Íslendingaþættir Tímans - 31.10.1969, Blaðsíða 16

JON S. BALDURS
FYRRVERANDI KAUPFÉLAGSSTJÓRI SJÖTUGUR
Hinn 22. júní á sí'ðastliðnu vori,
átti Jón S. Baldurs, fyrrverandi
kaupfélagsstjóri á Blönduósi sjö-
tugsafmæli. Vegna mistaka og mis-
skilnings, var þá ekki birt á prenti
nein afmælisgrein um Jón, sem þó
hefði verið fullkomlega verðugt.
En það eru fleiri tímamót í lífi
merkismanna, en afmælisdagar
einir, sem vert er að minnast og
einmitt á þessu ári á Jón S. Bald-
urs fimmtíu ára starfsafmæli, sem
starfsmaður hjá sanwinnufélögun-
um á Blönduósi og skulu nú rak-
in í fáum dráttum aðal störf Jóns
hjá þessum fyrirtækjum.
Ungur að árum stundaði Jón S
Baldurs nám við Verzlunarskóla fs
iands og lauk þaðan prófi, með
góðum vitnisburði vorið 1917. Að
loknu námi hvarf hann síðan aft-
ur heim í heimabyggð sína og réð-
ist nokkru síðar til K.H. á Blöndu-
ósi, sem afgreiðslumaður í sölu-
búð kaupfélagsins og jafnframt
mun hann þá hafa unnið við skrif-
stofustörf fyrir félagið, þegar tími
vannst til. Fljótt komu í ljós ótvi-
ræðir hæfileikar Jóns, sem verzl-
unarmanns, bví saman fór prúð-
mennska lipurð og góðlátleg gam-
ansemi við afgreiðslustörfin og
munu maígir viðskiptamenn KH.,
frá þeim árum, eiga skemmtilegar
minningar um verzlunarferðir í
búð kaupfélagsins á Blönduósi, á
meðan Jón var þar afgreiðslumað-
ur. Einnig duldust engum sérstak
ir hæfileikar Jóns sem skrifstofu-
manns. Hann skrifaði afburða fall-
ega rithönd, var mjög glöggur á
tölur og afkastamikill í meðferð
þeirra, enda fór svo fljótlega a.ð
hann var gerður að aðalbókara fyr-
irtækisins, en hætti að mestu störf
um sem afgreiðslumaður í búð-
inni. Ég held að þó hafi ýmsir
saknað hans frá afgreiðslustörfun-
um, því að svo var hann vinsæll
þar, að sumir héldu því fram að
viðskipti hefðu beint aukizt af
þeim sökum.
Hinn 1. janúar 1944 urðu fram-
kvæmdastjóraskipti við samvinnu-
félögin á Blönduósi og lét þá hinn
valink^nni kaupfélagsstjóri Pétur
Theódórs af störfum, en í hans
stað var Jón S. Baldurs ráðinn
framkvæmdastjóri og tók þá um
áramótin við framkvæmdastjórn
K.H. Nokkrar deilur höfðu orðið
um breytingu þessa, meðal sam-
vinnumanna hér í héraðinu, og
var því ekki vandalaust fyrir hinn
nýja kaupfélagsstjóra að taka við
starfinu í fyrstu, en þar sem Jón
hafði ekki frá upphafi, blandað
sér á neinn hátt í þessar deilur,
þá hvarf þessi misklíð eins og
dögg fyrir sólu á mjög skömmum
tíma og má óefað þakka það, lip-
urð og ýmsum öðrum góðum hæfi
leikum Jóns S. Baldurs.
Á miðju ári 1944 tók svo Jón
einnig við sem framkvæmdastjóri
S.A.H. — en þessi samvinnufélög
hafa frá upphafi verið aðskilin, en
nú mörg síðari árin verið sami
framkvæmdastjóri fyrir þau bæði
og er svo enn í dag.
