Íslendingaþættir Tímans - 25.06.1971, Page 27

60 ÁRA:
DR. HALLDÓR PÁLSSON
BÚNAÐARMÁLASTJÓRI
Á bernskuárum mínum heyrði
ég oft talað um einn sérstakan,
húnvetnskan bónda, einkum um
gangnaleytið. Þessi bóndi var afi
Halldórs Pálssonar, búnaðar-
málastjóra, Hannes Guðmundsson
é Eiðsstöðum í Svínavatnshreppi.
Ástæðan fyrir því hve Hannes var
nafntogaður hér syðra, var sú, að
hann var listasilfursmiður, smíð-
aði silfurbúnar svipur, stórar og
smáar, flestar með þremur hólk-
um og útflúraðar. En alltaf flutu
með tveggjahólka svipur, einfald-
ar að allri gerð, handa þeim, sem
höfðu ekki ráð á að kaupa þær
dýrari. Hannes smíðaði líka kynstr-
in öll af tóbaksbaukum, fagurlega
silfurbúnum úr maghoni, snúrum
lagða með stjörnum eins og stór
heiðursmerki. Ég man, þegar ég
sem strákur sá Friðrik konung
VIII við Geysi, skrýddan í pell og
purpura, snúrum laigðan með
stjörnum, þá níinnti búningur kon-
ungsins mig á baukana hans Hann-
til Vestmannaeyja, en þar hafði
hann áður verið ungur á vertíð.
Hann byggði stórt og vandað íbúð
arhús í Eyjum, sem rúmaði snyrti-
lega verzlun, sem hann rak í fjölda
mörg ár eða til 1957, að hann
ásamt fjölskyldunni fluttist til
Reykjavíkur, þar sem hann nú býr
ásamt eiginkonu og eru þau bæði
einstök snyrtimenni í umgengni og
heimilisháttum.
Gísli Wíum sá um og byggði
fleiri hús í Eyjum, svona sér til
tilbreytingar, því honum var lík-
amleg áreynsla töm. Meðal annars
byggði hann hús það, sem Vöru-
bílastöð Vestmannaeyja hefur frá
upphafi verið í, og Gísli Wíum var
forstjóri hennar um skeið.
Gísli Wíum hefur ævinlega ver-
ið mikill eljumaður en þrek
minna en þegar hann réðst í ferð,
eiginlega hvorki með nesti né nýja
skó, til fjarlægrar heimsálfu. Þú
varst staddur undir miðjarðarlín-
esar á Eiðsstöðum. Hannes sendi
alltaf drjúgan slatta af svipum og
baukum með gangnamönnum suð-
ur að Seyðisá og Gránunesi, til að
selja þar. Tungnamenn keyptu
óspart, enda mátti heita að frá
honum væri svipa í hvers manns
hendi í Tungunum og tóbaksbauk-
ar í allra vösum, því þá tóku nær
allir í nefið. Það var mikil tóbaks-
baukamenning í Tungunum þá,
komin að norðan frá afa Halldórs
Pálssonar. Hannes var slíkur lista
smiður, að verk hans mega ekki
gleymast. Byggðasöfnin varðveita
vonandi eitthvað af þeim.
Það var óskadraumur allra ungl
inga hér í Biskupstungum að kom-
ast norður að Seyðisá á haustin.
Það var eins og að fara til annarra
landa að fara þangað, hitta 40—
50 Húnvetninga úr Svínavatns- og
Torfalækjarhreppnum, vera sam-
nátta þeim í tvær nætur, smala
með þeim daginn á milli norður
að Kúlukvísl, sundurdráttur um
unni í brennandi hita um 18. apríl
1924. Þá búinn að dvelja fimm
klukkustundir á Madeira en ætlað
ir helzt ekki að geta yfirgefið, svo
hugfanginn varstu af eyjunni. Þar
þótti þér undravert að aka á sleða
með uxum fyrir á steinlögðum veg
um og á fljúgandi ferð, og fleira
vakti þar undrun þína. Ég hef
þetta úr bréfi frá þér sjálfum, sem
skrifað er á þessum stóra dreka,
14.000 lesta, meðan Madeira í
tvennum skilningi heldur saklaus-
um sveitadreng hugföngnum. Ég
var á Madeira réttum 40 árum á
eftir þér 27. 28. 29. marz 1964 og
allt var við það sama eins og þú
greindir frá í bréfi þínu.
Nokkuð hef ég párað, samt er
eitthvað ósagt varðandi Gísla Wí-
um góðan vin minn, sem ég nú
óska allra heilla og fjölskyidu
hans og þakka góðvild og vináttu.
Gísli Kristjánsson,
Frá Mjóafirði.
kvöldið í Seyðisárrétt, skiptast á
allavéga litum kindum og kaupa
góð hrútsefni. Alls konar "leðskap-
ur á eftir, lítið sofið, en aldrei
fyllirí. Þarna hitti ég Halldór Páls-
son fyrst, grannvaxinn unglingur,
léttur í máli, augljóslega góður fé-
lagi, talaði mikið um kindur og
svo fjárglöggur, að hann þekkti
hverja á með nafni frá Guðlaugs-
stöðum, þarna í réttinni og ekki
nóg með það, hann þekkti líka
lömbin undan þeim, þótt allt væri
ómerkt. Undrunarverð glögg-
skyggni.
Kynni okkar Halldórs í haustleit
um urðu ekki löng, hann fór í
langskólanám, og ég hætti fjall-
ferðum eftir 20 haust, en leiðir
okkar lágu saman seinna svo um
munaði.
. Halldór Pálsson fæddist á Guð-
laugsstöðum í Blönduda! 26. apríl
1911. Foreldrar hans voru hin
kunnu merkishjón, Páll, sonur
Hannesar bónda og listasmiðs á
Eiðsstöðum, Guðmundssonar,
bónda og alþm. á Guðlaugsstöðum
og Guðrúnar Björnsdóftur, bónda,
Eysteinssonar á Orrastöðum og
víðar um Húnaþing og var Ey-
steinn faðir Björns ættaður sunn-
an úr Kjós, en móðir Guðrúnar,
Guðbjörg Jónasdóttir var hún-
vetnsk að ætt. Halldóra Pálsdóttir,
kona Hannesar og móðir Páls var
frá Hvassahrauni á Vatnsleysu-
strönd. Að Halldóri standa því
traustar, atorkusamar og fjölgáf-
aðar ættir, bæði nbrðan og sunnan
fjalla. En uppeldi háns er
húnvetnskt og allir áettmenn búið
í Húnavatnssýslu síðan langafi hans
Eysteinn Jónsson, fluttist sunn-
an úr Kjós norður að Þingeyrum
til Björns Ólsen 1828, og for-
feður hans hafa bújð á Guðlaugs-
stöðum hátt á þriðju öld, og æsku-
heimili hans stórbrotið og ágætt
að allri gerð.
Halldór Pálsson tók stúdents-
próf frá Menntaskólanum í Reykja
vík 1931, en fyrri hluta stúdents-
fSLENDINGAÞÆTTIR
27