Íslendingaþættir Tímans - 17.03.1971, Page 16

SYSTRAMINNING
ÁssystuT voru þær kallaðar á
uppvaxtarárum sínum. Þær hétu
Anna Margrét og Sigurrós. Faðir
þeirra var Sigurjón Árnason
bóndi að Bitrugerði í Kræklinga-
hiíð, Árnasonar. Móðir Sigurjóns
hét Kristín Jónasdóttir. Eru þetta
eyiirzkar bændaættir. Átti Sigur-
jón mörg systkin. Ein systir hans
var Ólöf, móðir stefáns Jóh. Stef-
ánssonar, fyrrv. forsætisráðherra.
Móðir þeirra Ás-systra hét
Sigrún, dóttir Bjarna Arngríms-
sonar, prests að Bægisá, Halldórs-
sonar og Sigurrósar Þorláksdótt
u.r, bónda að Vöglum á Þelamörk,
Þorlákssonar í Skriðu, hins þjóð-
kunna bónda og ræktunarmanns.
Móðir Bjarna Arngrímssonar var
Guðrún Magnúsdóttir, systir Gísla
latínuskólakenns^a. Er þar komin
hin kunna Bergsætt.
Sigurjón og Sigrún hófu búskap
að Grjótgarði á Þelamörk í lok ald-
arinnar síðustu. Þar fæddust syst-
urnar báðar, Anna 7. sept. 1899,
m Sigurrós 18. apríl 1902. Það sama
vor fluttust foreldrarnir að Stóra-
Dunhaga í Hörgárdal, þar sem þau
bjuggu aðeins tvö ár, og þaðan lá
leiðin (1904) að Ási á Þelamörk.
Þar bjó faðir þeirra í 30 ár, fyrst
sem leiguliði er. eignaðist síðar
jörðina.
Ás er fremur lítil jörð otg ekki
mikilla kosta. Þegar Sigurjón kom
þangað, var túnið allt stórþýfður
kargi, og °kki urðu stórfelldar
breytingai á í búskapartíð hans.
Hann var e..Kí maður mikilla fram
kvæmda, en hins vegar þrifnaðar-
bóndi og snoturvirkur. Einhverju
sinni sagði hann svo um sjálfan
sig, að helzta áhugamál sitt í bú-
fikapnum væri að hafa fallegar
bæjardyr. Þeir, sem þekktu hann,
finna, að í þessu felst allsönn lýs-
ing á honum. Hann hefði þó mátt
bæta við: .,Svo framarlega sem ég
þarf enigum að sfculda þess vegna“.
Áður en tvö ár voru liðtn á Ási,
'urðu systurnar ungu móðurlausar.
Sigrún andaðist á sjúkrahúsinu á
Aikureyri í janúar 1906. Ennþá lifði
amma þeirra, Sigurrós, og gekk
hún þeirn auðvitað í móður
stað eftir því sem henni var unnt.
Og rúmt ár líður, en þá gerist mik-
il breyting á þessu heimili. Verð
ég hér að geta þess, að móðir mín,
Svanfríður Bjarnadóttir og Sigrún
voru systur. Foreldrar mínir (Stef-
án H. Eiríksson frá Blöndudalshól-
um og Svanfríður) bjuggu síðast á
Refsstöðum í Húnavatnssýslu. Við
lát föður míns í febr. 1907 verður
það ráð móður minnar að leita átt
haganna við Eyjafjörð með barna-
hópinn. (Böirnin voru sex og það
sjöunda ófætt).
Þegar Sigurjón, mágur hennar,
fær þessar fréttir, býður hann
henni til sín með allt sitt til bráða-
birgða. Þannig atvikaðist það, að
vorið 1907 fjölgaði í Ásheimilinu
um meira en helming á einum
degi. Þá hófust kynni okkar, unga
fólksins, og var samband okfcar æ
síðan eins og systkina.
Mér er það örðugt nú að skilja,
hvernig 14—15 manns gat komizt
fyrir í litla bænum á Ási. Sjálfsagt
hefur oft reynzt örðugt fyrir full-
orðna fólfcið að leysa ýmsan vanda,
sem þröngbýlinu hlaut að fylgja,
en við börnin nutum þess að vera
saman svona mörg. Fyrir systurn-
ar ungu, sem misst höfðu móður
sína, var þessi tilbreytni afar mik-
ilsverð. Að vísu vorum við þarna
efcki nema eitt ár, en fluttumst þá
aðeins til næsta bæjar, og er þar
örstutt á milli. í 20 ár vorum við
slíkir nágrannar, og gáfust því ótal
tækifæri til samvista við leifci og
margvísleg störf.
Eitt var það enn, aufc skyldleika
ofckar og nábýlisins, sem tengdi
þessi tvö heimili saman. Þegar móð-
ir mín fluttist úr Húnavatnssýsl-
unni, fylgdi henni ung vinnukona,
sem verið hafði í vist hjá foreldr
um mínurn öll þeirra búskaparár.
Elín hér hún Jónasdóttir. Hún varð
eftir á Ási, þegar við fórum það-
an vorið 1908, þá orðin seinni
kona Sigurjóns. Þar með höifðu
þær systur, Anna og Sigurrós,
eignazt stjúpu. Það kom sér vel,
því að síðar þetta sumar andaðist
amma þeirra og ofckar, Sigurrós
Þorláksdóttir. Má segja, að þarna
hafi verið skammt stórra höggva
milli, því að ekki leið nema hálft
þriðja ár milii þess að móðir og
amma voru burt kallaðar.
Elín, stjúpa þeirra, var að mörgu
væn kona og afburðadugleg, en
vera má, að nokkuð hafi skort á,
að hún gæti gengið litlu systrun-
um fullkomlega í móðurstað. Sjálf
hafði hún ekki notið foreldraum-
hyggju í bern9ku en verið alin
upp hjá vandalausum og fengið
að kenna á misjöfnu sem títt var
á þeim tíma. Sigurjón var alvöru-
maður og allstrangur uppalandi.
Á Ásheimilinu var skyldurækni og
vinnusemi sett efst á blað. Um
þetta sagði Anna löngu síðar: „Það
var mér góður skóli, en hin við-
kvæma, litla systir mín hefði
kannski þurft á meira ástríki að
halda“.
Um þessar mundir tekur Sigur-
jón systurson sinn, Baldvin Árna-
son að nafni, til sín. Hann var
jafngamall Sigurrósu, og ólst hann
þar upp til fullorðinsaldurs.
Og brátt fjölgar enn í heimilinu.
Á árunum 1913—1918 eignast þau
hjón þrjú börn: Hörð, Hermann
og Sigrúnu.
Það auðgaði líf systranna að eign
ast hálfsystkin. Kom það meir í
hlut þeirrar yngri að gæta þeirra,
þar sem hin þótti afkastameiri við
erfiðari störfin. Á 9umrin var Sig
urrós oft langtímum ein heima
með yngri bræður sína, er annað
fólk var á engjum. Átti það efcki
illa við hana, enda gafst henni þá
nokkurt tækifæri til að lesa, en
það var henni andleg nautn og
nauðsyn. Hún varð mjög snemma
læs og var alla tíð sólgin í að lesa
og fræðast. Það kom sér vel, að
lestrarfélag sveitarinnar hafði
bókasafn sitt að Ási um mörg ár,
MÍNNING
96
ISLENDINGAÞÆTIR