Á stríðstímum er oft við erfið
vandamái að glima í verzlun og
viðskiptum og voru þau efalaust
oft erfið viðfangs á dögum síðari
heimsstyrjaldarinnar, — því þá
lokuðust að miklu leyti samgöng-
ur við gömul viðskiptalönd og
ýmsar þær vörur sem áður voru
auðfengnar, voru þá ófáanlegar og
þó leitað væri eftir nýjum við-
skiptaleiðum í öðrum löndum —
og þá einkum vestur í Ameríku,
var ekki ólíklegt að vöruskortur
segði til sín. Eitt af aðalstörfum
kaupfélagsstjórans var því að vera
vakandi og vel á verði fyrir því
að afla sínu félagi nægilegra vöru-
birgða, eftir því sem unnt var. En
þrátt fyrir það þó að margar vör-
ur væru skammtaðar og að sumra
dómi naumt skammtaðar, þá var
það þó mikið magn af nauðsynja-
Vörum, sem þurfti til þess að full-
nægja þörfum fólksins hér í hér-
aðinu. Fullyrða má, að Jóni S. Bald-
urs hafi tekizt vel að afla þeirr-
ar nauðsynjavöru, sem mest reið
á, að til væri hér í héraðinu á
hverjum tíma.
Á þessum árum geisaði mæði-
veikin hvað harðast, hér í sýsl-
unni og var að lokum ákveðið að
skera niður allt sauðfé í sýslunni
haustið 1948 og var það fram-
kvæmt samkvæmt áætlun. Mæði-
veikin hafði höggvið stór skörð I
fjiárstofn bændanna á árunum
1939 og til þess tíma að niður-
skurður var framkvæmdur haust-
ið 1948 og höfðu þvi margir bænd-
ur lent í gjaldeyrisörðugleikum
sökum minnkandi innleggs.
Frammámönnum samvinnuhreyf-
ingarinnar og raunar öllum þorra
manna, var þvi vel ljóst, að eitt-
hvað varð að gera, til að skjóta
nýjum stoðum undir framleiðsl-
una í sýslunni og var það einkum
aukin mjólkurframleiðsla, sem
miklar vonir voru bundnar við.
Því var það að ráðist var í bygg-
ingu mjólkurstöðvar á Blönduósi
Jón S. Baldurs var frá upphafi öt-
ull forgöngumaður þessa máís og
hvíldi mikið starf á herðum hans
í sambandi við fjárútvegun og all-
an undirbúning þessarar byggiug-
ar. í>Ö er skylt að geta þess, að
ýmsir aðrir aðilar áttu þar góðan
hlut að — en góð og snurðulaus
samvinna við framkvæmdastjóra
S.A.H. mun þó hafa flýtt fyrir
að þetta mikla nytjamál kæmist í
höfn, svo fljótt sem raun varð á.
Seint á árinu 1948 var fyrnhluta
byggingar mjólkurstöðvarinnar á
Blönduósi það langt komið, að
stöðin gat tekið til starfa. En ein-
mitt rétt áður, það sama haust,
var lokið niðurskurði alls sauðfjár
í A-Húnavatnssýslu. Þrátt fyrir þ;.ð
þó að lömib hefðu verið keypt inní
sýsluna, það sama haust, sem svar-
aði til helmings af því fullorðnu
fé, sem fargað var, — var útlitið
ekki glæsilegt um að bændur
hefðu á næstu árum nægilegt inn-
legg til að greiða með allar þarf-
ir búa sinna.
Haustið 1949 voru aðeins lagðar
inn 2.772 kindur hjá S.A.H. á
Blönduósi af öllu verzlunarsvæð-
inu, og segir það sig sjálft, að svo
lítið innlegg sem þetta, var ekkl
nema litið brot af þvi sem bænd-
ur þurftu, til að greiða með þarf-
ir sínar. En þar sem mjólkurbúið
var þá búið að starfa í rúmt ár,
16
ISLENDINGAÞÆTTIR