Lesbók Morgunblaðsins - 12.07.2003, Blaðsíða 13

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 12. JÚLÍ 2003 13
Ö
LL helstu söfn og opin-
berar byggingar Óslóar
voru undirlögð leirlist
nú í júnílok þegar þar
fór fram alþjóðlega
leirlistarráðstefnan
OICS 2003. Þetta var í
annað sinn sem Norð-
menn halda slíka ráðstefnu en sú fyrri var
haldin í Ósló 1990. Guðný Magnúsdóttir,
Kogga og Kristín S. Garðarsdóttir voru sýn-
endur og þátttakendur á ráðstefnunni, en sýn-
ing þeirra, TRÍÓ II í Iskunst Gallery í Ósló,
var hluti af sýningardagskrá OICS. „Það var
virkilega vel að þessari ráðstefnu staðið. Þátt-
takendur voru rúmlega fjögur hundruð og
komu víðs vegar að úr heiminum, meðal annars
frá Kóreu, Japan, Kína, Bandaríkjunum Bret-
landi og Norðurlöndunum. Skipuleggjendur
ráðstefnunnar voru í samstarfi við öll helstu
söfn og gallerí borgarinnar, en sýningarnar
voru á þriðja tug staða. Þannig var allt Listiðn-
aðarsafnið í Ósló undirlagt svo og Ráðhúsið og
Vigeland-safnið sem er eitt þekktasta safn
Norðmanna. Margar sýningarnar voru yfir-
gripsmiklar og bæði innanhúss og utandyra,“
segir Kogga.
Á ráðstefnunni voru haldnir fjölmargir fyr-
irlestrar og í ár voru fimm aðalfyrirlesarar
sem jafnframt voru aðalsýnendur. Þetta voru
þau Tony Cragg, sem er einn frægasti og
þekktasti myndhöggvari sinnar kynslóðar,
Judy Fox sem hefur verulega hrist upp í leir-
listarheiminum með fígúrum sínum af börnum,
Jun Kaneko, einn frægasti núlifandi leirlist-
armaður heims sem hefur tekist að sprengja
þær takmarkanir er þrengt hafa að efnistökum
í leirlistinni með því til dæmis að búa til ótrú-
lega stór leirlistarverk, Bjørn Nørgaard, mál-
ari sem nálgast leirinn af miklum leik og Marit
Tingleff, sem vinnur út frá hugmyndum mál-
aralistarinnar í verkum sínum því henni tekst
nánast að tvívíddargera keramikið, en verk
hennar eru eins og fljótandi málverk á risa-
stórum leirdiskum.
Nýjar nálgunarleiðir
Að mati Guðnýjar og Koggu var afar for-
vitnilegt að tveir fyrirlesaranna, Cragg og
Fox, höfðu annan bakgrunn í listinni en ker-
amik. „Cragg er myndlistarmaður sem vinnur
verk sín í ýmis efni svo sem marmara, tré, gifs
og leir og Fox er myndhöggvari sem hefur sér-
hæft sig í að búa til fígúrur, mannamyndir, í
ýmis efni,“ segir Kogga, en nálgun Fox að leir-
listinni þykir afar forvitnileg. „Verk hennar
hafa goðsagnarlega tilvísun, auk þess sem þau
vísa oft í málverk gömlu meistaranna,“ segir
Guðný og bendir á að verkið Eve sé til að
mynda tilvísun í Fæðingu Venusar eftir Botti-
celli. „Fox notar nekt og sakleysi barnanna í
verkum sínum til að draga fram aðra tilfinn-
ingu eða upplifun en myndirnar sem verkin
vísa til. Fólk áttar sig þó ekki alltaf á þessum
myndhvörfum eða tilvísunum. Mörgum fannst
verk hennar nánast óhugnanleg vegna þeirrar
sterku tjáningar sem í þeim felast og sumum
fannst verk hennar nánast „ókeramísk“ meðal
annars sökum þess að hún notar gerviefni til
þess að ná fram litum og áferðum í stað þess að
notast við hefðbundnar aðferðir leirlistarinnar.
En við þurfum að passa okkur á að vera ekki of
íhaldssöm og einstrengingsleg í afstöðu okkar
til notkunar efnisins, enda erum við sjálf alltaf
að tala um að við viljum láta horfa á verkin
okkar sem verk en ekki sem efni. Svo þegar
einhver annar kemur með nýja nálgun í formi
og efnismeðferð þá er tilhneiging sumra til að
snúast gegn því vegna faglegs strangtrúnað-
ar,“ segir Guðný. „Mér finnst það hins vegar
mjög spennandi og gott að hrært sé upp í okk-
ur sem vinnum með leir sem tjáningarform,“
segir Kogga. „Að mínu mati hefur myndlist-
armaðurinn í raun ótakmarkað frelsi til að nota
hvaða efni og aðferð sem er ef það þjónar list-
sköpuninni,“ segir Guðný.
