
anfarna daga. Það
stefnir nefnilega í það að um 600
nemendur verði án framhaldsskóla ef
ekkert verður að gert. Hvað gera
bændur þá? Ástand þetta hefur verið
fyrirsjáanlegt um nokkurt skeið og er
því með ólíkindum að ekkert skuli
hafa verið gert til að bregðast við því.
Vilt þú svona samfélag? Samfélag
sem gerir bara sumum
kleift að komast inn í
framhaldsskóla? Hvað
hefurðu að segja við þá
sem bíða? Fyrirgefið,
það er ekki pláss vegna
þess að við höfum ekki
fjármagn til að reka
framhaldsskólana.
Skattgreiðendur og for-
eldrar þessara barna
sem nú bíða eftir svari
um skólavist hafa greitt
skatta til samfélagsins
með glöðu geði frá fæð-
ingu barna sinna. Í einfeldni sinni
hafa þeir talið að þeim skattpen-
ingum yrði varið m.a. í uppbyggingu
framhaldsskóla. Þeir hafa talið sig
örugga hér á Íslandi. Örugga með
menntun handa sínum börnum. Nei,
Þorgerður, þetta er ástand sem verð-
ur ekki unað við.
Hvað ætlar þú, hæstvirtur mennta-
málaráðherra, að gera í málefnum
þessara nemenda? Verður fjár-
framlag til þeirra skóla sem telja sig
geta bætt við sig nemendum aukið?
Verður nemendum kannski vísað á
skóla erlendis? Ætlarðu börnum með
grunnskólapróf út á vinnumarkaðinn
eða á atvinnuleysisbætur?
Með kveðju og ósk um tafarlausa
lausn á þessum vanda.
Enginn skóli í haust, Þorgerður?
Svandís Svavarsdóttir skrifar
opið bréf til menntamálaráð-
herra
’Verður nemendumkannski vísað á skóla er-
lendis?‘
Svandís Svavarsdóttir
Höfundur er formaður VG í Reykja-
vík.