Íslendingaþættir Tímans - 25.06.1971, Síða 16

HALLDÓR STEFÁNSSON
FYRRVERANDI ALÞINGISMAÐUR
Fæcldur 26. marí 1877.
Dáinn 1. apríl 1971.
ALDAMÓTV
Öld! kom sem bragur með
lyftandi lag
og leiddu oss upp á þann
sólbjarta dag.
Láttu oss tómlæti í tilfinning
snúa,
í trú sem er fær það sem
andinn ei nær.
Því gullið sjálft veslast og
visnar i augum
þess vonlausa, trúlausa, dauða
úr taugum.
(Úr Aldamótalióðum Ein.Ben.)
Það var bjart yfir íslandsbyggð-
um aldamótavorið. Einhvern veg-
inn fundu menn það á sér að vor
var einnig i lofti í sögu þjóðar-
innar.
í Fljótsdal á Héraði skyldi tóm-
læti snúið í tilfinning og trú á
framtíð lands og þjóðar með mik-
illi aldamótahátíð.
Á Valþjófsstað, kirkjustaðnum,
var hátíðin haldin. Skilrúm rifin
á milli Rauðuskemmu, Spísskam-
ers og Gömlustofu og gerður úr
„mikill“ salur.
Börn gengu fylktu liði uppdubb
uð í fararbroddi til kirkju. Þar fór
hin nýja öld fyrir. Þau veifuðu fán
um með ísaumuðum fálkum,
Dannebrog sást ekki þennan dag.
í salnum stóra var fólki stillt
upp. til margraddaðs söngs, sung-
in voru ættjarðarlög og tvísöngv-
ar úr Friðþjófsljóðum auk hins
venjulega almenna söngs. Ræður
voru fluítar og frumort kvæði ort
í tilefni dagsins. Sum þeirra jafn-
vel skrautrituð og fest upp á vegg
fólki til augnagamans.
Skemmtiatriði þessarar alda-
mótahátíðar á Valþjófsstað eru
enn í fersku minni roskins fólks
á Héraði, er þarna var viðstatt,
enda sum fáheyrð önnur óheyrð.
Öll flutt með skipulegri hætti og
meiri glæsibrag en menn áttu að
venjast.
SKÓLABRÆÐURNIR FRÁ
MÖÐRUVÖLLUM.
Þótt margir stæðu að þessum
hátíðarhöldum, skulu hér aðeins
tveir nefndir, kennarinn og ráðs-
maðurinn þeir Hákon Finnsson
frá Brekkum á Rangárvöllum og
Halldór Stefánsson prestssonur
inn frá Desjamýri.
Tveim vetrum áður höfðu þeir
dvalið saman við nám í Möðru-
vallaskóla og höfðu nú hitzt aft-
ur austur í Fljótsdal, Hákon þar
kennari og organisti, Halldór
verkstjóri á Stórbúinu Skriðu-
klaustri. Hákon hafði æft söng-
inn og stjórnaði honum, hann orti
líka Ijóðin og skrautritaði. Hall-
dór leiddi tenórinn og flutti hið
talaða orð og báðir sungu þeir
tvísönginn Friðþjóf og Björn.
Og þarna stóðu þeir skólabræð-
urnir — táknrænir boðberar alda-
mótaæskunnar — talandi, kveð-
andi og syngjandi af tilfinningu og
trú á eigin getu og möguleika og
á framtíð lands og þjóðar.
óskir þeirra og bænir urðu að
áhrínisorðum á hvorum tveggja,
þeim og þjóðinni.
Að HEFJAST AF SJÁLFUM
SÉR
Þegar faðir Halldórs, séra Stefán
Pétursson prestur á Hjaltastað,
áður á Desjamýri, fellur frá árið
1887 aðeins 42 ára stendur ekkja
hans Ragnhildur Metúsalemsdótt
ir ein uppi með tólf börn þeirra
hjóna á aldrinum eins til átján,
staðfestulaus og gjaldþrota. Árið
áður nánar tiltekið 7. jan. 1896
gekk yfir Austurland hinn versti
bylur sem komið hafði í manna
minnum, hinn svokallaði Knútsbyl
ur, oft kallaður fjrdrápsbyiurinn
mikli. Séra Stefán sem komið
hafði skuldugur frá Desjamýri
vegna mikilla framkvæmda þar,
missti fjölda fjár í bylnum og átti
því ekki fyrir skuldum þegar bú
hans var gert upp að honum látn-
um. Með Ragnhildi dvaldist þá
móðir hennar Kristbjörg Þórðar-
dóttir prestsekkja frá Valþjófsstað
og í skjóli hennar og ábúð flytj-
ast þær mæðgur upp í Fljótsdal
og setja bú saman í Geitagerði
sem var svokölluð prestsekkna-
jörð. Áttu ekkjur Valþjófsstaða-
presta tilkall til hennar, ef með
þurfti. Frú Ragnhildur fór með
átta börn sín upp í Geitagerði og
fjögur þeirra dvöldust þar með
henni á meðan hún bjó þar og eitt
þeirra var Halldór.
Þegar Ragnhildur bregður búi í
fardögum 1898 og flyzt til systur
sinnar Aðalbjargar konu Jóns A.
Kjerulf á Melum, tekur að losna
um Halldór. Ræðst hann í kaupa-
vinnu og verður skjótt eftirsóttur
kaúpamaður sakir vaskleika og
verkhygginda. Unglingum var
ekki hátt hossað í þá daga, að
minnsta kosti ekki til verka, þá
voru þeir að taka út þroska til
tuttugu og fimm ára aldurs. Skyldi
því nokkuð til, af líkamlegu og
andlegu atgerfi, að vera orðinn
verkstjóri á einu mesta stórbýli
Héraðsins aðeins tvítugur að aldri,
Hugur Halldórs stóð til frekari
mennta, um langskólanám var þó
ekki að ræða, til þess brustu efni,
en Möðruvallaskóli stóð opinn
ungmennum sem ekki hugðu á
lengra nám. Af honum fór þegar
hið bezta orð og nemendur hans
þegar orðnir áberandi í þjóðlífinu.
Dvalarkostnaður þessa tvo vetur
sem skóladvölin varði, ekki meiri
en svo að kappsfullir unglingar
gátu klofið hann án hjálpar. Hæsta
kaupamannakaup og meðfædd
gætni í fjármálum, gerði Halldóri
mögulegt að dvelja í Möðruvalla-
skóla í tvö ár og hann útskrifað-
ist þaðan með afburða vitnisburði
vorið 1897, þá tvítugur að aldri.
lí
ÍSLENDINGAÞÆTTIf?