Talað um listina af alvöru
Aðspurðar segjast Guðný og Kogga finna
mikinn mun á afstöðu bæði almennings, ráða-
manna, fyrirtækja, safna og stofnana gagnvart
leirlistinni annars vegar hérlendis og hins veg-
ar erlendis. „Maður verður var við töluvert
meiri skilning fólks erlendis þegar rætt er um
nytjalist, myndlist eða hönnun, að talað sé um
þessar greinar á jafnréttisgrundvelli þar sem
hver um sig er jafn rétthá og án innbyrðis met-
ings. Vissulega er gerður greinarmunur milli
þessara listgreina, en hver þeirra hefur sína
sterku stöðu og vægi,“ segir Guðný. „Á ráð-
stefnunni var svo gott að finna að verið var að
tala um leirlistina af ábyrgð og alvöru. Á Ís-
landi er leirlistin því miður ekki nógu virt. Það
er svo stutt síðan við byrjuðum að búa til ker-
amik á Íslandi miðað við aðrar þjóðir þar sem
sagan og menningin blandast raunverulega inn
í þessa grein. Okkar vantar tilfinnanlega hefð-
ina hérlendis,“ segir Kogga. „Hefðarleysið
ætti að geta talist okkur til tekna og gert okkur
frjálsari til sköpunar, en er það ekki þar sem
menn vantar bakgrunn til að lesa sundur
„góða“ og „slæma list“. Menn vita að mynd-
höggvarar hafa notað leir í verk sín áratugum
og árhundruðum saman, en samt er ekki talað
um leirverk heldur einungis vitnað til skúlpt-
úrsins eða listaverksins, sem er að sjálfsögðu
eðlilegt. Þegar maður vinnur þrívíddarverk í
leir eða skúlptúr gengur maður að því verki af
alvöru með form og innihald að leiðarljósi. Við
gerð krukku eða nytjahlutar eða við hönnun
notar maður kannski sömu viðmið en tilgang-
urinn er allt annar. Krukkan verður samt ekk-
ert ómerkari fyrir þær sakir að hægt er að
nota hana. Í erindi sínu lagði Tony Cragg
áherslu á að myndlist hefur innbyggt gildi sem
listaverk og þá er hráefnið aukaatriði og ekki
spurning um hvort þetta er hlutur sem hugs-
anlega er hægt að nota eða ekki. Aðalatriðið sé
að þessi myndhvörf séu fyrir hendi. Þannig
telst málverk ekki myndlist bara af því það er
málað á striga, því það er innihald verksins
sem skiptir máli. Cragg vinnur t.d. með
blómapottadiska í verkinu Shiva en gerir þá að
einhverju öðru,“ segir Guðný.
„Í erindi sínu lagði Jun Kaneko áherslu á að
þar sem nálgun manna er svo mismunandi þá
er það aðeins lokaútkoma verksins sem skiptir
máli. Alveg sama í hvaða grein maður er innan
listarinnar þá hlýtur það alltaf að vera útkom-
an sem skiptir máli, en hvorki efnið né aðkom-
an. Nálgun Kaneko sjálfs einkennist af fag-
urfræði, hann er ekki að búa til verk sem hafa
ákveðið innihald út frá hugmyndafræði, því
fyrir honum er innihaldið út frá hugmyndalegu
sviði ekki aðalatriðið heldur útkoma verksins,“
segir Kogga. „Leirinn er efnið og síðan er að-
koma hvers og eins mismunandi, en auðvitað
ætla sér flestir eitthvað með verkum sínum,“
segir Guðný.
„Gera á þær kröfur til fagfólks að það vinni
af heilindum og metnaði að verkum sínum og
að það efli með sér sjálfsgagnrýni og sjálf-
stæði. Yfirskrift ráðstefnunnar var „Efni og
innihald“ og er það nokkuð sem þarf að leggja
meiri áherslu á í listum almennt, ekki bara í
leirlistinni. Það er mjög mikilvægt að taka þátt
í atburðum sem þessum og sýna verk sín sam-
hliða þeim sem brotið hafa blað á myndlist-
arsviðinu með verkum unnum í leir. Jafnvel
þótt sýningin okkar, TRÍÓ II, hafi verið til-
tölulega smá í sniðum í samanburði við fyrr-
greindar sýningar var mikilsvert að vera þátt-
takandi á jafnréttisgrundvelli og geta skoðað
verk sín í hópi bestu myndlistarmanna á sviði
leirlistar. Að sjálfsögðu er mjög mikilvægt að
tengjast starfsbræðrum sínum persónulegum
böndum og kynnast fólki sem er að vinna á
svipuðu sviði og maður sjálfur, en á svona ráð-
stefnu myndast sambönd sem geta líka nýst
öðrum. Þátttaka okkar í þessari ráðstefnu
hjálpar til við að setja íslenska leirlist í al-
þjóðlegt samhengi og nýtist þannig ekki bara
okkur persónulega heldur öllum þeim Íslend-
ingum sem vinna með leir,“ sögðu Guðný og
Kogga að lokum.
„LEIRINN ER EFNIГ
Alþjóðleg keramikráð-
stefna fór fram í Ósló í
júnílok. Þrjár íslenskar
leirlistarkonur sóttu ráð-
stefnuna þetta árið og
settist SILJA BJÖRK
HULDUDÓTTIR niður með
leirlistarkonunum
Guðnýju Magnúsdóttur
og Koggu, en Kristín S.
Garðarsdóttir var erlend-
is þegar viðtalið fór fram.
Kogga, Guðný Magnúsdóttir og Kristín S. Garðarsdóttir við verkið Höfuð án titils eftir Kaneko. Shiva eftir Tony Cragg.
Eve eftir Judy Fox.
silja@mbl.is